Poselski projekt ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i o zmianie niektórych innych ustaw

z art. 8 EKPCz umieszczenia danych osobowych prawomocnie skazanego
sprawcy przestępstwa zgwałcenia małoletniej poniżej 15 lat w rejestrze
sądowym sprawców przestępstw seksualnych. W ocenie Trybunału,
powołującego się na wcześniejsze orzecznictwo, gromadzenie przez organ
publiczny danych dotyczących życia prywatnego jednostki stanowi ingerencję w
rozumieniu art. 8 EKPCz. Jednak ze względu na okoliczności analizowanej
przez Trybunał sprawy, w szczególności cel ustanowienia tego rejestru, sądową
kontrolę wpisów umieszczanych w rejestrze oraz ograniczony dostęp do
rejestru, uznano, że ingerencja władzy publicznej w prawo do poszanowania
życia prywatnego była uzasadniona i tym samym nie doszło do naruszenia art. 8
Konwencji.
We wtórnym prawie Unii Europejskiej występują akty prawne, które
dotyczą ochrony danych osobowych, jednak żaden z nich nie obejmuje norm
regulujących ochronę danych osobowych w zakresie stosowania krajowego
prawa karnego w sprawach nietransgranicznych. W szczególności do tych
kwestii nie ma zastosowania dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i
Rady z 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie
przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych (Dz.
Urz. UE L 281 z 23.11.1995 r., str. 31; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne:
rozdział 13, tom 15, str. 355), która w art. 3 ust. 2 zawiera wyraźne wyłączenie
w tym zakresie. Podobnie decyzja ramowa Rady 2008/977/WSiSW z dnia 27
listopada 2008 r. w sprawie ochrony danych osobowych przetwarzanych w
ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych (Dz. Urz. UE L
350 z 30.12.2008 r., str. 60) ma zastosowanie jedynie do przetwarzania danych
osobowych, które są przekazywane lub udostępniane między państwami
członkowskimi w ramach współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
(art. 1 decyzji ramowej 2008/977/WSiSW).
2.3 Zasady wymiany informacji pochodzących z rejestrów karnych w
państwach członkowskich zostały określone w decyzji ramowej Rady
2009/315/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. w sprawie organizacji wymiany
informacji pochodzących z rejestru karnego pomiędzy państwami
członkowskimi oraz treści tych informacji (Dz. Urz. UE L 93 z 7.4.2009 r., str.
23). Zakres przedmiotowy tego aktu dotyczy zasad przekazywania przez
państwa członkowskie informacji o wyrokach skazujących wpisanych do
rejestrów karnych. Tym samym należy uznać, że wskazana decyzja ramowa nie
reguluje spraw objętych opiniowanym projektem ustawy.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
3.1. Analizę przedłożonego projektu ustawy należy rozpocząć od
stwierdzenia, że ocenie pod kątem zgodności z prawem UE wyznaczonym

Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 17 grudnia 2009 r. w sprawie Gardel przeciwko Francji, skarga
nr 16428/05, sygn. BAS-WAL-1080/12(1).

5
dyrektywą 2011/93/UE, podlega treść proponowanej ustawy tylko w tym
zakresie, w jakim wymienione w nim przepisy dotyczą dzieci w rozumieniu
dyrektywy. Oznacza to, że w zakresie dotyczącym stosowania szczególnych
środków ochrony, o których mowa w projekcie ustawy, wobec sprawców
czynów popełnionych na szkodę osób, które ukończyły 18 lat, projekt ustawy
nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej wyznaczonym dyrektywą
2011/93/UE.
Artykuł 11 ust. 1 projektu ustawy stanowi, że wykonywanie zawodu lub
podejmowanie zajęcia, które łączy się z możliwością kontaktu z małoletnimi
może zostać powierzone wyłącznie osobie, której dane nie zostały zamieszczone
w rejestrze, niezależnie od spełnienia przez nią wymagań określonych w
odrębnych przepisach. W art. 11 ust. 2 projektu ustawy zamieszczono definicję
wykonywania zawodu lub podejmowania zajęcia, które łączą się z możliwością
kontaktu z małoletnimi, która obejmuje wszelkie czynności związane z:
edukacją, opieką, wychowaniem, ochroną zdrowia, zatrudnianiem,
wypoczynkiem, rekreacją, działalnością artystyczną, sportem, kulturą,
uprawianiem kultu religijnego, świadczeniem usług, których głównymi
odbiorcami są małoletni, lub skierowanych do małoletnich, oraz obejmuje inną
działalność, w której uczestniczą małoletni.
Artykuł 11 ust. 1 i 2 projektu ustawy nie jest sprzeczny z art. 10 ust. 1
dyrektywy 2011/93/UE w zakresie, w którym projekt ustanawia zakaz
wykonywania zawodu lub podejmowania zajęcia związanego z bezpośrednimi i
regularnymi kontaktami z osobami małoletnimi przez osobę, której dane zostały
umieszczone w rejestrze w związku z prawomocnym skazaniem za przestępstwo
wymienione w rozdziale XXV Kodeksu karnego, popełnione na szkodę
małoletniego.
Na marginesie należy stwierdzić, że obowiązujący art. 41 § 1a kk stanowi,
że sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk,
wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności,
związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad
nimi, na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo
przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
Natomiast zgodnie z art. 41 § 1b kk sąd obligatoryjnie orzeka taki zakaz na
zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w art.
41 § 1a kk.

W art. 9 projektu ustawy przewidziano, że dane z rejestru winny być
publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Przepis ten
realizuje cel wskazany w art. 10 ust. 2 dyrektywy 2011/93/UE w zakresie, w
którym pracodawcy podczas rekrutowania osób do celów działalności
zawodowej lub wolontariackiej związanej z bezpośrednimi i regularnymi
kontaktami z dziećmi będą mogli za pośrednictwem upublicznionego rejestru
uzyskać informacje o wyrokach skazujących za przestępstwa przeciwko
seksualności i obyczajności popełnione na szkodę małoletnich.

6

Analizując art. 10 ust. 2 dyrektywy 2011/93/UE należy zasygnalizować,
że w motywie 41 preambuły do tego aktu jest mowa o tym, że z należytym
uwzględnieniem różnych tradycji prawnych państw członkowskich dyrektywa
uwzględnia fakt, że dostęp do rejestru karnego mają jedynie właściwe organy
lub osoba zainteresowana. Motyw 43 stanowi wprost, że państwa członkowskie
mogą rozważyć przyjęcie wobec przestępców dodatkowych środków
administracyjnych, takich jak umieszczenie osób skazanych za przestępstwa, o
których mowa w dyrektywie, w rejestrach przestępców seksualnych. Dostęp do
tych rejestrów powinien być poddany ograniczeniu zgodnie z krajowymi
zasadami konstytucyjnymi i obowiązującymi normami ochrony danych, np.
przez ograniczenie dostępu jedynie do organów wymiaru sprawiedliwości lub
egzekwowania prawa. Z treści wskazanych motywów wynika, że celem
dyrektywy 2011/93/UE nie jest ustanowienie nieograniczonego dostępu do
narodowych rejestrów karnych w odniesieniu do danych dotyczących osób
prawomocnie skazanych za przestępstwa seksualne popełnione na szkodę
małoletnich. W tym miejscu analizy postanowień dyrektywy należy przywołać
ugruntowaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
zasadę, zgodnie z którą preambuła aktu prawa UE nie ma mocy prawnie
wiążącej i nie może być powoływana ani dla uzasadnienia odstępstw od
przepisów danego aktu, ani w celu wykładni tych przepisów w sposób
oczywiście sprzeczny z ich brzmieniem (por. wyrok z 2 kwietnia 2009 r. w
sprawie C-134/08 Hauptzollamt Bremen przeciwko J.E. Tyson Parketthandel
GmbH hanse j., Zb. Orz. 2009, s. I-02875, pkt 16 lub wyrok z 24 listopada
2005 r. w sprawie C-136/04 Deutsches Milch-Kontor GmbH przeciwko
Hauptzollamt Hamburg-Jonas, Zb. Orz. 2005, s. I-10095, pkt 32). Wobec braku
wiążącego prawnie charakteru postanowień preambuły dyrektywy 2011/93/UE,
jej fragmenty dotyczące ograniczeń dostępu do rejestrów przestępców stanowią
wskazówkę interpretacyjną do wykładni postanowień tej dyrektywy.
Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że projekt ustawy
wykracza poza cel określony w dyrektywie 2011/93/UE w zakresie, w którym w
art. 9 projektu przewidziano nieograniczony dostęp na stronie internetowej do
danych z rejestru. Równocześnie trzeba wskazać, że art. 82 ust. 2 oraz art. 83
ust. 1 TfUE, które są podstawą prawną przyjęcia dyrektywy 2011/93/UE,
ograniczają kompetencje Parlamentu Europejskiego i Rady do stanowienia norm
minimalnych w drodze dyrektyw. Zgodnie z art. 82 ust. 2 akapit trzeci TfUE
przyjęcie norm minimalnych nie stanowi przeszkody dla państw członkowskich
w utrzymaniu lub ustanowieniu wyższego poziomu ochrony osób (por.
A. Grzelak, Komentarz do art. 82 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
[w:] D. Miąsik (red.), N. Półtorak (red.), A. Wróbel (red.), Traktat o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. Tom I (art. 1-89), Warszawa,
2012, dostępny w systemie informacji prawnej LEX).
W tej sytuacji można przyjąć, że wobec ustanowienia w dyrektywie
2011/93/UE jedynie minimalnego standardu ochrony, dopuszczalne jest

7
ustanowienie krajowych przepisów, które wykraczają poza ten standard. W tym
świetle należy stwierdzić, że art. 9 projektu ustawy nie jest sprzeczny z
postanowieniami dyrektywy 2011/93/UE, w szczególności z jej art. 10 ust. 2.

3.2 Przepisy projektu ustawy należy ocenić pod kątem ustalonego stanu
prawa UE w zakresie ochrony danych osobowych. Zgodnie z art. 5 projektu
ustawy w rejestrze umieszcza się informacje o osobach prawomocnie skazanych
za przestępstwa na tle seksualnym, które obejmują takie dane jak m.in.: imiona,
nazwisko, nazwisko rodowe, datę i miejsce urodzenia, imiona rodziców,
obywatelstwo, nazwisko rodowe matki, miejsce zamieszkania, zawód wyuczony
i wykonywany, numer PESEL, numer i seria dowodu osobistego, a także dane o
aktualnym miejscu pobytu, wzrost, kolor oczu, płeć. W rejestrze umieszcza się
również fotografię osoby prawomocnie skazanej.
Na szczególną uwagę zasługuje fakt, że wśród wymienionych w art. 5
projektu ustawy informacji występują również dane innych osób niż osoby
prawomocnie skazanej za przestępstwo na tle seksualnym. Wśród wyliczonych
informacji występują: imiona rodziców, nazwisko rodowe skazanego oraz
nazwisko rodowe matki skazanego. Są to dane osobowe rodziców osoby
skazanej.
Nie ulega wątpliwości, że dane wskazane w art. 5 projektu ustawy
stanowią dane osobowe. Informacje zamieszczane w rejestrze pobierane są z
Krajowego Rejestru Karnego oraz z ewidencji wydawanych i utraconych
dowodów osobistych prowadzonej przez ministra właściwego do spraw
administracji publicznej. Rejestr prowadzony jest przez Biuro Informacyjne
Krajowego Rejestru Karnego, wchodzące
w skład Ministerstwa
Sprawiedliwości, w formie informatycznej bazy danych (art. 4 ust. 2 i 3 projektu
ustawy).
Dane umieszczane są w rejestrze w razie prawomocnego skazania za
przestępstwo na tle seksualnym, chyba że sąd orzeknie o niezamieszczaniu
danych w rejestrze, jeśli uzna, że ich umieszczenie prowadziłoby do
pokrzywdzenia ofiary lub niewspółmiernie surowych skutków dla skazanego
(art. 6 w zw. z art. 12 projektu ustawy). Zgodnie z art. 9 projektu ustawy dane z
rejestru są publikowane na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.
Usunięcie danych z rejestru następuje wraz z usunięciem danych z Krajowego
Rejestru Karnego (art. 10 projektu ustawy).
Na gruncie ustalonego stanu prawa UE należy stwierdzić, że gromadzenie
przez Biuro Informacyjne Krajowego Rejestru Karnego danych o osobach
prawomocnie skazanych za przestępstwa na tle seksualnym oraz zasady
udostępniania tych danych określone w projekcie ustawy stanowią ingerencję w
prawo do ochrony danych osobowych, o którym mowa w art. 16 ust. 1 TfUE
oraz art. 8 ust. 1 KPP, a także w prawo do prywatności, o którym mowa w art. 8
ust. 1 EKPCz. Należy ocenić, czy ta ingerencja jest uprawniona na tle
przesłanek określających wyłączenia stosowania prawa ochrony danych

8
osobowych w prawie UE. W kontekście tej analizy należy dokonać podziału
danych objętych rejestrem na dane osobowe dotyczące wyłącznie osoby
skazanej oraz dane obejmujące informacje identyfikujące również inne osoby, tj.
rodziców skazanego.
Zgodnie z informacjami przedstawionymi w pkt 2.2 niniejszej opinii,
zakres stosowania traktatowej zasady prawa do ochrony danych osobowych, w
tym również wyjątków od jej stosowania, należy odtworzyć na podstawie
odpowiednich przepisów Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz
Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Artykuł 8 ust.
2 KPP stanowi, że dane osobowe muszą być przetwarzane rzetelnie w
określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej
podstawie przewidzianej ustawą. Natomiast art. 52 KPP przewiduje, że wszelkie
ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w Karcie muszą być
przewidziane ustawą i szanować istotę tych praw i wolności, a ograniczenia, z
zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, mogą być wprowadzone wyłącznie
wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego
uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.
Dodatkowych przesłanek odstąpienia od zasady ochrony danych osobowych,
której korelatem na gruncie EKPCz jest prawo do życia prywatnego i
rodzinnego, mieszkania i korespondencji, dostarcza art. 8 ust. 2 EKPCz
stanowiący, że wyjątki umożliwiające ingerencję władzy publicznej w
korzystanie z tego prawa, dotyczą przypadków przewidzianych przez ustawę i
koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo
państwowe, bezpieczeństwo publiczne lub dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę
porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności lub
ochronę praw i wolności innych osób.
Z perspektywy przedstawionych przepisów w pierwszej kolejności
należy stwierdzić, że odstępstwo od zasady pełnej ochrony danych osobowych
przewidziane ma być w projektowanej ustawie, więc warunek formalny
wymieniony we wszystkich powołanych wyżej przepisach jest spełniony.
W odniesieniu do danych osobowych dotyczących bezpośrednio osoby
prawomocnie skazanej nie budzą wątpliwości cele gromadzenia w rejestrze tych
danych. Są nim przede wszystkim zapobieganie poważnym przestępstwom, w
szczególności zwalczanie powrotu do przestępstwa, oraz ułatwienie
identyfikacji ich sprawców (przesłanka wskazana w orzecznictwie Trybunału).
Ponadto uzasadnieniem dla ustanowienia rejestru jest ochrona innych osób, w
szczególności osób pokrzywdzonych tymi przestępstwami, w tym dzieci
będących ofiarami przestępstw na tle seksualnym. W wyroku w sprawie Gardel
ETPCz, powołując się również na swoje wcześniejsze orzeczenia, wskazał
wprost, że nadużycia seksualne stanowią niezaprzeczalnie haniebny rodzaj
występków, które szczególnie uderzają w ofiary, a dzieci i inne osoby bezradne

3 Wyrok w sprawie Gardel, pkt. 63.
4 W szczególności wymienić należy wyrok ETPCz z 22 października 1996 r. w sprawie Stubbings i inni p. W.
Brytanii, nr skarg 22083/93 i 22095/93.

9