Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

pokrzywdzonymi, atak jest bowiem z samego założenia wymierzony w kobietę, a nie w
mężczyznę; celem sprawcy jest uderzyć kobietę, a nie uderzyć jakąś osobę, przy czym tylko
kalkulacja sprawcy prowadzi do wyboru kobiety jako ofiary, bo daje ona mniejszą szansę na
niepożądaną reakcję, w tym obronę.
Wyodrębniona penalizacja przestępstw motywowanych uprzedzeniami wobec kobiet jest
konieczna, bo dotychczasowe regulacje nie stanowią skutecznej tamy dla tego zjawiska.
Pokazują to w szczególności przytoczone wyżej statystyki przemocy domowej, które przez
lata konsekwentnie utrzymują się na zbliżonym poziomie. Specyfiką przestępstw
wymierzonych w kobiety jest także to, że sprawcami są bardzo często osoby najbliższe (w
rozumieniu art. 115 § 11 kk) dla pokrzywdzonych. Do ich ścigania w trybie
prywatnoskargowym (art. 212 kk, art. 216 kk i art. 217 kk) lub na wniosek pokrzywdzonej
(art. 190 § 1 kk) niezbędna jest inicjatywa pokrzywdzonej. Bardzo często jest to wymóg
niemożliwy do spełnienia.
Omawiając problem hate crimes wymierzonych w kobiety nie sposób nie odnieść się do
jedynej różnicy pomiędzy tą grupą a innymi, które projektuje się objąć ochroną prawno karną:
jest nią liczebność grupy. W Polsce kobiety stanowią około 52% populacji. Jednocześnie
niska pozycja kulturowa kobiet skutecznie niweluje ich przewagę liczebną nad mężczyznami.
Wprawdzie przestępstwa z nienawiści nie muszą być kierowane przeciw osobom należącym
do mniejszości, to w Polsce kobiety są jedyną grupą, która doświadcza takiej przestępczości i
zarazem nie jest grupą mniejszościową.

Sytuacja osób homoseksualnych i osób biseksualnych
Stosunek Polek i Polaków do osób homoseksualnych i osób biseksualnych a także sytuacja i
odczucia tych osób były w ostatnich latach przedmiotem szeregu badań. Poniżej
zaprezentowane zostaną:
 wybrane wyniki badań opinii publicznej ukazujące nastawienie społeczne w
szczególności do osób homoseksualnych (informacje dotyczące danego badania
każdorazowo towarzyszą przedstawianym wynikom),
 najważniejsze ustalenia raportu Sytuacja społeczna osób biseksualnych i
homoseksualnych w Polsce. Raport za lata 2005 i 2006, przygotowanego wspólnie przez
dwie organizacje pozarządowe walczące z dyskryminacją osób homoseksualnych i osób
biseksualnych: Stowarzyszenie „Lambda-Warszawa” oraz Stowarzyszenie „Kampania
Przeciw Homofobii”.

30
Brak statystyk policyjnych dotyczących orientacji seksualnej osób pokrzywdzonych (oparty
na wyjaśnieniu, że orientacja seksualna to jedna z „danych wrażliwych”, których Policja nie
może gromadzić ani przetwarzać) wymusza rekonstrukcję sytuacji w oparciu o powyższe
dane.

Sytuacja społeczna osób homoseksualnych i osób biseksualnych – badania opinii
publicznej
Sondaż CBOS z 1-4 lipca 2005 roku przeprowadzony na grupie 1021 dorosłych Polek i
Polaków w ramach badania „Bieżące problemy i wydarzenia”.
W ramach przedmiotowego sondażu respondentkom i respondentom zadano szereg pytań
dotyczących osób homoseksualnych, tego, jak są postrzegane oraz jakie prawa powinny im
przysługiwać.
 83,0% osób uczestniczących w badaniu stwierdziło, że nie zna żadnej osoby
homoseksualnej.
 78,0% osób uczestniczących w badaniu odmówiło osobom homoseksualnym prawa do
zachowania zgodnie z „ich sposobem bycia” w miejscach publicznych.
 osobom uczestniczącym w badaniu zadano pytanie „Jak byś zareagowała/zareagował,
gdyby osoba homoseksualna została…?”, przedstawiając respondentom i respondentkom
szereg sytuacji; odpowiedzi przedstawiono poniżej.

homoseksualny
homoseksualna
Jak byś zareagowała/zareagował, gdyby
mężczyzna
kobieta
osoba homoseksualna została…
procenty
twoim sąsiadem/twoją sąsiadką
nie miałbym/miałabym nic
56
54
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
38
40
trudno powiedzieć
6
6
twoim bliskim współpracownikiem/twoją bliską współpracownicą
nie miałbym/miałabym nic
45
42
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
50
53
trudno powiedzieć
5
5

31
twoim przełożonym/twoją przełożoną
nie miałbym/miałabym nic
41
42
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
53
53
trudno powiedzieć
6
5
posłem/posłanką z twojego okręgu wyborczego
nie miałbym/miałabym nic
37
38
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
57
56
trudno powiedzieć
6
6
nauczycielem/nauczycielką twoich dzieci
nie miałbym/miałabym nic
19
21
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
77
75
trudno powiedzieć
4
4
opiekunem/opiekunką twoich dzieci
nie miałbym/miałabym nic
11
14
przeciwko
byłbym/byłabym przeciwko temu
86
83
trudno powiedzieć
3
3
 Na pytanie „co byś zrobił/zrobiła, gdyby twoje dziecko okazało się osobą
homoseksualną?”, respondenci i respondentki udzielili następujących odpowiedzi:
o
zaakceptowałbym/zaakceptowałabym to bez trudu – 6,0%
o
zaakceptowałbym/zaakceptowałabym to z trudem – 47,0%
o
nie zaakceptowałbym/nie zaakceptowałabym tego i próbowałabym/ próbowałbym to
zmienić – 38,0%
o
trudno powiedzieć – 9,0%
 Zapytane o stosunek do homoseksualności, osoby uczestniczące w badaniu udzieliły
następujących odpowiedzi:
o
homoseksualność jest czymś normalnym – 6,0%
o
homoseksualność nie jest czymś normalnym, ale powinna być tolerowana – 55,0%
o
homoseksualność nie jest czymś normalnym i nie powinna być tolerowana – 34,0%
o
trudno powiedzieć – 7,0%


32
Sondaż CBOS z 9–12 maja 2008 roku przeprowadzony na grupie 1116 dorosłych Polek i
Polaków w ramach badania „Aktualne problemy i wydarzenia”.
W ramach przedmiotowego sondażu respondentkom i respondentom zadano szereg pytań
dotyczących osób homoseksualnych, tego, jak są postrzegane oraz jakie prawa powinny im
przysługiwać.
 83,0% osób uczestniczących w badaniu stwierdziło, że nie zna żadnej osoby
homoseksualnej (wynik identyczny jak w badaniu z lipca 2005 roku).
 69,0% osób uczestniczących w badaniu odmówiło osobom homoseksualnym prawa do
zachowania zgodnie z „ich sposobem bycia” w miejscach publicznych.
 Zapytane o stosunek do homoseksualności, osoby uczestniczące w badaniu udzieliły
następujących odpowiedzi:
o
homoseksualność jest czymś normalnym – 8,0%
o
homoseksualność nie jest czymś normalnym, ale powinna być tolerowana – 52,0%
o
homoseksualność nie jest czymś normalnym i nie powinna być tolerowana – 31,0%
o
trudno powiedzieć – 9,0%
 Zapytane o to, jakie jest nastawienie większości społeczeństwa do homoseksualności,
osoby uczestniczące w badaniu udzieliły następujących odpowiedzi:
o
życzliwe – 1%
o
obojętne – 25%
o
wrogie – 66%
o
trudno powiedzieć – 8%
 Zapytane o to, jakie powinno być nastawienie państwa do osób homoseksualnych, osoby
uczestniczące w badaniu udzieliły następujących odpowiedzi:
o
państwo powinno ochraniać osoby homoseksualne – 13%
o
państwo powinno obojętnie traktować osoby homoseksualne – 57%
o
państwo powinno zwalczać osoby homoseksualne – 20%
o
trudno powiedzieć – 10%
W konkluzji przeprowadzonych badań oraz po porównaniu ich wyników z wynikami badań
przeprowadzonymi od 1988 roku, CBOS stwierdza, że postawy społeczne wobec osób
homoseksualnych są trwałe i mocno ugruntowane, czego dowodzi zdecydowanie i
konsekwencja, z jaką znacząca grupa respondentów sprzeciwia się przyznaniu im
jakichkolwiek praw. Wydaje się, że ani zmiana ustroju, ani wstąpienie do Unii Europejskiej
nie zmieniły istotnie nastawienia społeczeństwa. Chwilowe zmiany opinii zanotowaliśmy w
momencie, kiedy restrykcje wymierzone w homoseksualistów wiązano z możliwymi

33
zagrożeniami swobody zrzeszania się innych grup: być może wtedy niektórzy przestali myśleć
o prawach gejów i lesbijek w kontekście swoich opinii na temat homoseksualizmu, a zaczęli
widzieć je jako część porządku demokratycznego.

Sytuacja społeczna osób homoseksualnych i osób biseksualnych
Problematyka niniejsza zostanie przedstawiona w oparciu o:
 opracowanie „Sytuacja społeczna osób biseksualnych i homoseksualnych w Polsce.
Raport za lata 2005 i 2006” przygotowany w 2007 roku przez Stowarzyszenie
„Kampania Przeciw Homofobii” razem ze Stowarzyszeniem „Lambda-Warszawa” (dalej
jako „Raport 2007”),
 opracowanie „Przemoc motywowana homofobią. Raport 2011”, powstałe jako
zwieńczenie projektu „Razem Bezpieczniej” przeprowadzonego na przełomie 2010 i
2011 roku przez Stowarzyszenie „Kampania Przeciw Homofobii” (dalej jako „Raport
2011”).
„Raport 2007” oparto na wynikach badania ankietowego na 1002 osobach; z tego 51,6%
stanowili geje, 29,5% - lesbijki, 11,7% - biseksualne kobiety, 6,4% - biseksualni mężczyźni,
0,8% - inne osoby. 51,9% osób mieściło się w przedziale wiekowym od 18 do 25 roku życia,
36,5% - w przedziale od 26 do 40 roku życia. Ponad 70,0% osób pochodziło z miast o liczbie
ludności przekraczającej 100 000 osób. 45,2% osób objętych badaniem podało, że legitymuje
się wykształceniem średnim, 34,2% - wykształceniem wyższym.
„Raport 2011” oparto na analizie 428 indywidualnych, ankietowych zgłoszeń o doznanej
przemocy motywowanej homofobią (w badaniu odrzucono zgłoszenia, co do których były
wątpliwości, czy dotyczą przemocy motywowanej uprzedzeniami na tle orientacji
seksualnej); z tego 56,1% stanowili geje, 24,9% - lesbijki, 7,6% - biseksualne kobiety, 6,2% -
biseksualni mężczyźni, 5% - inne osoby. 61,8% osób mieściło się w przedziale wiekowym od
18 do 25 roku życia, 19,7% - w przedziale od 26 do 40 roku życia. 67,2% osób pochodziło z
miast o liczbie ludności przekraczającej 100 000 osób.
Jak z powyższego opisu wynika, oba badania objęły przede wszystkim osoby lepiej
wykształcone i mieszkające w większych miastach, co ma dla wyników badania znaczenie o
tyle, że po osobach z tej grupy można oczekiwać rzeczowej oceny otoczenia i niewielkiej
skłonności do wyolbrzymiania zagrożeń czy nieprawidłowego relacjonowania swoich
doświadczeń i spostrzeżeń. Poniżej przedstawiono wyniki obu badań relewantne z punktu
widzenia projektowanych zmian kodeksu karnego.

34