Rządowy projekt ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego

państwowego wyznaczonego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych
(art. 129 ust. 1 projektu ustawy).
Z ksiąg stanu cywilnego, po upływie ich okresów przechowywania w urzędzie stanu
cywilnego, nie będą wydawane odpisy, przedmiotowe akty nie będą podlegały
przeniesieniu do rejestru stanu cywilnego.
Projekt ustawy uregulował również zasady postępowania z pozostającymi w urzędach
stanu cywilnego „wtóropisami”, zobowiązując kierowników urzędów stanu cywilnego,
w zasobach, w których pozostają księgi wtóropisowe, do ich przekazania do archiwów
państwowych do 2035 r.
W przepisach przejściowych przyznano podmiotom uprawnionym do otrzymania
odpisu aktu stanu cywilnego prawo do nieodpłatnego wykonania fotokopii aktu stanu
cywilnego sporządzonego w postaci papierowej, zastrzegając przy tym, że wykonana
fotokopia aktu nie będzie miała mocy dowodowej.
Projekt ustawy zakłada także zachowanie w mocy aktów stanu cywilnego
sporządzonych w okresie od dnia 1 września 1939 r. do dnia 1 stycznia 1946 r. w trybie
świeckiej rejestracji stanu cywilnego. Zachowają moc dowodową wyznaniowe księgi
przeznaczone do rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów, prowadzone do 1946 r.
Novum stanowi zaświadczenie o przyjętych sakramentach, które będzie wydawane
z przechowywanych przez kierowników
urzędów stanu cywilnego ksiąg
wyznaniowych. Geneza wprowadzenia do obrotu prawnego tego rodzaju zaświadczenia
pozostaje w ścisłym związku z ukształtowanym po II wojnie światowej stanem
prawnym. Należy podkreślić, że mocą § 1 zarządzenia Ministra Administracji
Publicznej z dnia 11 sierpnia 1949 r. o przekazaniu ksiąg metrykalnych urzędom stanu
cywilnego (M.P. Nr A-57, poz. 756), wydanego na podstawie art. XII ust. 3 dekretu
z dnia 25 września 1945 r. Przepisy wprowadzające prawo aktach stanu cywilnego
(Dz. U. Nr 48, poz. 273, z późn. zm.), osoby duchowne, w których posiadaniu
znajdowały się księgi stanu cywilnego (metrykalne) za lata 1890-1945, istniejące tylko
w jednym egzemplarzu bądź z tej przyczyny, że na danym obszarze prawnym księgi
stanu cywilnego (metrykalne) odnośnego wyznania były prowadzone bez wtóropisów,
bądź też, że księga wtóropisów uległa zniszczeniu, zaginęła lub została wywieziona
wskutek działań wojennych lub wydarzeń związanych z wojną, zostały zobligowane do

62







przekazania tych ksiąg właściwym urzędom stanu cywilnego w terminie do dnia
30 września 1949 r. Powyższe stało się źródłem problemów z wystawianiem świadectw
chrztu z będących w wyłącznym posiadaniu urzędów stanu cywilnego metrykalnych
ksiąg stanu cywilnego sporządzonych przed 1946 r., a w dalszej perspektywie,
trudności, jakie w praktyce napotykają osoby zamierzające wstąpić w sakramentalny
związek małżeński, których akty chrztu zostały sporządzone w tych księgach.
Zważywszy, że dotychczas wypracowane w ramach sprawowanego nadzoru dwa
sposoby działania umożliwiające uzyskanie świadectwa chrztu z ww. ksiąg przez osobę
chcącą zawrzeć wyznaniowy związek małżeński, tj. wydawanie odpisu zupełnego aktu
urodzenia z zamieszczaną w rubryce „Uwagi” informacją o nazwie parafii, w której
miał miejsce chrzest, dacie chrztu oraz nazwiskach świadków chrztu albo wydawanie
poświadczonej kserokopii aktu urodzenia, o ile w ocenie kierownika urzędu stanu
cywilnego stan księgi pozwala na sporządzenie takiej kserokopii, nie mogą się ostać
z punktu widzenia elektronicznego modelu prowadzenia rejestracji stanu cywilnego,
w tym sporządzania odpisów aktów stanu cywilnego z rejestru stanu cywilnego, a także
z perspektywy przewidzianych w projekcie ustawy rozwiązań przejściowych,
zdecydowano się na wprowadzenie zaświadczenia o przyjętych sakramentach.
Wskazane zaświadczenie, analogicznie jak w przypadku rozwiązania przyjętego
w art. 10 przedkładanej ustawy, będzie mógł wydać również upoważniony pracownik.
Powyższe usprawni załatwianie tego rodzaju spraw, a jednocześnie odciąży
kierowników urzędów stanu cywilnego i ich zastępców, którzy będą mogli
skoncentrować się na realizacji czynności o charakterze rejestracyjnym.
Utrzymana zostanie zasada, że wypisy z ksiąg stanu cywilnego prowadzonych przed
dniem 1 stycznia 1946 r. nie mają mocy dokumentu urzędowego, a ich treść będzie
można zarejestrować w rejestrze stanu cywilnego, podobnie jak dzisiaj, w sytuacji
zaginięcia lub zniszczenia księgi stanu cywilnego lub jej części (art. 131 ust. 4 projektu
ustawy).
Projekt ustawy utrzymuje również instytucję odtworzenia krajowego, które będzie
możliwe na podstawie odpisu zupełnego aktu stanu cywilnego, akt zbiorowych
rejestracji stanu cywilnego, odpisu księgi stanu cywilnego oraz innych dokumentów
zawierających dane wymagane do odtworzenia treści aktu stanu cywilnego (art. 132

63







projektu ustawy). Odmiejscowiona została właściwość organu, do którego będzie
składany wniosek o odtworzenie aktu stanu cywilnego – będzie to wybrany kierownik
urzędu stanu cywilnego, zaś czynności odtworzenia będzie dokonywał kierownik
urzędu stanu cywilnego, który akt sporządził lub go przechowuje. Po przeprowadzeniu
czynności odtworzenia wnioskodawcy będzie wydawany odpis zupełny aktu stanu
cywilnego. W celu zapewnienia prawidłowej rejestracji aktu stanu cywilnego,
odtworzenia aktu dokonuje się z urzędu, pod warunkiem że istnieją akta zbiorowe
rejestracji stanu cywilnego.
Określono także właściwość kierownika urzędu stanu cywilnego do spraw wszczętych
i niezakończonych
przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy
w poszczególnych kategoriach spraw z zakresu rejestracji stanu cywilnego. Do spraw
wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy – Prawo
o aktach stanu cywilnego mają zastosowanie nowe przepisy. Wyłom od powyższej
reguły będzie obejmował sprawy, w których nastąpiła zmiana właściwości miejscowej,
polegająca na odmiejscowieniu poszczególnych rodzajów czynności z zakresu
rejestracji stanu cywilnego. Tego typu sprawy, dotyczące m.in. zmiany imienia
i nazwiska dziecka zamieszczonych w akcie urodzenia w terminie 6 miesięcy od daty
jego sporządzenia oraz w zakresie zaświadczeń stwierdzających, że zgodnie z prawem
polskim można zawrzeć małżeństwo, czy w zakresie transkrypcji, będą kontynuowane
przez kierownika urzędu stanu cywilnego, który wszczął sprawę. Administracyjne
postępowania o uzupełnienie aktu zgonu o datę lub godzinę zgonu zostaną umorzone,
a sprawy te zostaną przekazane do rozpatrzenia przez sąd, zaś akty stanu cywilnego
cudzoziemców oraz dzieci będą prostowane na podstawie dokumentu podróży lub
innego dokumentu potwierdzającego tożsamość i obywatelstwo.
Po dacie wejścia w życie nowej ustawy, możliwe będzie uzupełnienie dotychczasowego
aktu urodzenia, który nie zawiera imienia, nazwiska i nazwiska rodowego ojca oraz
aktu małżeństwa w zakresie danych o nazwisku noszonym po zawarciu małżeństwa
oraz o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa.
Naturalną konsekwencją planowanej elektronizacji rejestracji stanu cywilnego są
określone zasady postępowania z zasobami papierowymi rejestracji stanu cywilnego,
wytworzonymi przed datą wejścia w życie projektowanej ustawy. Przede wszystkim

64







zakłada się, że w odniesieniu do tych zasobów utrzymane będą księgi stanu cywilnego,
akta zbiorowe oraz skorowidze alfabetyczne.
Doprecyzowanie kwalifikacji kierownika urzędu stanu cywilnego bądź jego zastępcy
w zakresie wykształcenia i stażu będzie dotyczyło jedynie osób zatrudnianych na tych
stanowiskach po dniu wejścia w życie proponowanych rozwiązań. Osoby już
zatrudnione, spełniające wymagania uprawniające do zajmowania stanowiska na
podstawie dzisiejszych regulacji, nadal będą kierownikami urzędów stanu cywilnego
bądź ich zastępcami (art. 139 ust. 1 projektu ustawy).
Dodatkowo, wprowadzając nowe insygnia noszone przez kierowników urzędów stanu
cywilnego podczas przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,
w art. 142 projektu ustawy zastrzeżono, że odznaki używane na podstawie przepisów
dotychczasowych przez kierowników urzędów stanu cywilnego w czasie przyjmowania
oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński stanowią to insygnium. Przyjęcie
takiego rozwiązania pozwoli uniknąć po stronie jednostek samorządu terytorialnego
dodatkowych kosztów związanych z koniecznością wymiany dotychczasowych odznak
noszonych podczas przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński.
Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2015 r., z wyłączeniem przepisów
określających nowe zasady przekazywania danych na potrzeby statystyki publicznej,
które będą obowiązywały od 1 stycznia 2018 r.
Termin wejścia w życie ustawy z jednej strony determinuje realizacja projektu pl.ID,
z drugiej zaś strony koresponduje z wejściem w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. innych
unormowań, zwłaszcza ustawy z dnia 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, która
przewiduje bezpośrednie i w czasie rzeczywistym zasilanie rejestru PESEL o dane
z zakresu rejestracji stanu cywilnego przez kierownika urzędu stanu cywilnego.
Jednocześnie traci moc dotychczas obowiązująca ustawa z dnia 29 września 1986 r.
– Prawo o aktach stanu cywilnego.
Projekt ustawy nie zawiera przepisów technicznych, zatem nie podlega notyfikacji
zgodnie z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 23 grudnia
2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm
i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 596).

65







Zgodnie z wymogiem art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.) projekt ustawy
został zamieszczony na stronie podmiotowej BIP Rządowego Centrum Legislacji,
a dodatkowo na stronie internetowej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. W trybie
wymienionej ustawy nie odnotowano zgłoszeń zainteresowanych podmiotów.
Projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.





66