Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych

II. Obecnie brak jest podstaw prawnych, aby istniejące wspólnoty gruntowe, powołane
zgodnie z przepisami ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych, a więc
w których znane są wielkości udziałów wszystkich uprawnionych do wspólnoty,
a zarządzanie wspólnotą odbywa się w ramach spółki utworzonej przez uprawnionych,
mogły podejmować uchwały o przekształceniu takiej wspólnoty we współwłasność
w rozumieniu ustawy – Kodeks cywilny.
W projekcie ustawy proponuje się dodanie nowego rozdziału 3a pt. ,,Przekształcanie
wspólnot gruntowych we współwłasność” (art. 30a–30c), w którym przewiduje się, że
uprawnieni do udziału we wspólnocie gruntowej mogą podjąć uchwałę
o przekształceniu wspólnoty gruntowej we współwłasność w częściach ułamkowych.
Uchwała ta będzie podejmowana jednogłośnie przez wszystkich uprawnionych do
udziału we wspólnocie gruntowej. W przypadku braku jednomyślności będzie stosować
się odpowiednio art. 199 zdanie drugie ustawy – Kodeks cywilny. Uchwała
o przekształceniu wspólnoty gruntowej we współwłasność w częściach ułamkowych
będzie określała współwłaścicieli nieruchomości i wielkość przypadających im
udziałów we współwłasności. Wielkość udziału, jaki będzie przysługiwał
współwłaścicielowi, będzie odpowiadała wielkości udziału, jaki przypadał mu we
wspólnocie gruntowej. Przewiduje się, że uchwała będzie wymagać formy aktu
notarialnego. Skutkiem podjęcia uchwały o przekształceniu wspólnoty gruntowej we
współwłasność w częściach ułamkowych będzie otwarcie likwidacji spółki, o której
mowa w art. 14 ustawy. Podjęta uchwała o przekształceniu wspólnoty gruntowej we
współwłasność w częściach ułamkowych albo prawomocne orzeczenie sądu
w przypadku, o którym mowa w projektowanym art. 30a ust. 2, będzie stanowić
podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej oraz ewidencji gruntów
i budynków.
III. Projekt ustawy zakłada także wprowadzenie zmian w przepisach dotyczących
zagospodarowania wspólnot gruntowych.
Zgodnie z obowiązującym art. 14 ustawy, osoby uprawnione do udziału we wspólnocie
gruntowej powinny utworzyć spółkę do sprawowania zarządu nad wspólnotą i do
właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących w skład tej wspólnoty.
Obowiązujące obecnie przepisy ustawy w tym zakresie w sposób niewystarczający
regulują ustrój spółek powołanych do sprawowania zarządu nad wspólnotą gruntową.
8
W związku z powyższym proponuje się wprowadzenie następujących zmian przepisów
ustawy polegających na:
1) uzupełnieniu art. 17 ustawy, który określa, co powinien zawierać statut spółki, przez
wskazanie, iż statut powinien określać także rodzaje czynności prawnych
dokonywanych przez spółkę, których podjęcie wymaga uchwały zebrania członków
oraz warunki reprezentowania spółki i zaciągania zobowiązań majątkowych;
2) doprecyzowaniu art. 18 ust. 1 ustawy przez wskazanie, iż statut spółki, jak też jego
zmiany, zatwierdza wójt (burmistrz albo prezydent miasta) w drodze decyzji;
z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca statut spółki stała się ostateczna, spółka
nabywa osobowość prawną;
3) dodaniu art. 19a zawierającego przepis umożliwiający członkom spółki zaskarżanie
uchwał spółki do sądu w przypadku jej niezgodności z przepisami prawa lub ze
statutem, naruszania zasady prawidłowego gospodarowania gruntami wchodzącymi
w skład wspólnoty gruntowej lub naruszania interesów poszczególnych członków
spółki;
4) uchyleniu w art. 26 ustawy ust. 1, 3 i 4, zgodnie z którymi z wyjątkiem zbycia
wspólnoty gruntowej na rzecz Skarbu Państwa oraz zamiany gruntów wspólnoty,
zbycie, zamiana, jak również przeznaczenie na cele publiczne lub społeczne
wspólnot gruntowych lub ich części oraz zaciąganie pożyczek pieniężnych przez
spółkę może nastąpić tylko za zgodą właściwego wójta (burmistrza, prezydenta
miasta); w obecnym stanie prawnym brak jest uzasadnienia do utrzymywania tego
rodzaju ograniczeń;
5) nadaniu nowego brzmienia art. 27 ust. 2 przewidującego formę aktu notarialnego
dla czynności zbycia udziału we wspólnocie gruntowej.
IV. Ponadto w projekcie nowelizacji (art. 1 pkt 1) proponuje się dodanie art. 2a
stanowiącego, że przepisów ustawy nie stosuje się do gruntów pokrytych wodami
publicznymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne.
Projektowany przepis ma na celu wyeliminowanie dotychczas pojawiających się
wątpliwości co do relacji ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych do ustawy
– Prawo wodne. Projektowany przepis przesądza, że do gruntów pokrytych wodami
publicznymi w rozumieniu ustawy – Prawo wodne nie stosuje się przepisów ustawy
o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych.

9
V. W projekcie ustawy przewidziano przepis przejściowy i dostosowujący:
1) w art. 2 projektu zawarto przepis stanowiący, że postępowania wszczęte
i niezakończone przed dniem wejścia w życie ustawy prowadzi się na podstawie
przepisów dotychczasowych;
2) w art. 3 projektu znajduje się przepis stanowiący, że statuty spółek do sprawowania
zarządu nad wspólnotą i do właściwego zagospodarowania gruntów wchodzących
w skład tej wspólnoty, o których mowa w art. 18 ustawy wymienionej w art. 1,
zatwierdzone przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność i podlegają
dostosowaniu do wymogów określonych w ustawie wymienionej w art. 1,
w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Projekt ustawy znajduje się w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów.
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.
Projektowana ustawa nie zawiera przepisów technicznych, w związku z tym nie
podlega notyfikacji w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia
23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji
norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z późn. zm.).
Projektowany przepis końcowy (art. 4) przewiduje, że ustawa wejdzie w życie z dniem
1 stycznia 2016 r.


10
Nazwa projektu
Data sporządzenia
Ustawa o zmianie ustawy o zagospodarowaniu wspólnot
21.08.2014 r.
gruntowych
Źródło:
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące
Założenia do projektu ustawy o zmianie
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi
ustawy o zagospodarowaniu wspólnot
gruntowych przyjęte przez Radę
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra,
Ministrów w dniu 6 listopada 2012 r.
Sekretarza Stanu lub Podsekretarza Stanu
(ZD18).
Projekt
ustawy
został
Sekretarz Stanu w MRiRW – Pan Kazimierz Plocke
opracowany przez Rządowe Centrum
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu
Legislacji.
22 6232699 (Pan Zbigniew Abramowicz)
Nr w wykazie prac
UD175
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
Aktualnie w Polsce jest ok. 107 tys. ha gruntów oznaczonych w ewidencji gruntów i budynków jako
wspólnoty gruntowe. Na tej podstawie szacuje się, że w Polsce jest ok. 5100 wspólnot gruntowych, jednak
około 3500 wspólnot nie ma uregulowanego stanu prawnego. Nie zostały bowiem do chwili obecnej
wydane stosowne decyzje administracyjne ustalające, które nieruchomości stanowią wspólnoty gruntowe,
oraz ustalające osoby uprawnione do korzystania ze wspólnoty i wielkości przysługujących im udziałów.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych ustalenia takie
muszą dotyczyć stanu faktycznego i prawnego istniejącego na dzień 5 lipca 1963 r., co obecnie jest
praktycznie niemożliwe. Ponadto udziałowcy tylko 1080 wspólnot utworzyli spółki do zarządzania tymi
wspólnotami, w tym jedynie w 1073 spółkach powołano właściwe organy, co uniemożliwia im
funkcjonowanie w obrocie prawnym. Rozwiązania przyjęte w ustawie dostosowane były do prowadzonej
w okresie lat 60. XX w. polityki rolnej. Wspólnoty gruntowe traktowane były jako jeden z elementów
uspołecznienia rolnictwa (m.in. administracyjna kontrola obrotu gruntami wspólnot), dlatego też konieczne
jest dostosowanie niektórych przepisów ustawy do współczesnych realiów społeczno-gospodarczych.
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
1. Nowelizacja ustawy nie zakłada zniesienia istniejących wspólnot gruntowych, powstałych zgodnie
z przepisami ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych. Istniejące wspólnoty gruntowe będą
mogły funkcjonować nadal w dotychczasowej formie organizacyjnej i gospodarować na dotychczasowych
zasadach, jeżeli taka będzie wola samych uprawnionych.
2. Zmiana przepisów ustawy o zagospodarowaniu wspólnot gruntowych umożliwi wydanie decyzji
administracyjnych ustalających osoby uprawnione do korzystania ze wspólnoty i wielkości
przysługujących im udziałów, gdy decyzji takich nie wydano. Powyższe pozwoli na ostateczne
uregulowanie stanu prawnego nieruchomości zaliczonych do wspólnot gruntowych.
3. Ze względu na ochronę praw nabytych, przewiduje się w pierwszej kolejności, że ustalenie, które
nieruchomości stanowią wspólnotę gruntową, oraz ustalenie wykazów uprawnionych do udziału we
wspólnocie oraz wykazu obszarów gospodarstw rolnych przez nich posiadanych i wielkości
przysługujących im udziałów we wspólnocie będzie następowało na wniosek uprawnionego do udziału we
wspólnocie na podstawie obecnych zasad, tj. według stanu z 1963 r. (,,stara” grupa uprawnionych
funkcjonująca na podstawie aktualnych przepisów ustawy). Jeżeli nie będzie możliwe ustalenie
uprawnionych według dotychczasowych zasad, ustalenie wykazów, o których mowa wyżej, nastąpi według
aktualnego faktycznego korzystania ze wspólnoty na wniosek kolejnej grupy (,,nowej” grupy
uprawnionych wprowadzanych projektowaną nowelizacją ustawy).

11
A. W ramach ,,nowej” grupy uprawnionymi do udziału w tej wspólnocie są również osoby fizyczne lub
prawne, które:
− posiadają gospodarstwa rolne i nieprzerwanie przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia
31 grudnia 2015 r. faktycznie korzystają ze wspólnoty gruntowej albo
− zamieszkują lub mają siedzibę na terenie miejscowości, w której znajdują się grunty stanowiące
wspólnotę, lub osoby fizyczne, które zamieszkują w innej miejscowości, a prowadzą gospodarstwo
rolne – jeżeli wspólnotą gruntową są lasy, grunty leśne albo nieużytki przeznaczone do zalesienia,
chyba że przez okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. osoby te faktycznie nie
korzystały ze wspólnoty.
B. Zgodnie z projektowaną ustawą ustalenie uprawnionych będzie następowało zgodnie ze stanem
faktycznym istniejącym w okresie ostatnich 5 lat przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy.
Zaproponowany okres 5 lat jest odpowiedni, aby ustalić, że korzystanie z gruntów wspólnoty jest
dostatecznie trwałe. Jednocześnie okres ten nie jest zbyt długotrwały, aby sprawić problemy z ustaleniem
faktycznego korzystania.
4. Jeżeli jednak nie będzie możliwe ustalenie uprawnionych do udziału we wspólnocie gruntowej według
opisanych wyżej zasad, do nieodpłatnego nabycia na własność nieruchomości oznaczonych w ewidencji
gruntów i budynków jako wspólnota gruntowa uprawnione będą gminy właściwe ze względu na położenie
nieruchomości. Gmina będzie mogła przeznaczyć te nieruchomości na cele rozwojowe gminy
i zorganizowanej działalności inwestycyjnej, a w szczególności na realizację budownictwa
mieszkaniowego oraz związanych z tym budownictwem urządzeń infrastruktury technicznej, a także na
realizację innych celów publicznych.
5. W przypadku gdy gmina nie złoży wniosku, własność tych nieruchomości nabędzie Skarb Państwa.
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich
OECD/UE?
Nie stwierdzono występowania problemu w innych krajach OECD/UE. Wspólnoty gruntowe są reliktem
stosunków własnościowych powstałych w Polsce w XIX wieku na terenach byłych zaborów rosyjskiego
i austriackiego w wyniku likwidacji pańszczyzny. Próby unifikacji tej instytucji prawnej podejmował
polski ustawodawca w 1938 r., a następnie w 1963 r. Obecnie punktem odniesienia dla ustalania sytuacji
prawnej wspólnot gruntowych jest ustawa z dnia 29 czerwca 1963 r. o zagospodarowaniu wspólnot
gruntowych, która także nie spowodowała uregulowania stanu prawnego wszystkich wspólnot gruntowych.
4. Podmioty, na które oddziałuje projekt
Grupa
Wielkość
Źródło danych
Oddziaływanie
Rolnicy
kilkadziesiąt tysięcy Dane statystyczne
Uregulowanie stanu
Ministerstwa Rolnictwa
prawnego nieruchomości
i Rozwoju Wsi
zaliczonych do wspólnot
gruntowych. Ustalenie
osób uprawnionych do
udziału we wspólnocie
i wielkości
przysługujących im
udziałów.
Spółki dla
1080
Dane statystyczne
Dostosowanie przepisów
Zagospodarowania
Ministerstwa Rolnictwa
ustawy do współczesnych
Wspólnot Gruntowych
i Rozwoju Wsi
realiów społeczno-
-gospodarczych.
Utworzenie nowych spółek
12