Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Definicja ustawowa funkcjonariusza publicznego znajduje się w art. 115 § 13
kk, według którego funkcjonariuszem publicznym jest:
1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2. poseł, senator, radny, poseł do Parlamentu Europejskiego,
3. sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu
postępowania przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad
finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz,
komornik,
kurator
sądowy,
osoba
orzekająca
w
organach
dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
4. osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu
państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie
czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym
uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
5. osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu
kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności
usługowe,
6. osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
7. funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa
publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
8. osoba pełniąca czynną służbę wojskową.
W przypadku tego przestępstwa nie ma znaczenia jak zniewaga została
popełniona. Znieważeniem funkcjonariusza publicznego będzie więc
zniewaga poczyniona także w małym środowisku, grupie osób czy też w
kontakcie nawet dwóch osób. Wywołuje to niejednokrotnie problemy
praktyczne
w
przypadku
ścigania
zniewag
niepublicznych
oraz
przedstawiania dowodów w ewentualnym postępowaniu karnym. Występują
tu realne trudności procesowe, które w pewnych obszarach powodują, że
przepis ten jest niestosowany.
Wyrokiem z 11 października 2006 roku Trybunał Konstytucyjny stwierdził o
niekonstytucyjności tego artykułu w zakresie, w jakim przeanalizuje
znieważenie funkcjonariusza publicznego albo osoby do pomocy mu
przybranej dokonane niepublicznie lub dokonane publicznie, lecz nie podczas
pełnienia czynności służbowych. Trybunał Konstytucyjny orzekł niezgodność
części tego przepisu z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej (P 3/06, OTK-A 2006, nr 9, poz. 121). W tym
wyroku Trybunał Konstytucyjny podniósł, że przepis (o poszerzonym zakresie
penalizacji w stosunku do redakcji kodeksu karnego z 1969 r.) wpływa na
kształt debaty publicznej i ogranicza swobodę wypowiedzi. Istnieje bowiem,
zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, możliwość wszczęcia postępowania
karnego na skutek oskarżenia publicznego w sytuacji, kiedy zniewaga
skierowana wobec przedmiotu czynności wykonawczej pozostaje „bez
bezpośredniego
związku
czasowego
i przestrzennego
z
czynnością
podejmowaną przez funkcjonariusza, a jedynie w związku z przedmiotem jego
aktywności publicznej". Organy władzy publicznej obowiązane są więc do
ingerencji
procesowej
w
przypadku
każdorazowego
znieważenia
funkcjonariusza publicznego.
Akceptowaniu takiego stanu sprzeciwił się Trybunał Konstytucyjny, wskazując
na: 1) „relatywizację kryteriów stosowanych do oceny charakteru treści
wypowiedzi jako znieważającej", 2) „relatywizację kryteriów ustalania związku
pomiędzy działalnością tej samej osoby jako funkcjonariusza lub polityka", 3)
„zmienne i siłą rzeczy dotknięte arbitralnością decyzje organów państwa o
wszczęciu lub zaniechaniu wszczęcia postępowania karnego mogą prowadzić
do istotnego zawężenia pola wolnej debaty publicznej".
Nie można zapominać, iż art. 304 kodeksu postępowania karnego nakłada na
obywateli i instytucje państwowe i samorządowe obowiązek powiadomienia
odpowiednich organów (tj. Policji lub prokuratury) o każdym przypadku czynu
zabronionego ściganego z urzędu, o którym powzięli wiadomość. W
rzeczywistości wygląda to tak, że sam „rzekomy pokrzywdzony” przekazuje
taką informację prokuraturze, która ma natomiast obowiązek prowadzenia
dalszych czynności z urzędu zwalniając pokrzywdzonego z jakiejkolwiek
aktywności w ramach całej procedury karnej. Co więcej na postanowienie o
odmowie wszczęcia postępowania pokrzywdzonemu służy zażalenie (art. 306
§ 1 kpk) co znacznie przedłuża postępowanie i angażuje Policję i prokuraturę
w „polityczne przepychanki”.


3.
Różnice między dotychczasowym a przewidywanym stanem
prawnym

Zasadniczym elementem konstrukcyjnym proponowanego projektu
ustawy jest uchylenie art. 226 kodeksu karnego, przestępstwa o charakterze
publicznoskargowym w znaczący sposób ograniczających swobodę
wypowiedzi politycznej.

Nie oznacza to jednak całkowitego pozbawienia godności ludzkiej
ochrony prawnej. Przysługiwać ona będzie nadal chociażby na podstawie art.
24 kodeksu cywilnego, który zapewnia osobie, której dobro osobiste zostało
naruszone lub też tylko zagrożone, dwa roszczenia o charakterze
niemajątkowym, a mianowicie o zaniechanie działania oraz o dopełnienie
czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia zasługującego na
ochronę dobra osobistego. Co istotniejsze nie wprowadza się tutaj wyższych
form ochrony ze względu na szczególne cechy danej osoby, jak to ma
miejsce w przypadku art. 226 § 1 kk. Natomiast ciężar udowodnienia
naruszenia spoczywa na tym kto domaga się ochrony.

Co więcej zniewaga jest czynem karalnym określonym już w art. 216
kk. Jeżeli zatem funkcjonariusz urażony obraźliwymi wypowiedziami
kierowanymi pod jego adresem, będzie chciał dochodzić swoich praw na
drodze karnoprawnej, przysługiwać mu będzie instrument taki, jakim
dysponuje przeciętny obywatel, a więc oskarżenie prywatne na podstawie art.
216 Kodeksu. Nie ma bowiem uzasadnienia dla traktowania czci i dobrego
imienia funkcjonariusza publicznego jako wartości cenniejszych niż cześć i
dobre imię pozostałych obywateli.

4.
Oczekiwane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

Należy zakładać, że wejście w życie niniejszej nowelizacji ustawy spowoduje
pozytywne skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne.

Przede wszystkim pozytywne skutki społeczne umożliwiające swobodę w
wyrażaniu myśli, otwartej krytyce, która doprowadzi do prawdziwej dyskusji i
wymiany poglądów politycznych, bez obawy przed odpowiedzialnością karną.


Proponowane zmiany doprowadzą do oszczędności kosztów ponoszonych
przez budżet państwa, związanych z prowadzeniem długotrwałych
postępowań karnych. Uwolni także organy ścigania oraz sądy powszechne od
spraw, które w przeważającej mierze są wynikiem zwykłego pieniactwa.

5. Założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych

W związku z treścią art. 34 ust. 2 pkt 6 Regulaminu Sejmu należy wskazać,
że przedmiotowy projekt ustawy nie przewiduje wydawania aktów
wykonawczych.

6. Konsultacje społeczne

Należy zakładać, że zgodnie z art. 34 ust. 3 regulaminu Sejmu Marszałek
Sejmu przed skierowaniem do pierwszego czytania skieruje niniejszy projekt
ustawy do konsultacji w trybie i na zasadach określonych w odrębnych
ustawach.

7. Ocena zgodności projektu z prawem Unii Europejskiej

Projekt ustawy nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.