Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych

4. Wyjątki od przepisów ust. 4 mogą być czynione przez kapitana okrętu 
z uwzględnieniem wskazań sanitarnych i wojskowych, jeżeli chodzi o okręty 
wojenne lub inne używane do celów wojskowych.” 
 
9) po art. 12 dodaje się art. 12a w brzmieniu: 
 
„Art.  12a.  1.  Otwieranie  trumny  lub  urny  po  ich  zamknięciu  jest 
zabronione. 
2.  Przepisu  ust.  1  nie  stosuje  się  do  otwarcia  trumny  lub  urny w 
kostnicy,  prosektorium  lub  domu  pogrzebowym  albo  w  przypadku 
rozsypania prochów na polu pamięci. 
3.  Przepisu  ust.  1  nie  stosuje  się  w  przypadku  dokonania  balsamacji 
zwłok  lub  dokonania  kremacji  znajdujących  się  w  niej  zwłok  lub  szczątków 
ludzkich. 
4.  Otwarcie  trumny  lub  urny  może  również  nastąpić  na podstawie 
decyzji właściwego prokuratora, w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że 
przyczyną zgonu było przestępstwo.” 
 
10) Uchyla się art. 16. 
 
11) Art. 18 otrzymuje brzmienie: 
 
„Art. 18. Kto narusza przepisy niniejszej ustawy  i  rozporządzeń 
wydanych na je podstawie  podlega  karze  grzywny,  ograniczenia  wolności 
albo pozbawienia wolności do lat 2.” 
 
12)W art. 20 w ust. 1 dodaje się pkt 5 w brzmieniu: 
 
„5) wymagania, jakim muszą odpowiadać pola pamięci”. 
 
 
Art. 2. 
 
Ustawa wchodzi w życie po upływie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia. 
 
 
 
 
UZASADNIENIE 
 
1. 
Potrzeba  i  cel  wydania  ustawy.  Wykazanie  różnic  pomiędzy  stanem 
dotychczasowym  a  projektowanym.    Przedstawienie  skutków  społecznych, 
gospodarczych, finansowych i prawnych.  
  
Ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (Dz. U . z 
2011 r. Nr  118,  poz.  687  z  późn.  zm.)  w  dotychczasowym  brzmieniu  jest 
anachroniczna i zawiera bardzo  poważne  luki  prawne,  wręcz  przemilczenia 
ustawodawcy.  Została  uchwalona  w  okresie  Polski  Ludowej,  ale  w  zasadniczej 
treści opiera się ona na postanowieniach ustawy z 17 marca 1932 r. o chowaniu 
zmarłych  i  stwierdzaniu  przyczyn  zgonu  (Dz.  U.  Nr  35,  poz.  359  z  późn.  zm.). 
Pod względem aksjologicznym odwołuje się do zasad pochówku funkcjonujących 
w  Kościele  katolickim  i  to  jeszcze  przed  Soborem  Watykańskim  II.  Nie 
odpowiada ona obecnie aspiracjom znacznej części polskiego społeczeństwa oraz 
potrzebom przedsiębiorców branży funeralnej. W szczególności ustawa z 1959 r. 
nie uwzględnia w szerszym zakresie odmiennych od tradycyjnie chrześcijańskich 
form  pochówku,  zwłaszcza  możliwości  rozsypania  prochów  zmarłego. 
Spopielanie  zwłok  jest  powszechnie stosowana w buddyzmie i hinduizmie. 
Spopielanie także akceptuje większość kościołów protestanckich. Projekt ustawy 
zmierza  do  urzeczywistnienia  wolności  sumienia  i  wyznania  w  zakresie  formy 
pochówku w zgodzie z taki wartościami jak: poszanowanie godności zmarłego, 
ochrona zdrowia i moralności publicznej. Ustawa z 17 maja 1989 r. o gwarancjach 
wolności sumienia i wyznania (Dz. U. z 2005 Nr 231, poz. 1965 z późn. zm.) w art. 
2 pkt 12  gwarantuje  każdemu  prawo  do  otrzymania  pochówku  zgodnie  z 
wyznawanymi zasadami religijnymi oraz przekonaniami w sprawach religii. 
W  Polsce,  szczególnie  w  ostatnich  latach,  postępują  procesy  laicyzacji  a 
zarazem  indywidualizacji  postaw  w  sprawach  religijnych.  Według  Instytutu 
Statystyki Kościoła Katolickiego w 2010 r. na niedzielną mszę świętą uczęszczało 
w skali kraju średnio 41% katolików.  Zgodnie z ustaleniami Głównego Urzędu 
Statystycznego  liczbę  osób  pozostających  poza  kościołami  i  innymi  związkami 
wyznaniowymi można szacować na ponad 3 mln.  Liczba ta w ostatnich latach 
zdaje  się  wzrastać.  Proponowana  nowelizacja  ma  przede  wszystkim  umożliwić 
osobom różnych wierzeń i przekonań światopoglądowych realizację w szerszym 
zakresie form uczczenia pamięci  zmarłych zgodnie z własnym  wyborem, ale w 
granicach obowiązującego prawa. Należy przy tym zwrócić uwagę, że w związku 
z upływem 68 lat od zakończenia II wojny światowej w Polsce zapewne wygasła 
już  trauma  społeczna  związana  z  masowym  paleniem  zwłok  osób 
zamordowanych w hitlerowskich obozach zagłady i obozach koncentracyjnych. 
Zgodnie z zasadami techniki prawodawczej w art. 1 ustawy o cmentarzach 
i chowaniu zmarłych 
proponuje  się  określenie  jej  przedmiotu.                                                                            
W proponowanym art.  1a  proponuje  się  zamieszczenie  legalnych  definicji 
terminów występujących w ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych oraz w 
aktach wykonawczych wydanych na jej podstawie. Celem tej propozycji jest m.in. 
ustalenie  minimalnych  ustawowych  standardów  dotyczących  problematyki 
funeralnej. 
Propozycja  art.  1b  wynika  z  konieczności  uwzględnienia  pluralizmu 
wspólnot  religijnych  we  współczesnej  Polsce.  Są  to  nie  tylko  kościoły 
chrześcijańskie,  ale  także  inne  konfesje  nie  posługujące  się  w  swych  nazwach 
terminem „kościół”. 
Proponowana treść art. 6a ma zagwarantować, iż pewne formy pochówku 
będą 
realizowane 
tylko 
i 
wyłącznie 
na 
cmentarzach.                                                                           
Analogicznie  propozycja  dotycząca  treści  art.  10  ust.  1  ustawy  o  cmentarzach  i 
chowaniu zmarłych zmierza do prawnego zagwarantowania, że zwłoki i szczątki 
ludzkie  będą  przechowywane  w  ściśle  określonych,  przygotowanych  do  tego 
miejscach  zwłaszcza  ze  względu  na  konieczność  ochrony  zdrowia  publicznego 
oraz poszanowanie godności osoby zmarłej. 
Propozycja  dotycząca  nadania  nowej  treści  art.  7  zmierza do 
uwzględnienia  różnych  form  pochówku  zmarłych  (zwłok,  czy  szczątków  w 
trumnach,  prochów  w  urnach)  a  także  precyzuje  zasady  ponownego  użycia 
miejsca grzebalnego. Propozycja zmierza także to zapewnienia nienaruszalności 
grobów,  zgodnie z wolą osób uprawnionych. Proponuje się także uregulowanie 
(częściowe) zasad pobierania opłat cmentarnych. 
Postulaty dotyczące nowego brzmienia art. 8 ust. 4 oraz dodania art. 10 ust. 
1a mają na celu uwzględnienie zmian zachodzących w sferze życia społecznego. 
Projekt  daje  pierwszeństwo  osobom  pozostającym  w  trwałym  wspólnym 
pożyciu,  a  w  ramach  tej  kategorii  –  małżonkom,  zgodnie  konstytucyjną  zasadą 
ochrony małżeństwa i rodziny. 
Nowy art. 12a wprowadza jednoznaczny zakaz otwierania w miejscu do 
tego nieprzeznaczonym zarówno trumien jak i urn z prochami. Ochronie prawnej 
wymienionych wyżej wartości służy także zaostrzenia sankcji karnych za czyny 
stanowiące naruszenie nowelizowanej ustawy. 
Zaostrzenie sankcji karnej przewidzianej w art. 18 ustawy o cmentarzach i 
chowaniu  zmarłych  ma  na  celu  zapewnienie  realnej  egzekucji  wymogów 
sformułowanych  w  znowelizowanej  ustawie.  Naruszenia  przepisów niniejszej 
ustawy  winny  stanowić  przestępstwa  ścigane  z  oskarżenia  publicznego. 
Nowelizacja  zmierza  ponadto  do  skorelowania  wysokości  zagrożenia  sankcją 
karną  z  tytułu  naruszenia  przepisów  rzeczonej  ustawy z postanowieniami 
rozdziału  XXIV  Kodeksu  karnego,  obejmującego  przestępstwa  przeciwko 
wolności  sumienia  i  wyznania  oraz  z  art.  262  §  1  Kk,  który  kryminalizuje 
znieważenie zwłok lub prochów ludzkich oraz miejsca spoczynku zmarłego. 
Zmiana proponowana w art. 20 ustawy o cmentarzach i chowaniu 
zmarłych,  polegająca  na  dodaniu  w  ust.  1  pkt.  5  wynika  z  wprowadzenia 
możliwości  rozsypywania  prochów  zmarłych  na  polach  pamięci,  a  zatem  z 
konieczności  szczegółowego  określenia  wymogów,  jakie  powinny  spełniać 
wspomniane tereny. 
 
2. 
Wskazanie źródeł finansowania projektu ustawy. 
 
Uchwalenie  projektu  jako  ustawy  nie  spowoduje  obciążenia    budżetu 
państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego. 
 
3. 
Przedstawienie założeń podstawowych aktów wykonawczych. 
 
Nowelizacja  poszerza  w  art.  20  ust.  1  pkt  5  delegację  dla  ministra 
właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w 
porozumieniu  z  ministrem  właściwym  do  spraw  zdrowia,  do  określenia  w 
drodze rozporządzenia także wymagań, jakim muszą odpowiadać pola pamięci. 
Pola te winny znajdować się wyłącznie na cmentarzach. Powinny być wyraźnie 
wydzielone  w celu zapobieżenia ich sprofanowaniu. Część pól pamięci może być 
wyodrębniona  do  rozsypania  prochów  danych  osób,  oznaczonych  co  do 
tożsamości.  Część  pól  pamięci  mogą  stanowić  obszary  służące  do rozsypania 
prochów  różnych  zmarłych  w  jednym  miejscu.  W  założeniach  powinny  być  to 
tereny zielone, pozbawione nagrobków, katakumb, kolumbariów. 
W  związku  z  powyższym  należy  znowelizować  rozporządzenie  Ministra 
Infrastruktury z dnia 7 marca 2008 r. w sprawie wymagań, jakie muszą spełniać, 
cmentarze, groby i inne miejsca do pochówku zwłok i szczątków (Dz. U. Nr 48, 
poz.  284).  W  akcie  tym  należy  uchylić  par.  2  jako  zawierający  definicje  legalne, 
które mają wg projektu nowelizacji być zamieszczone w ustawie o cmentarzach i 
chowaniu zmarłych. 
Nadto konieczna będzie też nowelizacja rozporządzenia Ministra Zdrowia 
z  dnia  7  grudnia  2001  r.    w  sprawie  postępowania  ze  zwłokami  i  szczątkami 
ludzkimi (Dz. U. Nr 153, poz. 1783, z późn. zm.). Znowelizowane rozporządzenie 
winno  uwzględniać  m.in.    możliwość  rozsypania  skremowanych  prochów 
ludzkich na polach pamięci. 
Wreszcie  konieczna  będzie  nowelizacja  rozporządzenia  Ministra  Spraw 
Wewnętrznych  i  Administracji  z  dnia  1  sierpnia  2001  r.  w  sprawie  sposobu 
prowadzenia ewidencji  grobów  (Dz.  U.  Nr  90,  poz.  1013,  z  późn.  zm.)  aby 
uwzględnić możliwość rozsypania prochów zmarłego na polach pamięci. 
 
4. 
Oświadczenie  o  zgodności  projektu  z  prawem  Unii  Europejskiej  albo,  że 
nie jest objęty tym prawem. 
 
Wnioskodawcy  oświadczają,  że  projekt nie jest objęty  prawem  Unii 
Europejskiej. 
 
5. 
Wyniki przeprowadzonych konsultacji w stosunku do projektu.  
 
Projekt  nie  był  poddany  konsultacjom,  o  których  mowa  w  art. 34 ust 3 
Regulaminu Sejmu.