Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz niektórych innych ustaw

adopcyjnej (czas poszukiwania potencjalnych rodzin adopcyjnych przez
ośrodek, który kwalifikował dziecko; zawieszenie procedury, określenie
procedury rozdzielenia rodzeństw).
− zmian doprecyzowujących i redakcyjnych - z postulatów zgłaszanych przez
realizatorów wynika, że w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej należy dokonać zmian redakcyjnych i doprecyzowujących, które
pozwolą na sprawniejszą realizację ustawy.

Przedkładany projekt ustawy o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej oraz niektórych innych ustaw realizuje ww. postulaty wynikające z Informacji
Rady Ministrów o realizacji w roku 2012 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej, wprowadza także szereg innych zmian i rozwiązań,
których konieczność wprowadzenia była wielokrotnie zgłaszana przez realizatorów ustawy
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w tym zmian doprecyzowujących
i redakcyjnych.
W konsekwencji projekt ustawy przewiduje zmiany w następujących przepisach:
I. Zmiany w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
1. Zmiany w przepisach ogólnych i w przepisach dotyczących wspierania rodziny

Zmiana art. 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, dotycząca
możliwości przetwarzania danych osobowych przez podmioty realizujące zadania w zakresie
wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, dookreśla zakres danych osobowych, które
mogą być przetwarzane. Zmiana wymuszona jest koniecznością dostosowania przepisów
ustawy do przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych
(Dz. U. z 2002 r., nr 101, poz. 926 z późn. zm.). Generalny Inspektor Ochrony Danych
Osobowych zwracał uwagę, iż przepis art. 7 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy
zastępczej w obecnym kształcie jest niezgodny z dnia 29 sierpnia 1997 r. z ustawą o ochronie
danych osobowych. Proponowana zmiana niweluje niezgodności, ponadto wprost reguluje,
że zbieranie danych osobowych osób, do których stosuje się ustawę o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej, oraz członków ich rodzin w zakresie niezbędnym do realizacji
zadań wynikających z tej ustawy (w tym danych dotyczących pochodzenia rasowego lub
etnicznego, poglądów politycznych, przekonań religijnych lub filozoficznych, przynależności
4

wyznaniowej, partyjnej lub związkowej, stanu zdrowia, kodu genetycznego, nałogów, życia
seksualnego, skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń
wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym) nie powoduje po stronie
podmiotów realizujących zadnia wynikające z ustawy obowiązku informowania, o którym
mowa w art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.o ochronie danych osobowych.
Zmieniony przepis nakłada także na osoby przetwarzające dane osobowe obowiązek
zachowania w tajemnicy informacji które uzyskały podczas realizacji ustawy.
W dodawanym art. 11 ust. 5 uwzględniono potrzebę specjalnego wsparcia
małoletnich rodziców w procesie adaptacji do nowej roli społecznej oraz kształtowaniu
właściwych postaw wychowawczych w stosunku do ich dzieci. Przepis ten nakłada na gminę
obowiązek objęcia wsparciem asystenta rodziny małoletnich rodziców opuszczających
młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, schroniska
dla nieletnich, zakłady dla poprawczych. Oczywiście praca z rodziną – jak w każdym innym
przypadku – prowadzona będzie przez asystenta rodziny za zgodą rodziny (chyba że do pracy
tej rodzinę zobowiąże sąd).
Zmniejszono również liczbę rodzin, z którymi asystent rodziny może w tym samym
czasie prowadzić pracę z 20 do 15 (zmiana art. 15 ust. 4). Przy dużym obłożeniu ilością
zadań pomoc ze strony asystenta rodziny jest w praktyce pomocą iluzoryczną. Mając
na uwadze cel powołania oraz zadania powierzone asystentowi zmniejszenie liczby rodzin,
które są w tym samym czasie objęte jego pomocą wydaje się nieodzowne. Proponowana
zmiana pozwoli na skuteczniejsze wykonywanie przez asystentów obowiązków nałożonych
ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, a w konsekwencji zagwarantuje
realną pomoc rodzinom wymagającym wsparcia. Planuje się, aby zamiana ta weszła w życie
po upływie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy, tak aby gminy miały
czas na zatrudnienie odpowiedniej liczby asystentów rodziny (przepis o wejściu
projektowanej ustawy w życie - art. 19 pkt 1)
W dodawanym art. 18a wprowadzono możliwość tworzenia przez gminę centrum
administracyjnego zapewniającego wspólną obsługę ekonomiczno-administracyjną
prowadzonych przez gminę placówek wsparcia dziennego. Rozwiązanie to ma na celu
obniżenie kosztów administracyjnych po stronie samorządu gminnego w przypadku
prowadzenia przez gminę kilku placówek wsparcia dziennego. Projektowana regulacja jest
tożsama z funkcjonującym już przepisem art. 94 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie
pieczy zastępczej dotyczącym centrum administracyjnego dla placówek opiekuńczo-
5

wychowawczych. W konsekwencji w projektowanym art. 25 ust. 1a wskazano,
że w przypadku zapewnienia wspólnej obsługi ekonomiczno-administracyjnej
i organizacyjnej placówek placówką wsparcia dziennego, kieruje kierownik podmiotu, który
zapewnia tę obsługę, przy pomocy wyznaczonego w poszczególnych placówkach wsparcia
dziennego wychowawcy. Jednocześnie (w dodawanym art. 25 ust. 1b) wprowadzono
rozwiązanie, że w przypadku prowadzenia więcej niż jednej placówki wsparcia dziennego
przez podmiot niepubliczny, placówkami tymi może kierować jeden kierownik przy pomocy
wyznaczonego w poszczególnych placówkach wsparcia dziennego wychowawcy.
Dodawany art. 18b (w konsekwencji zmiany w art. 19) wprowadza jednakowe
wymagania lokalowe i sanitarne w stosunku do wszystkich placówek wsparcia dziennego –
bez względu na podmiot, który placówkę będzie prowadził (gmina, podmiot, który uzyskał
zezwolenie wójta oraz podmiot, któremu gmina zleciła prowadzenie placówki wsparcia
dziennego). Wymagania lokalowe i sanitarne zostaną określone w rozporządzeniu ministra
właściwego do spraw rodziny wydanego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
zdrowia. Rozporządzenie uwzględniać będzie konieczność zapewnienia odpowiedniej jakości
opieki sprawowanej nad dziećmi i warunków ochrony przeciwpożarowej oraz liczbę dzieci,
nad którymi sprawowana jest opieka. Obecnie przepisy w tym zakresie odnoszą się tylko
do placówek wsparcia dziennego działających w oparciu o zezwolenie wójta, a ponadto
kwestia ta uregulowana jest ogólnie - odnosi się jedynie do potrzeby uzyskania pozytywnej
opinii właściwego miejscowo komendanta powiatowego lub miejskiego Państwowej Straży
Pożarnej i właściwego państwowego inspektora sanitarnego. Taka konstrukcja budzi
wątpliwości dotyczące właściwych przepisów, które powinny spełniać oceniane lokale.
Zdarzają się sytuacje, kiedy wskazane służby odwołują się przy wydawaniu opinii
do przepisów właściwych dla placówek edukacyjnych. Konieczne jest zatem stworzenie
odrębnych przepisów dotyczących warunków, jakie powinny spełniać lokale, w których
prowadzona będzie placówka wsparcia dziennego. Obowiązek spełniania wymagań
lokalowych i sanitarnych, tak jak dotychczas, nie będzie dotyczył placówek wsparcia
dziennego prowadzonych w formie pracy podwórkowej realizowanej przez wychowawcę.
Omawiane zmiany wejdą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie
projektowanej ustawy (przepis o wejściu projektowanej ustawy w życie - art. 19 pkt 2
lit. b). W zakresie wymagań lokalowych i sanitarnych do placówek wsparcia dziennego, które
powstały dotychczas na mocy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
zastosowanie znajdą przepisy dotychczasowe (przepis przejściowy projektowanej ustawy
6

(przepis przejściowy projektowanej ustawy – art. 8). Odmiennie natomiast ukształtowana
będzie sytuacja placówek opiekuńczo-wychowawczych, które rozpoczęły swoją działalność
przed dniem wejścia w życie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (na
mocy obowiązujących wówczas przepisów o pomocy społecznej). Zgodnie z obowiązującym
brzmieniem art. 228 ust. 3 i 5 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej
placówki te mogą funkcjonować do dnia 1 stycznia 2015 r. Po tej dacie omawiane placówki
mogą funkcjonować, jeżeli spełnią wymagania określone w ustawie o wspieraniu rodziny
i systemie pieczy zastępczej. Niestety z wiedzy zdobytej w ponad dwuletnim okresie
funkcjonowania ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wynika, że
większość tych placówek nie będzie się w stanie dostosować do wymagań lokalowych
wprowadzonych tą ustawą. Z uwagi na duże znaczenie placówek wsparcia dziennego
w profilaktyce rodzinnej proponuje się, aby ww. placówki mogły dalej funkcjonować jeżeli
zapewnią dzieciom bezpieczne i higieniczne warunki pobytu, co zostanie stwierdzone przez
wójta. W celu umożliwienia wójtowi zbadania, czy placówki te zapewniają bezpieczne
i higieniczne warunki pobytu, proponuje się wydłużyć termin funkcjonowania tych placówek
na podstawie przepisów dotychczasowych dnia 1 czerwca 2015 r.

Wprowadzony art. 28a nakłada na wójta obowiązek sprawowania nadzoru nad
podmiotami organizującymi pracę z rodziną oraz placówkami wsparcia dziennego.
W przypadku gdy placówkę wsparcia dziennego prowadzi powiat lub podmiot, któremu
powiat zlecił prowadzenie placówki, nadzór nad jej prowadzeniem sprawuje starosta. Wójt
albo starosta będą mogli upoważnić do sprawowania nadzoru odpowiednio kierownika
ośrodka pomocy społecznej albo kierownika powiatowego centrum pomocy rodzinie.
Dotychczas ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie regulowała materii
nadzoru nad działalnością placówek wsparcia dziennego. Wprowadzona regulacja jest
elementem wprowadzanych w nowelizacji szerszych zmian odnoszących się do nadzoru nad
systemem wspierania rodziny i pieczy zastępczej.


Zmiany w art. 30 ust. 1 wprowadzają dla osób, które będą pełnić funkcję rodziny
wspierające,j wymóg niekaralności za umyśle przestępstwo.

2. Zmiany w przepisach dotyczących rodzinnej pieczy zastępczej

7

Zdarzają się przypadki, gdy praca z rodzicami biologicznymi dzieci umieszczonych
w pieczy zastępczej nie przynosi rezultatów, natomiast nie ma wskazań do poszukiwania dla
dzieci rodziców adopcyjnych (np. w stosunku do licznego rodzeństwa lub gdy dziecko nie
wyraża zgody na adopcję), wówczas piecza zastępcza może okazać się najlepszym i jedynym
środowiskiem wychowawczym dla dzieci. Z tego względu, w art. 33 pkt 1 dotyczącym zadań
pieczy zastępczej wskazano, że piecza zastępcza zapewnia również trwałe środowisko
zastępcze w sytuacji braku możliwości powrotu do rodziny biologicznej przy jednoczesnej
decyzji o niecelowości poszukiwania rodziny adopcyjnej.
Proponowane zmiany art. 36 (a w konsekwencji dodanie art. 41a, uchylenie art. 46 ust. 4
oraz zmiany w art. 49, art. 71, art. 90 i art. 134 ust. 3) obejmują rezygnację z udziału sądu
w wyborze formy pieczy zastępczej, w której dziecko zostanie umieszczone. Dotychczas sąd
wydając postanowienie o umieszczeniu dziecka w pieczy zastępczej określał, czy dziecko
zostanie umieszczone w rodzinnej, czy tez w instytucjonalnej pieczy zastępczej.
Umieszczając dziecko w rodzinnej pieczy zastępczej sąd wskazywał imiennie osoby pełniące
funkcję rodziny zastępczej lub prowadzące rodzinny dom dziecka, u których umieszczane
było dziecko. Postulowaną zmianą proponuje się by sąd jedynie umieszczał dziecko w pieczy
zastępczej, natomiast obowiązek skierowania dziecka do odpowiedniej formy pieczy
zastępczej spoczywać będzie na staroście, który wydawać będzie skierowanie dziecka do
konkretnej rodziny zastępczej, rodzinnego domu dziecka, czy placówki opiekuńczo-
wychowawczej. W konsekwencji konieczne jest uchylenie niektórych przepisów regulujących
w obecnym kształcie obowiązki sądu związane z umieszczaniem dzieci w pieczy zastępczej
i translokowanie ich w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Dodawany
w art. 36 ust. 4 wyznacza prymat rodzinnej pieczy zastępczej (obecnie regulacja ta jest
zawarta w art. 1127 § 1 krio). Dodawany art. 36 ust. 5 i 6 określają, że starosta, w miarę
możliwości, dziecko kieruje do pieczy zastępczej na terenie powiatu miejsca zamieszkania
dziecka; dziecko posiadające orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie
o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności powinno być kierowane przede
wszystkim do rodziny zastępczej zawodowej (obecnie regulacje te są zawarte odpowiednio
w art. 1127 § 2 i w art. 1126 krio). Dodawany art. 36a stanowi o umieszczaniu rodzeństwa
w tej samej rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka, placówce opiekuńczo-
wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym
ośrodku preadopcyjnym (obecnie regulacja ta jest zawarta w art. 1128 krio). Dodawany
art. 41a wskazuje na właściwość starosty kierującego dziecko do rodzinnej pieczy zastępczej.
8