Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA, oraz towarzyszących Uzgodnień Końcowych, podpisanych dnia 7 października 2014 r. w Warszawie

prowadzonych przez instytucje finansowe na dzień 30 czerwca 2014 r. oraz nowych
rachunków, otwieranych po tym dniu.
Ze względu na zmniejszenie nakładów biurokratycznych po stronie instytucji
finansowych przewidziano próg 50 tys. USD, określający wartość rachunków, które nie
będą wymagały przeglądu jako rachunki istniejące oraz – w przypadku nowych
rachunków depozytowych oraz pieniężnych umów ubezpieczenia – weryfikacji
rezydencji podatkowej klienta. Co do zasady istniejące rachunki o wartości większej niż
50 tys. USD (250 tys. USD dla pieniężnych umów ubezpieczenia) podlegały będą tylko
weryfikacji elektronicznej, w celu określenia, czy w stosunku do ich posiadacza (lub
osoby kontrolującej podmiot będący posiadaczem rachunku) można wyodrębnić
informacje wskazujące na możliwość bycia amerykańskim rezydentem podatkowym.
Dla rachunków istniejących do 30 czerwca 2014 r. o wartości ponad 1 mln USD
weryfikacja będzie obejmowała również sprawdzenie papierowej dokumentacji
rachunku. Załącznik I określa ponadto szczegóły dotyczące kwestii przewalutowania
wartości rachunków, sumowania ich wartości oraz dokumentacji uznawanej dla celów
weryfikacji statusu klienta.
W Załączniku II do Umowy FATCA określono grupy podmiotów, które będą
traktowane jako zwolnieni uprawnieni odbiorcy lub jako podmioty, w stosunku do
których uznaje się, iż działają zgodnie z FATCA, a także produkty finansowe,
w odniesieniu do których nie ma obowiązku raportowania. Celem Załącznika II jest
nadawanie statusu współpracującej instytucji finansowej podmiotom, których
działalność nie generuje ryzyka związanego z wykorzystywaniem ich przez osoby
amerykańskie dla celów zatajenia przed władzami podatkowymi posiadanych zasobów
oraz osiąganych dochodów. Stąd, ze względu na przedmiot działalności, raportowanie
dotyczące klientów wyłączone zostało w stosunku do podmiotów rządowych,
organizacji międzynarodowych, banku centralnego, funduszy emerytalnych, instytucji
finansowych z lokalną bazą klientów, banków o lokalnym zasięgu działalności,
instytucji finansowych prowadzących jedynie rachunki o niskiej wartości,
kwalifikowanych wystawców kart kredytowych oraz niektórych podmiotów wspólnego
inwestowania. Wśród produktów wyłączonych spod obowiązku raportowania znajdują
się m.in. rachunki związane z oszczędzaniem emerytalnym lub inne rachunki,
korzystające z udogodnień podatkowych, niektóre umowy ubezpieczenia na życie,
13
rachunki masy spadkowej, powiernicze oraz rachunki, na których składane są depozyty
sądowe.
Należy podkreślić, iż możliwość objęcia danego podmiotu treścią Załącznika II ma dla
tego podmiotu jedynie pozytywne skutki, związane z wyłączeniem obowiązku
przekazywania informacji, a tym samym m.in. ponoszenia kosztów dostosowań
administracyjno-informatycznych.
Zawarcie Uzgodnień Końcowych, towarzyszących Umowie FATCA, związane jest
przede wszystkim z koniecznością określenia statusu polskich instytucji finansowych
w okresie po 1 lipca 2014 r. (tj. datą rozpoczęcia stosowania ustawy FATCA w USA)
a przed ratyfikacją i implementacją w Polsce Umowy FATCA. W tym zakresie
Uzgodnienia Końcowe stanowią zobowiązanie polityczne do traktowania polskich
instytucji jako pochodzących z kraju, który zawarł IGA, mimo iż nie doszło jeszcze do
formalnego wejścia w życie tej umowy. Uzgodnienia odnoszą się ponadto – na życzenie
strony polskiej – do wyjaśnienia dwustronnie sposobu interpretacji niektórych
postanowień Umowy FATCA, co do których strona amerykańska nie wyrażała
gotowości odniesienia się w inny sposób w części głównej Umowy oraz Załącznikach.
Uzgodnienia Końcowe mają zatem na celu ustalenie, iż samo podpisanie Umowy
FATCA zagwarantuje polskim instytucjom finansowym uprzywilejowany status
i niepodleganie dodatkowemu opodatkowaniu od dochodów ze źródeł w USA do czasu
wejścia Umowy w życie. Ponadto postanowienia te precyzują stosowanie Umowy
FATCA w zakresie uzyskiwania przez instytucje finansowe numeru nadawanego przez
amerykańską administrację skarbową, kwestię uznawania produktów IKE oraz IKZE za
spełniające wymagania określone w Załączniku II, a także postanowienie
umożliwiające objęcie Polski postanowieniami klauzuli największego uprzywilejowania
w stosunku do Załącznika II, jeżeli USA przyznają takie szersze uprawnienie
jakiemukolwiek innemu państwu.
8. Skutki wejścia w życie Umowy
Skutki finansowe
Wejście w życie Umowy FATCA oznacza konieczność poniesienia kosztów
dostosowań informatycznych przez administrację podatkową związanych
z pozyskiwaniem od instytucji finansowych informacji określonych Umową oraz
wymianie ich z USA. Szacuje się, iż koszt ten może odpowiadać kosztowi działań
14
projektowych zmierzających do przygotowania polskiej administracji podatkowej do
wymiany informacji w zakresie dyrektywy 48/2003/WE w sprawie opodatkowania
dochodów z oszczędności w formie wypłacanych odsetek (w 2006 r. przyjęto na ten cel
kwotę ok. 300 000 zł, jako koszt niezbędnego sprzętu oraz oprogramowania).
Skutki społeczne i gospodarcze
Umowa międzynarodowa korzystnie wpłynie na możliwość działania polskich PIF
jednocześnie zgodnie z przepisami prawa krajowego oraz wymogami FATCA, a także
zabezpieczy je przed podleganiem dodatkowemu opodatkowaniu od dochodów
uzyskanych ze źródeł w USA. Zawarcie Umowy zapobiegnie również konieczności
zawierania indywidualnych umów z IRS i w konsekwencji, ryzykom z tym związanym.
Zawarcie Umowy FATCA
skutkować będzie wprowadzeniem jednolitych
skonkretyzowanych obowiązków (zasad) raportowania przez polskie instytucje
finansowe podlegające FATCA, co zrównuje ich sytuację prawną w tym zakresie.
Umowa związana jest z wystąpieniem kosztów po stronie instytucji finansowych,
związanych ze stworzeniem systemów i procedur identyfikacji amerykańskich
rachunków raportowanych. Brak jest natomiast danych na temat skali tych kosztów.
Wysokość ich – dla konkretnej instytucji finansowej – może być również uzależniona
od zasad wdrożenia FATCA przez międzynarodową grupę kapitałową, do której dana
instytucja należy.
Skutki polityczne
Umowa będzie ważnym krokiem w kierunku dalszego rozwoju dwustronnej współpracy
podatkowej z USA. Standard wymiany informacji, określony w Umowie FATCA jest
obecnie przedmiotem zaawansowanych prac na forum OECD oraz UE, jako docelowy
model międzynarodowej wymiany informacji podatkowych.
Skutki prawne
Umowa będzie mieć wpływ w szczególności na zakres postępowania instytucji
finansowych, określony przepisami prawa bankowego, regulacji dotyczących
działalności ubezpieczeniowej, funduszy inwestycyjnych oraz ochrony danych
osobowych.
Umowa FATCA spowoduje konieczność dokonania zmian legislacyjnych.
Rozstrzygnięcia legislacyjnego będą wymagały kwestie dotyczące udostępniania
15
danych osobowych, a ponadto informacji objętych tajemnicą bankową, jak również
tajemnic chronionych przepisami innych ustaw dotyczących funkcjonowania rynku
finansowego. Ponadto zaimplementowania będą wymagały także przepisy o charakterze
„technicznym”, określające zasady współpracy właściwych organów z uczestniczącymi
w systemie instytucjami finansowymi, określające m.in. zakres przedmiotowy (katalog
danych, ich strukturę, częstotliwość przekazywania) i podmiotowy (katalog podmiotów
obowiązanych, wskazanie podmiotu odpowiedzialnego za przekazywanie informacji do
USA itp.).
Postanowienia Umowy nie są sprzeczne z prawem Unii Europejskiej. Jak wskazano
wcześniej, celem Umowy jest m.in. usunięcie wątpliwości prawnych związanych ze
stosowaniem krajowych i wspólnotowych przepisów o ochronie danych osobowych.
9. Tryb związania się przez Rzeczpospolitą Polską Umową
Umowa ma rangę umowy międzypaństwowej. Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia
14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443, z późn.
zm.) związanie Umową nastąpi w drodze ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną
w ustawie, ponieważ Umowa ta spełniać będzie przesłanki określone w art. 89 ust. 1
pkt 5 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78,
poz. 483, z późn. zm.). Procedura ratyfikacji za zgodą wyrażoną w ustawie została
przewidziana z uwagi na elementy Umowy, które dotyczą spraw uregulowanych
w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. Ponadto należy stwierdzić, iż
proponowany tryb związania się Umową, tj. ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną
w ustawie, jest analogiczny do trybu przyjętego w przypadku Konwencji o wzajemnej
pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych, sporządzonej w Strasburgu dnia
25 stycznia 1988 r., która reguluje kwestie wymiany informacji podatkowych.
10. Podmioty prawa krajowego, których dotyczy Umowa
Minister Finansów będzie sprawował nadzór nad realizacją Umowy.
Przepisy Umowy będą miały zastosowanie do organów polskiej administracji
podatkowej stosujących postanowienia Umowy w stosunkach gospodarczych pomiędzy
Rzecząpospolitą Polską a USA. Postanowieniami umownymi związane będą również
polskie instytucje finansowe, w tym w szczególności:
– banki,
16
– fundusze inwestycyjne,
– fundusze powiernicze,
– zakłady ubezpieczeń.
11. Sposób, w jaki Umowa dotyczy spraw uregulowanych w prawie wewnętrznym
Następujące akty prawne są związane z przedmiotową Umową:
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa – informacje podatkowe,
kontrola podatkowa, tajemnica skarbowa, wymiana informacji z innymi państwami,
– ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej – postępowanie kontrolne,
– ustawa z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy – przestępstwa
skarbowe i wykroczenia skarbowe przeciwko obowiązkom podatkowym,
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych – przekazywanie
danych osobowych do państwa trzeciego,
– ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – ujawnianie informacji
stanowiących tajemnicę bankową,
– ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej,
– ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi,
– ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych,
– ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych,
– ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania
instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach
publicznych.
17