Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Porozumienia europejskiego w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, sporządzonego w Strasburgu dnia 5 marca 1996 r.

Druk nr 296

Warszawa, 29 marca 2012 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Prezes Rady Ministrów

RM 10-17-12


Pani

Ewa
Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej

Szanowna Pani Marszałek
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. przedstawiam Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej projekt
ustawy

-
o
ratyfikacji
Porozumienia
europejskiego w sprawie osób
uczestniczących w postępowaniu przed
Europejskim Trybunałem Praw
Człowieka, sporządzonego
w Strasburgu dnia 5 marca 1996 r..

W załączeniu przedstawiam także opinię dotyczącą zgodności
proponowanych regulacji z prawem Unii Europejskiej.
Jednocześnie uprzejmie informuję, że do prezentowania stanowiska Rządu
w tej sprawie w toku prac parlamentarnych został upoważniony Minister Spraw
Zagranicznych.

Z poważaniem

(-) Donald Tusk











Projekt
U S T A W A
z
dnia



o ratyfikacji Porozumienia europejskiego w sprawie osób uczestniczących
w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka,
sporządzonego w Strasburgu dnia 5 marca 1996 r.

Art. 1. Wyraża się zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej
Polskiej ratyfikacji Porozumienia europejskiego w sprawie osób uczestniczących
w postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, sporządzonego
w Strasburgu dnia 5 marca 1996 r.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.











02/03/BS







UZASADNIENIE


I. Porozumienie europejskie w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka sporządzone w Strasburgu dnia 5 marca
1996 r. weszło w życie 1 stycznia 1999 r. Sygnatariuszami niniejszego Porozumienia
jest 41 państw – członków Rady Europy, z czego 36 państw ratyfikowało
Porozumienie. W dniu 2 kwietnia 2008 r. Rzeczpospolita Polska podpisała
Porozumienie.
Od 1996 r. Rzeczpospolita Polska jest natomiast stroną Porozumienia europejskiego
w sprawie osób uczestniczących w postępowaniu przed Europejską Komisją oraz
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, sporządzonego w Londynie 6 maja 1969 r.
(Dz. U. z 1996 r. Nr 112, poz. 535). Porozumienie z 1996 r. zostało opracowane jako
konsekwencja przyjęcia Protokołu nr 11 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka
i Podstawowych Wolności, zmieniającego system ochrony praw człowieka Rady
Europy i powołującego jednolity Europejski Trybunał Praw Człowieka. Porozumienie
z 1996 r., co do zasady, powtarza zapisy Porozumienia z 1969 r., wprowadzając zmiany
wynikające z reformy dokonanej Protokołem nr 11 do Konwencji o Ochronie Praw
Człowieka i Podstawowych Wolności.
II. Porozumienie z 1996 r. dotyczy praw osób uczestniczących w postępowaniu przed
Europejskim Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu, takich jak strony,
przedstawiciele lub doradcy, a także świadkowie, biegli i inne osoby wezwane przez
Trybunał do uczestnictwa w postępowaniu. W zawiązku z powyższym, z przywilejów
i immunitetów wynikających z Porozumienia będą korzystać również osoby
uczestniczące w postępowaniu przed Trybunałem występujące w imieniu Rządu
Rzeczpospolitej Polskiej.
Porozumienie przyznaje wyżej wymienionym osobom immunitet procesowy w zakresie
składanych oświadczeń pisemnych i ustnych oraz wszelkich dokumentów i dowodów
przedstawianych Trybunałowi. Gwarantuje również ochronę prawną związaną
z podróżą odbytą w celu uczestnictwa w postępowaniu przed Trybunałem.
Art. 3 ust. 1 Porozumienia przyznaje osobom objętym jego zakresem prawo do
swobodnej korespondencji z Trybunałem. Art. 3 ust. 2 określa warunki korzystania
z
tego prawa przez osoby osadzone. Porozumienie stanowi, że korespondencja
z Trybunałem osób osadzonych lub których wolność jest w inny sposób ograniczona,
będzie wysyłana i doręczana bez zbędnej zwłoki i bez wprowadzania w niej zmian
(podobne standardy wynikają również z postanowień art. 8 i 34 samej Konwencji
o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). Porozumienie przewiduje
zakaz stosowania jakichkolwiek środków dyscyplinarnych z powodu korespondencji
przekazanej we właściwym trybie do Trybunału. Ponadto, osoby osadzone mają prawo
korespondować i konsultować się z prawnikiem w sprawach związanych ze skargą do
Trybunału, w sposób uniemożliwiający zapoznanie się osobom trzecim z treścią
rozmowy. Prawa te zgodnie z art. 3 ust. 3 Porozumienia mogą być ograniczane jedynie
na podstawie przepisów ustawy i tylko wtedy, gdy są konieczne w społeczeństwie
demokratycznym dla zapewnienia bezpieczeństwa narodowego, w celu wykrycia bądź
ścigania przestępstwa lub dla ochrony zdrowia.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 Strony Porozumienia gwarantują osobom uczestniczącym
w postępowaniu przed Trybunałem swobodę poruszania się i podróżowania w celach
związanych z wzięciem udziału w tym postępowaniu. Swobody te mogą być
ograniczone jedynie na podstawie przepisów prawa i tylko wtedy, gdy jest to konieczne
w społeczeństwie demokratycznym dla zapewnia bezpieczeństwa narodowego lub
publicznego, dla utrzymania porządku publicznego, w celu przeciwdziałania
przestępczości, dla ochrony zdrowia oraz moralności lub dla ochrony praw i wolności
osób trzecich. Zgodnie z art. 4 ust. 2 lit. a Porozumienia Państwa Strony gwarantują, że
osoby uczestniczące w czynnościach wynikających z postępowania toczącego się przed
Trybunałem przeprowadzonych w danym państwie lub państwie tranzytu nie będą
ścigane, zatrzymane oraz że ich wolność osobista nie zostanie w jakikolwiek sposób
ograniczona w związku z czynami popełnionymi lub wyrokiem wydanym przed
rozpoczęciem podróży. Postanowienia art. 4 ust. 2 korzystają z pierwszeństwa
w stosunku do innych konwencji Rady Europy, traktatów dotyczących ekstradycji.
Ochrony przewidzianej w art. 4 ust. 1 i 2 nie stosuje się w sytuacji, kiedy osoba
uczestnicząca w postępowaniu miała możliwość powrotu do kraju, z którego rozpoczęła
podróż, w ciągu 15 kolejnych dni od momentu, w którym obecność jej nie była już
wymagana przez Trybunał, a nie zrobiła tego. Na mocy art. 4 ust. 3 Porozumienia

2

Państwa Strony mają obowiązek zezwolić na powrót na swoje terytorium każdej osobie,
która na terytorium tego państwa rozpoczęła podróż.
Immunitety i ułatwienia określone w Porozumieniu przyznawane są wyłącznie w celu
zapewnienia swobody wypowiadania się oraz niezależności niezbędnej do
wykonywania funkcji, zadań, obowiązków, bądź praw osób uczestniczących
w postępowaniu przed Trybunałem (art. 5 ust. 1 Porozumienia). Trybunał ma prawo
i obowiązek uchylenia w całości bądź w części immunitetu przewidzianego w art. 2
ust. 1 Porozumienia w sytuacjach, w których korzystanie z immunitetu stałoby na
drodze do wymierzenia sprawiedliwości. Uchylenie przez Trybunał immunitetu nie
może być sprzeczne z postanowieniami art. 5 ust. 1 Porozumienia.
Trybunał może uchylić immunitet z urzędu, bądź na wniosek każdej Umawiającej się
Strony lub zainteresowanej osoby. W przypadku, w którym państwo wystąpi
z
wnioskiem o uchylenie immunitetu ze względu na toczące się postępowanie
w sprawie przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu narodowemu, Trybunał uchyli
immunitet w zakresie wskazanym we wniosku (art. 5 ust. 3). Każda decyzja Trybunału
o uchyleniu immunitetu wymaga uzasadnienia.
III. Z dotychczasowej praktyki wynika, iż większość państw, przystępując do
Porozumienia z 1996 r., składała zastrzeżenia lub deklaracje w odniesieniu do art. 4,
który dotyczy swobody podróżowania osób biorących udział w postępowaniu przed
Trybunałem. Zastrzeżenie oraz deklaracja zostały również złożone przez Polskę do
analogicznego art. 4 Porozumienia z 1969 r. W myśl złożonego zastrzeżenia, art. 4
ust. 1a (dotyczący swobody podróżowania) nie stosuje się do więźniów i osób
umieszczonych w szpitalu psychiatrycznym na mocy postanowienia sądu. Ponadto,
zgodnie ze złożoną deklaracją do art. 4 ust. 2 lit. a (zakaz ścigania w państwach
tranzytowych i docelowym za czyny popełnione przed rozpoczęciem podróży), przepis
ten nie będzie się stosował do obywateli polskich. Wydaje sie zasadne złożenie przez
Polskę podobnego zastrzeżenia i deklaracji do art. 4 ust. 1 oraz art. 4 ust. 2 lit. a
Porozumienia z 1996 r.
Ponadto w celu zapobieżenia niezgodności art. 73 § 2 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.)
z postanowieniami Porozumienia, konieczne jest złożenie zastrzeżenia do art. 3 ust. 2
lit. c wymienionej umowy międzynarodowej. Zgodnie z treścią zastrzeżenia,

3