Rządowy projekt ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa

Rys. 3 Mapa projektowanej sieci punktów, w których będzie udzielana nieodpłatna pomoc prawna (liczba punktów
w poszczególnych powiatach) – szczegółowe dane zaprezentowano w załączniku 2 do OSR


Efektem regulacji będzie stworzenie możliwości uzyskania porady prawnej udzielanej, co do zasady, przez adwokata lub
radcę prawnego dla osób, których obecnie nie stać na skorzystanie z dostępnych komercyjnie porad prawnych na etapie
przedsądowym (także, poprzez zwiększenie świadomości społecznej osób, które obecnie nie szukałyby pomocy
profesjonalnego prawnika), a także zwiększenie świadomości prawnej obywateli. Działania podjęte w ramach ustawy
skutkować powinny zwiększeniem liczby osób korzystających z porad prawnych w skali roku oraz liczby udzielanych
porad.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Na podstawie analizy systemów pomocy prawnej obowiązujących w wybranych państwach, których omówienie zostało
dołączone do testu regulacyjnego, jest uprawniona następująca konkluzja:
• Co do zasady w systemach tych uczestniczą dwie grupy świadczeniodawców: profesjonaliści – adwokaci
i radcowie prawni oraz organizacje pozarządowe. Porady prawne odnoszące się do zindywidualizowanych
stanów faktycznych udzielane są, co do zasady, przez podmioty profesjonalnie trudniące się usługami
prawniczymi. Natomiast organizacje pozarządowe, o ile są włączone do systemu, wykonują funkcje
informacyjne oraz zadania edukacyjne
• Istnieją różne modele organizacji i finansowania nieodpłatnej pomocy prawnej, jak np. finansowanie poprzez
ubezpieczenia ochrony prawnej (np. w Szwecji, Norwegii, Niemczech), współfinansowanie przez
beneficjentów (np. w Niemczech, Francji). W każdym z wybranych krajów zostało to uregulowane odmiennie
w zależności od możliwości finansowych, uwarunkowań lokalnych i tradycji prawnych.
Szczegółowe badania prawnoporównawcze prezentuje załącznik 1 do OSR.
34

4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Potencjalni klienci
Liczba
GUS (2013)
Stworzenie dostępu do
bezpłatnej pomocy prawnej świadczeniobiorców
bezpłatnej pomocy prawnej
(definicja osoby
pomocy społecznej

świadczonej, co do zasady,
uprawnionej została
wynosiła w 2013 r.
przez adwokata lub radcę

zawarta w art. 3 projektu)
1,988 mln osób.
prawnego w pomieszczeniach
udostępnionych przez gminy
Liczbę beneficjentów

lub powiaty – łącznie
pomocy społecznej
w 1524 punktach na terenie
(świadczeniobiorcy

całego kraju (minimum
i członkowie ich

2 w każdym powiecie).
rodzin) oszacowano
na 3,111 mln.




Liczbę rodzin
GUS-NSP 2011
wielodzietnych
uprawnionych do

otrzymania Karty
Dużej Rodziny


oszacowano na

626,8 tys. rodzin
z 3 i więcej dzieci do

24 r.ż. na utrzymaniu,
(3,4 mln osób, w tym

1,2 mln rodziców).


Liczbę kombatantów
Dane przedstawione
i osób, które były
w uzasadnieniu projektu UD9
represjonowane
oszacowano na 160 tys.


Liczbę osób
Dane MON na koniec listopada
posiadających
2014 r.
legitymację weterana

i legitymację weterana
poszkodowanego

oszacowano na 11 tys.


Liczba osób powyżej
GUS (2013)
75 roku życia w 2013 r.
wynosiła 2,630 mln.
Adwokaci i radcowie
13 485 adwokatów
Dane MS
Stworzenie 1524 miejsc,
prawni (wykonujący
i 27 706 radców
w których świadczone będą
zawód)
prawnych
nieodpłatne porady prawne
(z czego w 781 z nich porad
będą mogli udzielać wyłącznie
adwokaci i radcowie prawni),
ok. 1,6 mln roboczogodzin
bezpłatnej pomocy prawnej
w skali całego kraju.
35

Doradcy podatkowi
Ok. 9000 osób
Dane Ministerstwa Finansów
Możliwość udzielania
nieodpłatnej pomocy prawnej
w punktach, których
prowadzenie starosta powierzy
organizacji pozarządowej
prowadzącej działalność
pożytku publicznego
(maksymalna dopuszczalna
liczba punktów, które będą
mogły prowadzić NGO –
w rozbiciu na poszczególne
powiaty – została wskazana
w załączniku 2 do OSR).
Magistrowie prawa


Możliwość udzielania
posiadający trzyletnie
nieodpłatnej pomocy prawnej
doświadczenie
w punktach, których
w wykonywaniu
prowadzenie starosta powierzy
wymagających wiedzy
organizacji pozarządowej
prawniczej czynności
prowadzącej działalność
bezpośrednio związanych
pożytku publicznego
ze świadczeniem pomocy
(maksymalna dopuszczalna
prawnej przez adwokata
liczba punktów, które będą
lub radcę prawnego,
mogły prowadzić NGO –
korzystający z pełni praw
w rozbiciu na poszczególne
publicznych i nie karani za
powiaty – została wskazana
umyślne przestępstwo
w załączniku 2 do OSR).
ścigane z oskarżenia
publicznego lub
NGO będzie jednak
przestępstwo skarbowe
zobowiązana do
przedstawienia umów
ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej
z tytułu wykonywania
powierzonego zadania
z minimalną sumą
gwarancyjną w odniesieniu do
jednego zdarzenia, którego
skutki są objęte umową, nie
niższą niż w przypadku
adwokatów i radców prawnych
(równowartość 50 000 Euro).
Wojewodowie
16
Akty normatywne
Organizacja (udostępnienie
pomieszczenia) i prowadzenie

(pokrycie kosztów ich
eksploatacji), wojewódzkiego

centrum informacji prawnej,
w którym organizacje
pozarządowe – wyłonione
w konkursie zorganizowanym
przez wojewodę – będą
udzielały informacji prawnej.
Starostowie powiatowi
380
Akty normatywne
Wykonywanie zadania
polegającego na udzielaniu

nieodpłatnej pomocy prawnej,
w szczególności:

– pokrycie kosztów
eksploatacyjnych związanych
36


z dostosowaniem i bieżącym
użytkowaniem pomieszczeń,

w których zostaną
zlokalizowane punkty pomocy

prawnej, instalacja tablic

(samodzielnie lub w
porozumieniu z gminami);
– obsługa umów i porozumień
(porozumienie z ORA i OIRP,
umowa z adwokatem/radcą lub
NGO, porozumienie z gminą
w sprawie udostępnienia
pomieszczeń);
– obsługa konkursów w celu
wyłonienia organizacji
pozarządowej prowadzącej
działalność pożytku
publicznego, której powierzone
zostanie prowadzenie punktów
nieodpłatnej pomocy prawnej;
– archiwizacja (3 lata)
oświadczeń służących
wykazaniu prawa do
nieodpłatnej pomocy prawnej;
– obsługa informacji
statystycznej (kart pomocy
prawnej) w sposób
zapewniający ich
anonimowość.
Ponadto ustawa wprowadza
możliwość powierzenia
w drodze konkursu –
organizowanego przez starostę
– nie więcej niż połowy
punktów nieodpłatnej pomocy
prawnej przypadających na
dany powiat organizacji
pozarządowej prowadzącej
działalność pożytku
publicznego (maksymalną
dopuszczalną liczbę punktów,
których prowadzenie będzie
można powierzyć NGO –
w rozbiciu na poszczególne
powiaty – prezentuje załącznik
2 do OSR).
Gminy, które na podstawie
2479 gmin
Akty normatywne
Udostępnienie (na podstawie
porozumień ze starostami
porozumienia) pomieszczeń
udostępnią (w ramach
pozostających w ramach
posiadanych zasobów)
posiadanych zasobów na
pomieszczenia, w których
potrzeby punktu pomocy
będą usytuowane punkty
prawnej (patrz dodatkowe
nieodpłatnej pomocy
informacje w pkt 7 – liczba
prawnej
gmin deklarujących gotowość
udostępnienia pomieszczeń)
37

Organizacje pozarządowe
Ok. 300 organizacji
Na podstawie badania
Prowadzenie wskazanych przez
prowadzące działalność
pozarządowych
przeprowadzonego w ramach
starostę punktów nieodpłatnej
pożytku publicznego
świadczących usługi
projektu „Opracowanie
pomocy prawnej (maksymalna
wyłonione w konkursach – poradnictwa prawnego kompleksowych i trwałych
dopuszczalna liczba punktów,
prowadzonych przez
mechanizmów wsparcia dla
które będą mogły prowadzić
starostów – na udzielanie
poradnictwa prawnego
NGO – w rozbiciu na
nieodpłatnej pomocy
i obywatelskiego w Polsce”
poszczególne powiaty – została
prawnej
przez Instytut Spraw
wskazana w załączniku 2 do
Publicznych w 2012 r.
OSR)

Organizacje pozarządowe
Zagadnieniami
bazy.ngo.pl;
Pozyskanie infolinii jako
wyłonione w konkursach
związanymi z
nowego kanału udzielania
na prowadzenie infolinii
upowszechnianiem
Na podstawie badania
informacji o obowiązującym
i ochroną praw
przeprowadzonego w ramach
stanie prawnym oraz sposobach
człowieka oraz swobód projektu „Opracowanie
uzyskania pomocy prawnej.
obywatelskich
kompleksowych i trwałych
zajmowało się
mechanizmów wsparcia dla
ok. 6 tys. organizacji
poradnictwa prawnego
pozarządowych (w tym i obywatelskiego w Polsce”
poradami prawnymi –
przez Instytut Spraw
ok. 300 organizacji)
Publicznych w 2012 r.
Istniejący usługodawcy
Ok. 300 organizacji
Na podstawie badania
W zależności od decyzji
niepubliczni, organizacje
pozarządowych
przeprowadzonego w ramach
samorządów dotyczących
pozarządowe
projektu „Opracowanie
wstrzymania albo kontynuacji
kompleksowych i trwałych
dotychczasowych programów
mechanizmów wsparcia dla
finansowania pomocy prawnej
poradnictwa prawnego
projekt może oddziaływać na
i obywatelskiego w Polsce”
grupę co najmniej 14%
przez Instytut Spraw
organizacji
Publicznych w 2012 r.
(ok. 42 podmiotów), dla
których środki samorządowe
są głównym źródłem
finansowania. Należy jednak
wskazać, że zgodnie z art. 2
projektu nie zwalnia on
organów administracji
publicznej od wykonywania
określonych w ustawach zadań
w zakresie poradnictwa
prawnego.
Rada Nieodpłatnej Pomocy

Możliwość utworzenia organu
Prawnej, Nieodpłatnej
doradczego przy Ministrze
Informacji Prawnej
Sprawiedliwości w składzie 12
i Edukacji Prawnej
członków, odpowiedzialnego
Społeczeństwa
za m.in. analizę
funkcjonowania nieodpłatnej
pomocy prawnej, nieodpłatnej
informacji prawnej oraz
edukacji prawnej
społeczeństwa, Członkom rady
nie będzie przysługiwało
wynagrodzenie.
38