Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo o adwokaturze oraz niektórych innych ustaw

– 10 –
a)
w ust. 2 dodaje się pkt 3 w brzmieniu:
„3) 15 lat od uprawomocnienia się orzeczenia dyscyplinarnego orzekającego karę
pozbawienia prawa wykonywania zawodu diagnosty laboratoryjnego.”,
b) uchyla
się ust. 3.
Art. 10. 1. Do postępowań dyscyplinarnych wszczętych i niezakończonych przed dniem
wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, chyba że przepisy
ustaw, o których mowa w art. 1–9 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, są względniejsze
dla obwinionego.
2. Do terminów o usunięciu wzmianki, adnotacji i odpisu o ukaraniu dyscyplinarnym
oraz do terminów zatarcia kary dyscyplinarnej i zatarcia wpisu o ukaraniu z tytułu
odpowiedzialności dyscyplinarnej stosuje się przepisy dotychczasowe, chyba że przepisy
ustaw, o których mowa w art. 1–9 w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, są względniejsze
dla obwinionego.
3. Do postępowań o ponowny wpis na listę adwokatów, radców prawnych, członków
izby architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów, a także do postępowań
o ponowne powołanie na stanowisko notariusza i komornika, wszczętych i niezakończonych
przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe.
Art. 11. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.























UZASADNIENIE

Przedmiotowy projekt ustawy stanowi realizację wyroku Trybunału Konstytucyjnego
z dnia 18 października 2010 r., sygn. K 1/09, który ogłoszony został w dniu
27 października 2010 r. w Dzienniku Ustaw Nr 200, poz. 1326.
W wyroku tym Trybunał orzekł o niezgodności z art. 65 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3
Konstytucji:
1) art. 65 ust. 2c ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2010 r.
Nr 10, poz. 65, z późn. zm.), art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo
o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188, z późn. zm.) oraz art. 44 ust. 2
ustawy z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (Dz. U.
Nr 41, poz. 178, z późn. zm.), w zakresie, w jakim zawiera sformułowanie „bez
prawa ubiegania się o ponowny wpis”;
2) art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 11 kwietnia 2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz. U.
Nr 49, poz. 509, z późn. zm.);
3) art. 51 ust. 3 ustawy z dnia 21 grudnia 1990 r. o zawodzie lekarza weterynarii i izbach
lekarsko-weterynaryjnych (Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 767) w zakresie, w jakim
zawiera sformułowanie „bez prawa ubiegania się o ponowne uzyskanie prawa
wykonywania zawodu lekarza weterynarii”;
4) art. 55 ust. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorządach zawodowych
architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2001 r. Nr 5,
poz. 42, z późn. zm.) przez to, że pomija zasady zatarcia wpisu o ukaraniu karą
dyscyplinarną skreślenia z listy członków izby.
Powołane wyższej przepisy regulują odpowiedzialność dyscyplinarną (zawodową)
członków poszczególnych grup zawodowych. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami
kara pozbawienia prawa wykonywania zawodu w ramach danego samorządu
zawodowego pociąga za sobą skreślenie z listy prowadzonej przez ten samorząd, bez
prawa ubiegania się o ponowny wpis. Jednocześnie zauważenia wymaga, że kara
dyscyplinarna w postaci dożywotniego pozbawienia prawa wykonywania zawodu może
zostać orzeczona z różnych powodów, na przykład z powodu niepłacenia składek, jak
i z powodu popełnienia poważnego nadużycia zawodu kosztem zdrowia, życia, wolności
lub majątku klientów. Zatem powyższe przepisy nie określają katalogu czynów, za które
może zostać orzeczona dana kara dyscyplinarna, w tym również kara pozbawienia prawa
wykonywania zawodu. Zaskarżone regulacje nie przewidują również mechanizmu
przywracania do zawodu osób ukaranych przez samorządy zawodowe. Mając na uwadze
powyższe, Trybunał uznał, iż regulacje te są niezgodne ze standardami konstytucyjnymi,
o których mowa w art. 65 ust. 1 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji, w szczególności przez to,
że ograniczają wolność wyboru pracy oraz możliwość wykonywania zawodu, a także
przez to, że są nieproporcjonalne w stosunku do dobra chronionego.
Badając zaskarżone regulacje, Trybunał Konstytucyjny zauważył, że przepisy te
przyczyniają się do eliminowania z poszczególnych zawodów, w tym z zawodów zaufania
publicznego, osób, które w przeszłości wykonywały go w sposób nienależyty, więc
przepisy te są „przydatne” dla ochrony praw i wolności potencjalnych „klientów”. Nie
spełniają one jednak drugiego elementu zasady proporcjonalności, gdyż zdaniem
Trybunału, bez trudu można wskazać inne możliwości osiągnięcia wymienionego wyżej
celu, które nie wymagałyby odebrania osobom usuniętym z samorządów zawodowych
prawa do ubiegania się o ponowne przyjęcie do tych korporacji. W opinii Trybunału
wystarczyłoby poddanie osób ubiegających się o ponowne prawo wykonywania zawodu
ocenie pod względem dawania rękojmi należytego wykonywania zawodu oraz
nieskazitelnego charakteru i/lub wprowadzenie wymogu ponownego zdania egzaminu
zawodowego lub odbycia odpowiedniego szkolenia. Natomiast analizowane rozwiązania,
jak określa Trybunał, są nadmiernie rygorystyczne. Powodują one, że osoby usunięte
z samorządów zawodowych nigdy – nawet po upływie wielu lat i całkowitym odstąpieniu
od tych czynów, które spowodowały ich ukaranie, oraz naprawieniu ich skutków – nie
mają szansy na rehabilitację i powrót do wykonywania zawodu. Budzi to wątpliwości
z punktu widzenia godności tych osób, która jest nienaruszalna i powinna być szanowana
przez władze publiczne, w myśl art. 30 Konstytucji. Jest oczywiste, że dostęp do
zawodów, w tym zawodów zaufania publicznego, musi podlegać ograniczeniom, gdyż
w interesie publicznym jest to, aby zawody te były należycie wykonywane. Jednakże
odmowa w zakresie przywrócenia prawa do wykonywania zawodu powinna wynikać
bezpośrednio z niespełnienia przez osoby zainteresowane przesłanek merytorycznych,
a nie przeszkód natury formalnej, w praktyce trudnych do uzasadnienia. Ponadto
zaskarżone rozwiązania są nieracjonalne i nieekonomiczne, gdyż kształcenie osób
wykonujących zawody zaufania publicznego przynajmniej w części jest finansowane ze
środków publicznych.
2

Mając na uwadze powyższe stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, przedkładany
projekt ustawy zakłada przywrócenie osobie skreślonej z listy danego samorządu prawa
ubiegania się o ponowny wpis na listę członków samorządu zawodowego lub daje
możliwość uzyskania ponownego prawa wykonywania zawodu oraz wprowadza
instytucję zatarcia orzeczenia w stosunku do jednej z ww. kar dyscyplinarnych.
Jednocześnie zauważenia wymaga, iż zakres przedmiotowy projektowanej ustawy
obejmuje nie tylko te ustawy, które stanowiły bezpośrednio przedmiot zainteresowania
Trybunału Konstytucyjnego, ale również te ustawy, które w swojej treści zawierają
analogiczne bądź podobne regulacje do tych, które Trybunał uznał za niekonstytucyjne,
oraz te ustawy, których nowelizacja jest zasadna wskutek wprowadzenia zmian w innych
ustawach. Powyższe działanie ma na celu zapewnienie spójności systemu prawa.
Rozwiązania przyjęte w projekcie ustawy są dostosowane do rodzaju i wymiaru kar
dyscyplinarnych funkcjonujących już w ramach danego samorządu zawodowego, co
oznacza, że nie we wszystkich ustawach zastosowanie będą miały identyczne
rozwiązania. Powyższe jest zgodne z opinią Trybunału, który w uzasadnieniu do
ww. wyroku podkreślił, że nie wszystkie rozwiązania dotyczące zawodów zaufania
publicznego muszą być identyczne. Wystarczy, że rozwiązania te będą zbliżone do
konstrukcji prawnych przewidzianych w innych samorządach zawodowych objętych
zakresem przedmiotowego wyroku oraz że nie spowodują uszczerbku zarówno dla
interesu samorządów, jak i praw i wolności osób trzecich.
Tym samym przedkładany projekt ustawy wprowadza zmiany w następujących aktach
normatywnych:
1) w ustawie z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146,
poz. 1188, z późn. zm.). Projekt nowelizacji tej ustawy zakłada zmianę ust. 2
w art. 82 ustawy przez dookreślenie terminu, na jaki może zostać orzeczona kara
dyscyplinarna wydalenia z adwokatury. Tym samym ust. 2 przewiduje, że kara
wydalenia z adwokatury będzie pociągała za sobą skreślenie z listy adwokatów bez
prawa ubiegania się o ponowny wpis na listę przez okres 10 lat od daty
uprawomocnienia się orzeczenia o tej karze. Wprowadzenie zasady, która przewiduje,
że w przypadku orzeczenia kary dyscyplinarnej wydalenia z adwokatury, adwokat
może starać się o ponowny wpis dopiero po upływie 10 lat od dnia uprawocnienia się
orzeczenia o tej karze, podyktowane było koniecznością dostosowania przepisów
nowelizacji do przepisów obecnie obowiązujących w zakresie zasad kształtujących
3

odpowiedzialność dyscyplinarną adwokatów. Obecnie obowiązujące przepisy
stanowią, że karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, kara pieniężna,
zawieszenie w czynnościach zawodowych na czas od trzech miesięcy do pięciu lat
oraz kara wydalenia z adwokatury. Tym samym, skoro kara zawieszenia
w czynnościach zawodowych orzekana jest na okres od trzech miesięcy do pięciu lat,
a kara wydalenia z adwokatury jest karą surowszą w stosunku do kary zawieszenia,
właściwym było, aby kara wydalenia z adwokatury została określona na poziomie
10 lat. Przedkładany projekt ustawy przewiduje również zmiany w zakresie
odpowiedzialności dyscyplinarnej aplikantów adwokackich. Wprawdzie obecnie
obowiązujące przepisy określają 10-letni termin, w którym aplikant adwokacki nie
może ubiegać się o ponowny wpis na listę aplikantów adwokackich lub wpis na listę
adwokatów, jednakże w toku prac nad projektem mechanizm ten został uznany za
zbyt rygorystyczny w stosunku do osób, które dopiero aplikują do wykonywania
zawodu. Mając na uwadze powyższe, projekt zakłada również nowelizację art. 83
ust. 3 ustawy, w zakresie zmiany okresu, na jaki może być orzeczona kara wydalenia
z adwokatury w stosunku do aplikanta adwokackiego, skracając dziesięcioletni termin
na pięcioletni. Konsekwencją wprowadzenia powyższych regulacji jest również
konieczność dostosowania brzmienia art. 95ł ustawy, który obecnie określa terminy
usunięcia wzmianki o ukaraniu w stosunku do poszczególnych kar dyscyplinarnych.
Zatem nowelizacja w tym zakresie ogranicza się jedynie do wprowadzenia regulacji,
która określa, że usunięcie wzmianki o ukaraniu karą dyscyplinarną wydalenia
z adwokatury w stosunku do adwokata następuje po upływie piętnastu lat od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia, natomiast w stosunku do aplikanta adwokackiego
następuje po upływie siedmiu lat i sześciu miesięcy od daty uprawomocnienia się
orzeczenia. Zróżnicowanie terminów w tym zakresie wynika z okresu, na jaki
orzekana jest kara wydalenia z adwokatury w stosunku do adwokata i aplikanta
adwokackiego. Natomiast długość tych terminów została dostosowana do obecnie
obowiązujących terminów usuwania wzmianki o ukaraniu w stosunku do pozostałych
kar dyscyplinarnych.
Projektowana regulacja rozszerza również zakres art. 73 ustawy przez odwołanie do
innych przyczyn skreślenia, o których mowa w art. 72 ust. 1 ustawy, po ustaniu
których osoba skreślona z listy adwokatów będzie mogła złożyć wniosek o ponowny
wpis na listę. Podstawą wprowadzenia projektowanego rozwiązania był ww. wyrok
4