Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych

– 5 –
dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia, to może być ono kontynuowane, pod
warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy.
Art. 3. 1. Przepis art. 36 pkt 5 ustawy wymienionej w art. 1, w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą, stosuje się do utworów słowno-muzycznych, w których utwór słowny lub
utwór muzyczny w dniu 1 listopada 2013 r. podlegał ochronie na podstawie dotychczasowych
przepisów, oraz do utworów słowno-muzycznych stworzonych po tym dniu.
2. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy korzystanie
z utworu, o którym mowa w ust. 1, było według przepisów dotychczasowych dozwolone,
natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia, to może być ono kontynuowane na podstawie
dotychczasowych przepisów.
Art. 4. Umowa, na mocy której prawa do artystycznego wykonania zostały przeniesione
na producenta fonogramu, albo umowa, na mocy której producentowi fonogramu udzielona
została wyłączna licencja na korzystanie z artystycznego wykonania, zawarte do dnia
1 listopada 2013 r., zachowują po tym dniu moc obowiązującą, chyba że strony postanowiły
inaczej.
Art. 5. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

























03/36rch
UZASADNIENIE
I. Część ogólna – wyjaśnienie potrzeby i celu wydania ustawy
Celem projektowanej ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego, tj. do
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U.
z 2006 r. Nr 90, poz. 631, z późn. zm.), powoływanej w dalszej części jako „pr. aut.”
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/77/UE z dnia 27 września 2011 r.
dotyczącej zmiany dyrektywy 2006/116/WE w sprawie czasu ochrony prawa
autorskiego i niektórych praw pokrewnych (Dz. Urz. UE L 265 z 11.10.2011, s. 1),
zwanych dalej odpowiednio „dyrektywą 2011/77/UE” i „dyrektywą 2006/116/WE”.
Termin implementacji dyrektywy 2011/77/UE upłynął dnia 1 listopada 2013 r. Celem
ww. dyrektywy jest ujednolicenie sposobu obliczania czasu ochrony autorskich praw
majątkowych do utworu muzycznego ze słowami, wydłużenie czasu ochrony praw
pokrewnych (praw do artystycznych wykonań i fonogramów) oraz zapewnienie
artystom wykonawcom odpowiedniej ochrony ich praw przez cały okres ich życia.
Abstrahując od celowości wydłużenia czasu ochrony, do czego Rząd Rzeczypospolitej
Polskiej odniósł się m.in. w dokumencie z dnia 5 marca 2014 r. „Odpowiedź Rządu RP
w konsultacjach Komisji Europejskiej dotyczących przeglądu europejskich przepisów
prawa autorskiego”) oraz niektórych konstrukcji zastosowanych w treści dyrektywy,
które budzą uzasadnione wątpliwości przedstawicieli doktryny prawa cywilnego),
wskazać należy, że – z uwagi na opóźnienie w jej wdrożeniu – Komisja Europejska
wszczęła przeciwko Polsce formalne postępowanie w sprawie naruszenia obowiązku
implementacyjnego.
II. Część szczegółowa
II.1. Przedstawienie istniejącego stanu rzeczy w dziedzinie, która ma być unormowana

1)http://www.prawoautorskie.gov.pl/media/KSE_2014-03-05_–_Odp__Rzadu_RP_na_konsultacje_KE_–
przeglad_prawa_autorskiego.pdf (dostęp 21.08.2014).
2) Chodzi zwłaszcza o wygaśnięcie prawa podmiotowego jako skutek wypowiedzenia przez artystę
wykonawcę umowy, na podstawie której producent fonogramu nabył prawa do artystycznych wykonań ze
względu na niekorzystanie z tego prawa przez uprawnionego (por. D. Flisak, Wydłużenie czasu ochrony
praw pokrewnych, czyli jak z poważnego tematu uczynić groteskę, Zeszyty naukowe Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Prace z prawa własności intelektualnej, zeszyt 105, Wolters Kluwer 2009, str. 82).
3) W dniu 10 lipca 2014 r. Komisja Europejska skierowała do Rządu RP, w trybie art. 258 Traktatu
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uzasadnioną opinię związaną z brakiem implementacji dyrektywy
2011/77/UE (nr naruszenia 2014/0173).
Podstawowym celem dyrektywy 2011/77/UE jest ujednolicenie przepisów krajowych
państw członkowskich, które dotyczą czasu ochrony utworów muzycznych ze słowami
oraz zmiana przepisów regulujących czas ochrony praw pokrewnych do artystycznych
wykonań oraz fonogramów poprzez jego wydłużenie z lat 50 do 70 od momentu
publikacji lub rozpowszechnienia w inny sposób przedmiotów tych praw. Dodatkowo –
w deklarowanym przez ustawodawcę europejskiego w pkt 10 preambuły dyrektywy
2011/77/UE celu ochrony pozycji artystów wykonawców – wprowadza ona trzy
dodatkowe instrumenty prawne:
− warunkowe prawo artysty wykonawcy do wypowiedzenia umowy, na podstawie
której producent fonogramu nabył prawa do artystycznych wykonań (art. 3 ust. 2a
dyrektywy 2006/116/WE w brzmieniu nadanym dyrektywą 2011/77/UE),
− prawo do dodatkowego wynagrodzenia za niektóre akty eksploatacji dokonane
w wydłużonym czasie ochrony, dotyczące artystów wykonawców, którzy przenieśli
swoje prawa do artystycznych wykonań na rzecz producentów za jednorazowym
wynagrodzeniem (art. 3 ust. 2b–2d dyrektywy 2006/116/WE w brzmieniu nadanym
dyrektywą 2011/77/UE),
− zakaz dokonywania potrąceń i odliczeń od wynagrodzeń albo tantiem wypłacanych
artystom wykonawcom w wydłużonym czasie ochrony, odnoszący się do tych
artystów wykonawców, którzy są uprawnieni na podstawie umowy z producentem
fonogramów do okresowych wypłat (art. 3 ust. 2e dyrektywy 2006/116/WE
w brzmieniu nadanym dyrektywą 2011/77/UE).
Podkreślić także należy, że projektowana zmiana nie wpływa w praktyce na zakres
utworów znajdujących się w domenie publicznej. Prawa autorskie do utworów słowno-
-muzycznych wygasają – zgodnie z art. 36 pkt 1 ustawy – co do zasady po upływie lat
70 od śmierci twórcy. Będące wynikiem implementacji dyrektywy wydłużenie czasu
ochrony praw pokrewnych – prawa do artystycznych wykonań i praw do fonogramów
do lat 70, ale liczonego od ich publikacji lub rozpowszechnienia w inny sposób,
oznacza w praktyce, że okres ochrony będzie w dalszym ciągu krótszy niż
przysługujący prawom autorskim.
II.2. Wykazanie różnic między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
a) art. 36 pkt 5
W odniesieniu do utworów muzycznych ze słowami (w art. 1 ust. 2 pkt 7 pr.
2
aut. określanych jako utwory „słowno-muzyczne”) okres ochrony jest obecnie
uzależniony od tego, czy takie utwory można zakwalifikować jako utwory
współautorskie w rozumieniu art. 9 pr. aut., a więc czy istniał między współautorami
zamiar stworzenia wspólnego dzieła). Jeśli taka kwalifikacja jest możliwa – wówczas
zgodnie z art. 36 pkt 1 in fine, wdrażającym art. 1 ust. 2 dyrektywy 2006/116/WE –
autorskie prawa majątkowe wygasają z upływem lat siedemdziesięciu od śmierci tego
współtwórcy, który przeżył pozostałych. W przeciwnym razie termin wygaśnięcia
ochrony będzie biegł odrębnie w stosunku do praw majątkowych dotyczących tekstu
i muzyki.
Ustawodawca europejski dostrzegł w tym wypadku rozbieżności między porządkami
prawnymi poszczególnych państw członkowskich UE. W niektórych regulacjach
krajowych bowiem – w odróżnieniu od regulacji obowiązujących dotychczas w Polsce
– do utworów muzycznych ze słowami stosuje się jednolity czas ochrony, który jest
obliczany od chwili śmierci ostatniego żyjącego autora, niezależnie od tego, czy prawo
krajowe kwalifikuje chronione utwory jako współautorskie.
Projektowana zmiana zmierza do wyeliminowania sytuacji, w której w utworze słowno-
-muzycznym, nieuznanym za utwór współautorski w rozumieniu art. 9 pr. aut.,
autorskie prawa majątkowe do tekstu wygasałyby w innym terminie niż prawa do
muzyki. Wprowadzona zostanie taka sama zasada jak w odniesieniu do utworów
współautorskich, co oznacza, że czas ochrony będzie liczony od chwili śmierci
ostatniego z autorów. Znajdzie ona zastosowanie tylko wtedy, gdy tekst i muzyka
zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego. Nie będzie
natomiast miało znaczenia, czy stworzenie i połączenie utworów do wspólnego
rozpowszechniania spowoduje powstanie utworu współautorskiego. Takie rozwiązanie
służy zapewnieniu pełnej zgodności polskiej regulacji z art. 1 ust. 7 dyrektywy
2006/116/UE w brzmieniu nadanym dyrektywą 2011/77/UE, który wymaga, aby
wspomnianą zasadę w odniesieniu do utworów słowno-muzycznych wprowadzić
niezależnie od kryterium współtwórczości. Współtwórcom w rozumieniu art. 9 pr. aut.
przysługuje bowiem niepodzielnie jedno prawo autorskie, natomiast każdemu
z twórców utworów połączonych w rozumieniu art. 10 pr. aut. ochrona przysługuje
odrębnie.

4) J. Barta, R. Markiewicz, [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2011, str. 130.
3
b) art. 89
Zgodnie z obecnie obowiązującym art. 89 pr. aut. – w ślad za dotychczasowym
brzmieniem art. 3 ust. 1 dyrektywy 2006/116/WE – czas ochrony praw do
artystycznych wykonań wynosi lat 50. Zmiana tej dyrektywy – dokonana dyrektywą
2011/77/UE – przewiduje wydłużenie czasu ochrony artystycznych wykonań
utrwalonych na fonogramach do lat 70.
Ustawodawca europejski uzasadnił to koniecznością odzwierciedlenia społecznie
uznawanego twórczego wkładu artystów wykonawców w treści przepisów, które
regulują poziom ochrony ich praw tak, aby uwzględniały one właściwie ich kreatywny
i artystyczny wkład (pkt 4 preambuły dyrektywy 2011/77/UE). Zwrócono uwagę, iż
„artyści wykonawcy zazwyczaj rozpoczynają karierę w młodym wieku i obecny okres
ochrony wynoszący lat 50 w odniesieniu do utrwalenia wykonań często nie chroni ich
wykonań w całym okresie życia. Dlatego też niektórzy artyści wykonawcy odczuwają
spadek dochodów w końcowym okresie ich życia. Ponadto często nie mogą oni też
powoływać się na swoje prawa w celu zapobiegania niewłaściwemu wykorzystywaniu
ich artystycznych wykonań lub ograniczania takiego niewłaściwego wykorzystania,
które może mieć miejsce w okresie ich życia” (pkt 5). Wskazano ponadto, że
wydłużenie ochrony ma na celu zapewnienie przychodów z tytułu przysługujących im
praw wyłącznych oraz prawa do wynagrodzenia co najmniej przez cały okres ich życia
(pkt 6). Wydłużenie czasu ochrony zostało ograniczone wyłącznie do artystycznych
wykonań utrwalonych na fonogramach, a więc przede wszystkim muzycznych. Zmianie
tej towarzyszy analogiczne wydłużenie czasu ochrony praw do fonogramów. Natomiast
art. 3 ust. 2 dyrektywy 2011/77/UE zobowiązuje Komisję do dokonania oceny
zasadności wydłużenia w przyszłości czasu ochrony praw wykonawców i producentów
w sektorze audiowizualnym.
Projektowana zmiana zakłada – zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 dyrektywy 2006/116/WE
w brzmieniu nadanym dyrektywą 2011/77/UE – wydłużenie czasu ochrony praw do
artystycznych wykonań utrwalonych na fonogramach z lat 50 do 70. Przy okazji tej
zmiany skorygowana i dostosowana do przepisów dyrektywy 2006/116/WE zostanie
terminologia określająca początek biegu terminu ochrony. Projekt przewiduje odejście
od niejasnego i budzącego wątpliwości wśród przedstawicieli doktryny pojęcia
4