Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo łowieckie

U Z A S A D N I E N I E
1. Cel projektowanej ustawy
Celem projektu jest dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 6 listopada 2012 r. (sygn. akt K 21/11) dotyczącego ustawy z dnia 13
października 1995 r. - Prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066, ze zm.). Jego
sentencja została ogłoszona 21 listopada 2012 r. w Dz. U. poz. 1281, a pełny tekst wraz
z uzasadnieniem w OTK ZU Nr 10A, poz. 119.
Projekt okre la zakres odpowiedzialno ci dyscyplinarnej za przewinienia łowieckie,
kary dyscyplinarne, podstawowe reguły postępowania dyscyplinarnego i wprowadza
możliwo ć odwołania się do sądu powszechnego od orzeczeń sądów łowieckich ingerujących
w prawa osobiste lub majątkowe.
2. Przedmiot i istota rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
2.1. TK orzekł, że w ustawie z dnia 13 października 1995 r. - Prawo łowieckie:
1) art. 34 pkt 6 w związku z art. 32 ust. 4 pkt 2, 3 i 11 w zakresie, w jakim dotyczy
dyscyplinarnego sądownictwa łowieckiego - jest niezgodny z art. 42 ust. 1 Konstytucji,
2) art. 33 ust. 6 w zakresie, w jakim nie przewiduje prawa członka Polskiego Związku
Łowieckiego, wobec którego zastosowano sankcję dyscyplinarną inną niż utrata członkostwa
w Związku lub w kole łowieckim, gdy przewinienie i orzeczona za nie sankcja nie mają
wyłącznie charakteru wewnątrzorganizacyjnego, do wniesienia odwołania do sądu - jest
niezgodny z art. 45 ust. 1 oraz art. 77 ust. 2 Konstytucji.
2.2. Art. 34 ust. 6 przewiduje, że do zadań Polskiego Związku Łowieckiego należy
prowadzenie dyscyplinarnego sądownictwa łowieckiego, natomiast w art. 32 ust. 4 pkt 2, 3
i 11 precyzują, że uchwalany przez Krajowy Zjazd Delegatów statut Związku okre la
w szczególno ci sposób nabywania i utraty członkostwa w Związku oraz kole łowieckim,
zasady przynależno ci do kół łowieckich, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa
i obowiązki członków, organy Związku oraz koła łowieckiego, ich kompetencje, tryb
dokonywania ich wyboru, zmiany bądź uzupełnienia składu, sankcje dyscyplinarne za
naruszenie obowiązków członkowskich.
Z kolei art. 33 ust. 6 stanowi, że w sprawach nabycia lub utraty członkostwa w Związku
oraz utraty członkostwa w kole łowieckim zainteresowany może - po wyczerpaniu
postępowania wewnątrzorganizacyjnego - dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Przepis
ten jest rozumiany w ten sposób, że tylko w tych sprawach można odwołać się do sądu.

- 2 -
Zgodnie z art. 42 ust. 1 ustawy polowanie może być wykonywane tylko przez członków
PZŁ. (Polowanie oznacza tropienie, strzelanie z my liwskiej broni palnej, łowienie sposobami
dozwolonymi zwierzyny żywej lub łowienie zwierzyny przy pomocy ptaków łowczych za
zgodą ministra wła ciwego do spraw rodowiska - zmierzające do wej cia w jej posiadanie.)
Konstytucja w art. 42 ust. 1 przewiduje, że odpowiedzialno ci karnej podlega ten tylko,
kto dopu cił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie
jego popełnienia, a w art. 45 ust. 1 i art. 77 ust. 2, iż każdy ma prawo do sprawiedliwego
i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez wła ciwy, niezależny,
bezstronny i niezawisły sąd, a ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia
naruszonych wolno ci lub praw.
2.3. Ustawa uprawnia do polowaniu tylko członków PZŁ, a w pewnym zakresie także
obywateli UE, cudzoziemców oraz obywateli RP, którzy przebywają z zamiarem stałego
pobytu za granicą, niebędących członkami PZŁ. Zarazem pozostawia organom Związku
(Krajowemu Zjazdowi Delegatów) kompetencję do okre lenia sposobu nabywania i utraty
członkostwa w Związku, organów Związku i ich kompetencji oraz sankcji dyscyplinarnych za
naruszenie obowiązków członkowskich.
PZŁ, z jednej strony przypomina typowe stowarzyszenie, w przypadku którego
przynależno ć do niego lub brak przynależno ci nie wiąże się z ograniczeniem wolno ci lub
praw, z drugiej jednak strony jest specyficznym zrzeszeniem przypominającym samorządy
zawodowe o obligatoryjnej przynależno ci (np. adwokaci), co oznacza, że brak
przynależno ci do niego uniemożliwia wykonywanie pewnego rodzaju, nawet je li nie
zawodu, to jednak co do zasady niezabronionej przez Konstytucję działalno ci.
Nakładanie sankcji dyscyplinarnych ograniczających wolno ć człowieka, a więc
mających charakter represyjny powinno być uregulowane w samej ustawie, tymczasem
ustawa przekazuje kompetencję do uregulowania tych kwestii w statucie Związku.
Ustawa przewiduje, że tylko w sprawach nabycia lub utraty członkostwa w Polskim
Związku Łowieckim oraz utraty członkostwa w kole łowieckim zainteresowany może - po
wyczerpaniu postępowania wewnątrzorganizacyjnego - dochodzić swoich praw na drodze
sądowej. Je li zatem członek Związku zostanie ukarany inną sankcją dyscyplinarną,
możliwo ci odwołania się do sądu nie ma. „TK uznał za dopuszczalne by pewien zakres
spraw, w których orzekane są sankcje dyscyplinarne wobec członka PZŁ został wyłączony
spod kontroli sądowej, mianowicie sprawy, które mają charakter wyłącznie
«wewnątrzorganizacyjny». Inaczej mówiąc, Trybunał stwierdził, że wymierzanie sankcji
dyscyplinarnych przez organy PZŁ jest «sprawą» w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji

- 3 -
w każdym przypadku, który nie ma wyłącznie wewnątrzorganizacyjnego charakteru. (…)
[N]ależy jednak zastrzec, że - inaczej niż w stowarzyszeniach - zakres zagadnień uznanych za
wewnątrzorganizacyjne ma zdecydowanie węższy zakres. W przypadku stowarzyszeń
w zasadzie wszelkie zagadnienia mają charakter wewnątrzorganizacyjny. (…) Wystąpić do
sądu można jedynie wtedy, gdy na zasadach ogólnych spełnione zostaną przesłanki takiego
czy innego roszczenia, jeżeli orzeczone dolegliwo ci wiążą się z pozbawieniem lub
ograniczeniem praw i wolno ci przysługujących na podstawie obowiązującego prawa, a nie są
jedynie pozbawieniem lub ograniczeniem przywilejów wynikających z przynależno ci do
stowarzyszenia.
Statut przewiduje trzy rodzaje postępowań i kar o charakterze dyscyplinarnym.
W postępowaniu dyscyplinarnym sankcjami dyscyplinarnymi są kary zasadnicze: nagana,
zawieszenie w prawach członka Związku, wykluczenie ze Związku i kary dodatkowe:
pozbawienie prawa pełnienia funkcji w organach Związku i koła, pozbawienie odznaczeń
łowieckich w razie wykluczenia ze Związku, zarządzenie ogłoszenia prawomocnego
orzeczenia w pi mie łowieckim na koszt ukaranego, przy czym sąd łowiecki może ponadto
zobowiązać obwinionego do naprawienia szkody lub przeproszenia poszkodowanego.
W postępowaniu porządkowym karami porządkowymi są upomnienie, nagana, zawieszenie
w prawach do wykonywania polowania w ogóle lub na okre lone zwierzęta i zawieszenie
w prawach członka koła. W postępowaniu dyscyplinującym rodkami dyscyplinującymi są
upomnienie oraz wykluczenie z czę ci lub cało ci polowania. „Trybunał Konstytucyjny
zauważył w tym kontek cie, że w wietle postanowień statutu pojęcie sankcji
dyscyplinarnych ujęte zostało bardzo szeroko, jako że obejmuje nie tylko kary dyscyplinarne,
ale również kary porządkowe i rodki dyscyplinujące. Pozostaje zatem poważna wątpliwo ć,
czy wszystkie te dolegliwo ci należy traktować aktualnie jako sankcje dyscyplinarne
w rozumieniu art. 32 ust. 4 pkt 11 prawa łowieckiego”.
TK uznał, że wątpliwo ci mogłoby budzić „uznanie za sankcje dyscyplinarne rodków
dyscyplinujących nakładanych w trakcie wykonywania polowania, skoro nie służą one
ukaraniu członka Związku, lecz jedynie zapewnieniu prawidłowego przebiegu polowania,
w tym bezpieczeństwa jego uczestników. Okre lenie tego rodzaju rodków i okoliczno ci ich
zastosowania powinno być pozostawione w gestii Związku (…). Nie budzi też wątpliwo ci,
że Związek mógłby samodzielnie decydować o wymierzaniu dolegliwo ci o charakterze
honorowym, np. o odebraniu odznaczeń łowieckich czy o zakazie pełnienia funkcji
honorowych, a także o pozbawieniu prawa pełnienia funkcji w organach Związku i koła na
okre lony czas. (…) Inaczej natomiast należałoby traktować te wszystkie sprawy, które wiążą

- 4 -
się z wykonywaniem przez PZŁ i jego członków zadań władzy publicznej. W szczególno ci
więc nie należą do spraw wewnątrzorganizacyjnych sankcje takie jak wykluczenie ze
Związku, zawieszenie w prawach członka Związku, zawieszenie w prawie do polowania,
bo powodują utratę nabytego prawa do wykonywania polowania lub brak możliwo ci
wykonywania go przez czas okre lony, a (…) wykonywanie tego prawa jest możliwe jedynie
w ramach Związku. Nie mają charakteru wewnątrzorganizacyjnego sankcje takie jak
zobowiązanie członka PZŁ do naprawienia wyrządzonej szkody oraz ogłoszenie na jego
koszt prawomocnego orzeczenia w prasie, ponieważ ingerują w jego prawa majątkowe.
Wreszcie ogłoszenie orzeczenia w prasie ingeruje w jego dobra osobiste. W tych wszystkich
sprawach wymierzanie sankcji dyscyplinarnych przez organy PZŁ nie jest sprawą
wewnątrzorganizacyjną, a przeciwnie - jest «sprawą» w rozumieniu art. 45 ust. 1
Konstytucji”.
Zdaniem TK ustawodawca „powinien uregulować w prawie łowieckim: pojęcie
łowieckiego deliktu dyscyplinarnego, katalog sankcji dyscyplinarnych, organy prowadzące
postępowanie dyscyplinarne oraz przynajmniej ogólne zasady tego postępowania. Decydując,
jakie przewinienia podlegają odpowiedzialno ci dyscyplinarnej oraz jakie sankcje mogą być
wymierzane przez PZŁ w ramach postępowania dyscyplinarnego, sam niejako wyznaczy
zakres spraw podlegających kognicji sądowej. Nie jest zatem wykluczone, że wymierzanie
pewnych dolegliwo ci, za uchybienia o charakterze wewnątrzorganizacyjnym, pozostanie
w wyłącznej gestii Związku, o ile rozważane dolegliwo ci nie będą sankcjami
dyscyplinarnymi orzekanymi z upoważnienia i nakazu ustawodawcy oraz będą należeć do
kategorii spraw wewnątrzorganizacyjnych, a w konsekwencji nie będzie w ich przypadku
konieczne zagwarantowanie ochrony sądowej innej niż możliwo ć dochodzenia naruszonych
praw na zasadach ogólnych w razie spełnienia się przesłanek takiego czy innego roszczenia.
Zastrzec jednak należy, że dolegliwości te nie mogą dotyczyć przynależności do Związku
czy kół łowieckich, możliwości pełnienia w nich funkcji organizacyjnych, prawa do
wykonywania polowania czy też naruszać praw osobistych i majątkowych członków
PZŁ”.
2.4. TK nie odroczył terminu utraty mocy obowiązującej przepisu.
2.5. Dnia 14 stycznia 2013 r. do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o zmianie
ustawy - Prawo łowieckie w zakresie zakwestionowanym przez TK. Wykonanie wyroku
polega w nim na do ć „mechanicznym” przeniesieniu postanowień statutu PZŁ do ustawy.
Miejscami jednak owa technika powoduje niezgodno ć projektu z zasadami techniki
prawodawczej, a niekiedy nawet prowadzi do niepełnego wykonania wyroku TK.

- 5 -
Przykładowo w art. 33 ust. 6 projektu przewiduje się, że „W sprawach utraty członkostwa
w kole łowieckim, utraty lub nabycia członkostwa w Polskim Związku Łowieckim,
zawieszenia w prawach członka Polskiego Związku Łowieckiego, zawieszenia w prawie do
polowania w związku z naruszeniem zasad selekcji osobniczej po wyczerpaniu drogi
wewnątrzorganizacyjnej przysługuje skarga do wojewódzkiego sądu administracyjnego za
po rednictwem koła lub wła ciwego organu Polskiego Związku Łowieckiego”. Tymczasem
TK sugerował, że dolegliwo ci pozostające w wyłącznej gestii związku „nie mogą dotyczyć
przynależno ci do Związku czy kół łowieckich, możliwo ci pełnienia w nich funkcji
organizacyjnych, prawa do wykonywania polowania czy też naruszać praw osobistych
i majątkowych członków PZŁ”. Tymczasem projekt dalej (art. 35c ust. 3) przewiduje, że karą
dodatkową może być m.in. pozbawienie prawa pełnienia funkcji w organach Związku i koła
na okres do 5 lat oraz zarządzenie ogłoszenia orzeczenia w mediach o tematyce łowieckiej na
koszt ukaranego. Sankcje te naruszają wolno ci człowieka, a nie zostały uwzględnione
w cytowanym ust. 6, umożliwiającym ich kwestionowanie przed sądem. Dalej art. 35f ust. 4
poselskiego projektu przewiduje, że obwiniony może mieć obrońcę, będącego członkiem
Polskiego Związku Łowieckiego - wykluczając tym samym obrońcę profesjonalnego, co
również sprzeczne jest z konsekwentną linią orzeczniczą TK, wymagającą dopuszczenia
możliwo ci wyznaczenia obrońcy także spo ród adwokatów i radców prawnych w tego
rodzaju postępowaniach.
3. Różnice między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
Dotychczas przepisy nie okre lały za co członek PZŁ podlega odpowiedzialno ci przed
dyscyplinarnym sądownictwem łowieckim, struktury tego sądownictwa ani procedury
postępowania przed nim. Przepis ustawy przewidywał tylko możliwo ć odwołania się do sądu
powszechnego w przypadku pozbawienia członkostwa w PZŁ lub w kole łowieckim.
Przede wszystkim proponuje się, by odpowiedzialno ci dyscyplinarnej przed sądem
łowieckim podlegali uczestnicy polowania tylko w przypadku skazania za przestępstwo lub
wykroczenie wymienione w rozdziale 10 ustawy. Choć mogłoby wydawać się to
nieekonomiczne (dwie procedury w sprawie tego samego czynu), to jednak jest o tyle
konieczne, że w przypadku skazania za przestępstwo lub wykroczenie, sąd (powszechny) nie
może pozbawić skazanego prawa do polowania. W Kodeksie karnym, ani w Kodeksie
wykroczeń nie ma takiego rodka karnego. Osoba skazana przez sąd (powszechny) za
przestępstwo lub wykroczenie związane z łowiectwem nadal mogłaby polować. Sądy