Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Druk nr 240


Warszawa, 24 stycznia 2012 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja





Pani

Ewa Kopacz

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej




Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. i na podstawie art. 32 ust. 2 regulaminu Sejmu niżej podpisani
posłowie wnoszą projekt ustawy:


- o zmianie ustawy - Kodeks karny.

Do reprezentowania wnioskodawców w pracach nad projektem ustawy
upoważniamy pana posła Michała Kabacińskiego.



(-) Maciej
Banaszak;
(-) Piotr
Paweł
Bauć;
(-) Robert
Biedroń;
(-) Bartłomiej Bodio; (-) Jerzy Borkowski; (-) Artur Bramora; (-) Jan
Cedzyński; (-) Piotr Chmielowski; (-) Artur Dębski; (-) Marek Domaracki;
(-) Dariusz Cezar Dziadzio; (-) Wincenty Elsner; (-) Michał Kabaciński;
(-) Adam Kępiński; (-) Krzysztof Kłosowski; (-) Henryk Kmiecik;
(-) Roman Kotliński; (-) Łukasz Krupa; (-) Jacek Kwiatkowski; (-) Andrzej
Lewandowski;
(-) Tomasz
Makowski;
(-) Małgorzata
Marcinkiewicz;
(-) Jacek Najder; (-) Wanda Nowicka; (-) Janusz Palikot; (-) Wojciech
Penkalski; (-) Zofia Popiołek; (-) Marek Poznański; (-) Andrzej Rozenek;
(-) Adam Rybakowicz; (-) Armand Kamil Ryfiński; (-) Marek Stolarski;
(-) Halina Szymiec-Raczyńska; (-) Maciej Wydrzyński.




projekt

USTAWA
z dnia ……………….2011 r.
o zmianie ustawy - Kodeks karny

Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz.
553, z późn. zm.1) uchyla się art. 196.

Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia.





















1 Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 128, poz. 840, z 1999 r. Nr 64,
poz. 729 i Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 48, poz. 548, Nr 93, poz. 1027 i Nr 116, poz. 1216, z 2001 r.
Nr 98, poz. 1071, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 121, poz. 1142, Nr 179, poz. 1750, Nr 199, poz. 1935
i Nr 228, poz. 2255, z 2004 r. Nr 25, poz. 219, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889 i Nr 243, poz. 2426, z
2005 r. Nr 86, poz. 732, Nr 90, poz. 757, Nr 132, poz. 1109, Nr 163, poz. 1363, Nr 178, poz. 1479 i Nr
180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 190, poz. 1409, Nr 218, poz. 1592 i Nr 226, poz. 1648, z 2007 r. Nr 89,
poz. 589, Nr 123, poz. 850, Nr 124, poz. 859 i Nr 192, poz. 1378, z 2008 r. Nr 90, poz. 560, Nr 122,
poz. 782, Nr 171, poz. 1056, Nr 173, poz. 1080 i Nr 214, poz. 1344, z 2009 r. Nr 62, poz. 504, Nr 63,
poz. 533, Nr 166, poz. 1317, Nr 168, poz. 1323, Nr 190, poz. 1474, Nr 201, poz. 1540 i Nr 206, poz.
1589 oraz z 2010 r. Nr 7, poz. 46.





UZASADNIENIE



1.
Wyjaśnienie celu ustawy

Celem projektowanej ustawy jest zapewnienie swobody wyrażania myśli i
okazywania swoich przekonań publicznie bez obawy przed byciem
posądzonym o obrazę uczuć religijnych. Dlatego też niniejszy projekt uchyla
art. 196 kodeksu karnego, który umożliwia ściganie z urzędu działań, które
będąc manifestacją wizji artystycznej czy krytycznej postawy, a przez ich
subiektywny odbiór przez jednostkę, zostają zakwalifikowane jako czyn
bezprawny.

Ta podstawowa zasada funkcjonowania demokratycznego państwa jaką jest
wolność wyrażania myśli gwarantowana w Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej wszystkim obywatelom bez wyjątku, jest wielokrotnie w praktyce
ograniczana wyłącznie do określonych grup społecznych. Wyroki wydawane
przez sądy powszechne w oparciu o art. 196 kk w przeważającej mierze
chronią wyłącznie uczucia katolików. Prawo, które w swych zamierzeniach
miało chronić każde wyznanie, jest stosowane selektywnie i szczególnie
ochrania nie tych, którzy są słabi i sami nie mogą się obronić, lecz tych, którzy
są silni, liczni, którzy mają wpływy polityczne i są w stanie kształtować
rzeczywistość społeczną. A paragraf o uczuciach religijnych w praktyce służy
do usuwania ze sfery publicznej treści, które odnoszą się do sacrum w
sposób nieakceptowany przez osoby wierzące.

Art. 196 kk z dobra osobistego, które co najwyżej powinno być przedmiotem
sporów między obywatelami, czyni dobro publiczne poprzez kryminalizację i
ściganie z urzędu znieważenie przedmiotu czci religijnej lub miejsca
przeznaczonego do publicznego wykonywania obrzędów religijnych.

Przykłady zastosowania art. 196 kk jako środka ochrony doktryny katolickiej
przed krytyką, które stały się przedmiotem publicznej debaty można mnożyć,
wśród nich chociażby sprawa Doroty Nieznalskiej, której instalacja
zatytułowana „Pasja" była wystawiana w galerii Wyspa. W skład instalacji
wchodził metalowy krzyż z umieszczoną w centralnym miejscu fotografią
męskich genitaliów oraz wyświetlany projektorem film przedstawiający
mężczyznę ćwiczącego na siłowni. W uzasadnieniu wyroku uznającym
Nieznalską winną obrazy uczuć religijnych Sąd Rejonowy w Gdańsku
stwierdził, że fakt wyznawania religii katolickiej przez większość obywateli
Rzeczyspolitej
Polskiej
jest
wystarczającym
uzasadnieniem
dla
podejmowania wszelkich działań z uwzględnieniem „uczuć” tej grupy. Nie
wzięto pod uwagę celu artystycznego działania Nieznalskiej, uznając, że
pojęcie „dzieła sztuki” jest na tyle niedookreślone i płynne, że nie może być
podstawą do konstruowania kontratypu. Co ważniejsze zdaniem sądu nie
miało
znaczenia,
że
żadna
z przesłuchanych
w procesie
osób
pokrzywdzonych de facto nie oglądała bezpośrednio tej instalacji. Wszystkie
te osoby dowiedziały się o istnieniu takiej instalacji z mediów.

Przepis, który w tak wybiórczy sposób traktuje obywateli, którzy są przecież
wobec prawa równi a w konsekwencji blokuje wszelką krytykę i nie pozwala
na otwartą debatę powinien zostać usunięty z porządku prawnego.

Konstytucja RP w preambule jednoznacznie wskazuje na pluralizm
aksjologiczny i wyznaniowy społeczeństwa polskiego, a zarazem w art. 31
ust. 1 gwarantuje wszystkim równość wobec prawa oraz prawo do równego
traktowania przez władze publiczne. Wspomniana norma ustrojowa
uzasadnia postulat wyrażony w propozycji art. 196 § 2, tak aby państwowe
organy ścigania nie angażowały się w sprawy wyznaniowe, zwłaszcza w
aspekcie tak subiektywnym, jak ochrona uczuć.

2.
Przedstawienie stanu obecnego

Wolność wyznania jest jedną z ważniejszych zasad funkcjonowania
demokratycznego, pluralistycznego i liberalnego państwa prawnego. Oznacza
ona prawo każdego człowieka do posiadania określonych przekonań
światopoglądowych
odnośnie
uniwersalnego
porządku
kreującego
i
rządzącego otaczającą nas rzeczywistością, które mogą przybierać zarówno
postać
określonej
wiary
religijnej
jak
i
bezwyznaniowości
oraz
uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi osobami (także
publicznie) swych przekonań, m.in. w formie uprawiania określonego kultu
religijnego, a także nauczania, praktykowania i czynności rytualnych w jego
ramach. Tak rozumianą wolność statuują zarówno międzynarodowe
konwencje dotyczące praw człowieka (art. 18 Międzynarodowego Paktu Praw
Obywatelskich i Politycznych, art. 9 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw i
Podstawowych Wolności Człowieka) jak i Konstytucja RP (art. 53)
oraz ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i
wyznania (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 26, poz. 319).

Nie wolno jednak zapominać, że ta wolność musi korespondować m.in. z
określoną w art. 54 ust. 1 wolnością wyrażania swoich poglądów, a także
sformułowaną w art. 73 wolnością twórczości artystycznej, badań naukowych
oraz ogłaszania ich wyników

W obowiązującym stanie prawnym art. 196 kodeksu karnego chroni wolność
poszczególnych osób od wszelkich zachowań, które obrażając ich uczucia
religijne stwarzają im poczucie dyskomfortu psychicznego związanego z
odczuwaniem braku szacunku dla ich konfesji. Warto podkreślić, iż jest to
jedyny przepis prawa karnego który ochroną obejmuje tak abstrakcyjne i
trudno mierzalne dobro jak ludzkie uczucia. Zarówno w doktrynie prawa jak i
orzecznictwie przyjmuje się, że wystarczające jest aby co najmniej dwie
osoby poczuły się urażone konkretnym działaniem.

Warto zaznaczyć, że w doktrynie prawa wielokrotnie podkreślano, iż nie
stanowi zniewagi czy pogardy krytyka poglądów głoszona przez
przedstawicieli danej wiary ani też jej dogmatów. Nie będzie również taką
zniewagą użycie w celu kreacji artystycznej jej symboli, jeśli zamierzeniem
kreatora nie jest wyrażenie pogardy dla takich symboli, a forma i treść tej
kreacji nie zawiera elementów poniżających. Do uznania bowiem, iż mamy do