Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

i wychowywaniem dzieci – im większa liczba dzieci i młodszy ich wiek, tym rzadziej
kobiety decydują się na pracę zawodową. W Polsce problem ten częściowo jest
rekompensowany zaangażowaniem w opiekę nad dziećmi dziadków i innych członków
rodziny. Badania pokazują, że odsetek dzieci pozostających wyłącznie pod opieką
rodziców maleje, ale jest wciąż relatywnie duży – co można bezpośrednio wiązać
z dostępnością instytucjonalnych form opieki nad dziećmi.

Wykres 1. Odsetek dzieci od lat 3. do momentu rozpoczęcia obowiązkowej nauki, które
pozostają wyłącznie pod opieką rodziców w Unii Europejskiej (2010)


2
100
9

90
7


7
2
2



80
7
7
7
7

6

6
6
5
6
4


6
6
9
9



70
5
5
7
6


5
5
5
5
2
2



60
5
5
7
7
6


4
4
4
4

4
1

50
4
8


3
5
4
3
3
3
40
3


3

2
30
2
1
2
2
20
10
0
a
a
ja
cy
E
U
ęgry
ac
alta
ecja
unia
enia
Łotw
burg
recja
Cypr
W
iem
M
Polska
łochy
m
G
Dania
Bułgaria
Litw
Czechy
Austria
Słow
Estonia
Belgia
Francja
Finlandia
N
W
Irlandia
Hiszpania
Szw
Słow
Portugalia
Holandia
Luksem
Średnia dla
ielka Brytania
Ru
W

Źródło: Dane z portalu Eurostat na bazie badania EU-SILC (ilc_caparents).

Tabela 15. Odsetek dzieci od lat 3. do momentu rozpoczęcia obowiązkowej nauki, które
pozostają wyłącznie pod opieką rodziców w Polsce (w proc.)


2005
2006
2007
2008
2009
2010
do 3 roku życia
64
61
66
67
63
59
w wieku od 3 lat do rozpoczęcia wieku
obowiązkowej nauki
43
46
45
43
39
39

Źródło: Dane z portalu Eurostat na bazie badania EU-SILC (ilc_caparents).



15 Zob. I. E. Kotowska (red.), Strukturalne uwarunkowania aktywności zawodowej kobiet w Polsce.
Warszawa: Wydawnictwo Scholar, 2009.
112

Opieka nad dzieckiem jest też istotnym czynnikiem wpływającym na niższą stopę
zatrudnienia kobiet posiadających dzieci. Różnica między stopą zatrudnienia matek
dzieci w wieku przedszkolnym i dzieci w wieku szkolnym wynosiła w 2009 r. w Polsce
8 pkt. proc., a dzieci poniżej 3 roku życia prawie 22 pkt. proc.

W perspektywie czasowej wprowadzenie zmian może także pozytywnie wpłynąć
na sytuację demograficzną w kraju.

Wykres 2. Stopa zatrudnienia matek w podziale na wiek najmłodszego dziecka w 2009
r.
< 3. lata
3-5 lat
6-14 lat
100
80
72
60
64
40
50
20
0

Źródło: OECD Family Database na podstawie Labour Force Survey.


5. Wpływ projektowanej ustawy na konkurencyjność gospodarki i przedsiębiorczość,
w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw
Projektowana ustawa nie wpłynie bezpośrednio na konkurencyjność gospodarki
i przedsiębiorczość, w tym na funkcjonowanie przedsiębiorstw.

6. Wpływ projektowanej ustawy na sytuację i rozwój regionalny
W roku szkolnym 2011/2012 najwyższy wskaźnik upowszechnienia wychowania
przedszkolnego dzieci w wieku od 3 do 5 lat zanotowano w województwie
mazowieckim i wynosił on 80%. Najmniej dzieci w wieku od 3 do 5 lat w stosunku do
populacji tych dzieci objęte jest wychowaniem przedszkolnym w województwie
113

warmińsko-mazurskim. Wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego dzieci
w wieku od 3 do 5 lat wyniósł tam, w roku szkolnym 2011/2012, 62%. Projektowane
rozwiązania doprowadzą do zmniejszenia się dysproporcji w dostępie do wychowania
przedszkolnego pomiędzy regionami.

7. Wpływ projektowanej ustawy na aspekty społeczne

1) Wpływ projektowanych zmian na dostępność zajęć dodatkowych, oferowanych
obecnie odpłatnie

W związku z planowanym w projekcie ograniczeniem wysokości opłat pobieranych od
rodziców za świadczenia udzielane przez publiczne przedszkole oraz publiczną inną
formę wychowania przedszkolnego w czasie przekraczającym ustalony przez radę
gminy czas bezpłatnego nauczania, wychowania i opieki, należy również oczekiwać, że
zwiększy się zainteresowanie rodziców zajęciami dodatkowymi organizowanymi dla
dzieci. Obecnie obowiązujące przepisy nie uzależniają prowadzenia w przedszkolu
zajęć dodatkowych od faktu wnoszenia przez rodziców dodatkowych opłat – oprócz
ustalonych przez gminę za czas wykraczający poza bezpłatne nauczanie, wychowanie
i opiekę. Pobieranie dodatkowych opłat stało się jednak praktyką, która nie wynika
wprost z przepisów prawa oświatowego, a ogranicza dostępność dodatkowych zajęć.
Projektowana zmiana ma na celu zapobieganie tzw. podwójnemu opłacaniu czasu
przebywania dziecka w przedszkolu, gdy np. nauczyciel pełni opiekę nad dziećmi
w ramach pensum i w tym samym czasie z tymi samymi dziećmi inna osoba również
odpłatnie prowadzi np. rytmikę, taniec itp. Należy również podkreślić, że nauczyciele
wychowania przedszkolnego mają kwalifikacje do prowadzenia zdecydowanej
większości zajęć dodatkowych w przedszkolu (co wynika z programu studiów).
Projektowane przepisy nie ograniczają możliwości realizacji zajęć dodatkowych,
których organizacja należy do dyrektora przedszkola. Wręcz przeciwnie, zajęcia
powinny zawsze być organizowane zgodnie z potrzebami i zainteresowaniami dzieci.
Jednocześnie dostępność i organizacja zajęć dodatkowych będzie przekładać się na
wyniki pracy i ocenę danego przedszkola, szczególnie podczas kontroli i ewaluacji
prowadzonych przez kuratora oświaty pełniącego nadzór pedagogiczny nad tym
przedszkolem.
114


2) Gotowość rodziców do skorzystania z miejsc dla dzieci czteroletnich od 1 września
2015 r. i trzyletnich od 1 września 2017 r. oraz potrzeby ewentualnych działań
pozalegislacyjnych związanych z realizacją celu projektowanej ustawy.

Projektowane zmiany w zakresie prawa do edukacji przedszkolnej czterolatków od
1 września 2015 r., a od 1 września 2017 r. trzylatków, są odpowiedzią na oczekiwania
społeczne. Duże potrzeby w tym zakresie zgłaszają nie tylko rodzice dzieci, ale również
gminy, które postulowały przeznaczenie z budżetu państwa środków na wsparcie ich
w realizacji zadań dotyczących wychowania przedszkolnego.
Dostrzegając te postulaty, Ministerstwo Edukacji Narodowej proponuje wprowadzenie
dotacji celowej dla gmin na zwiększenie liczby miejsc i poprawę warunków
wychowania przedszkolnego.
Dodatkowo należy podkreślić, że zgodnie z Zaleceniem Rady Unii Europejskiej z dnia
10 lipca 2012 r. (uwzględniającej m.in. zalecenie Komisji Europejskiej) w sprawie
krajowego programu reform Polski z 2012 r. oraz zawierające opinię Rady na temat
przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na lata 2012–2015 (2012/C
219/19), zaleca się Polsce podjęcie w latach 2012–2013 m.in. następującego działania:
„4. Wzmocnienie wysiłków na rzecz zwiększenia udziału kobiet w rynku pracy oraz
podwyższenia wskaźnika przyjmowania dzieci zarówno do placówek opieki nad
najmłodszymi dziećmi, jak i placówek przedszkolnych poprzez zapewnienie stałego
finansowania oraz inwestycji w infrastrukturę publiczną, zapewnienie
wykwalifikowanego personelu i przystępnych cen.”.

Projektowane przepisy ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych
innych ustaw wpisują się w realizację tego zalecenia. Umożliwią one kobietom większy
udział w rynku pracy przez rozszerzenie katalogu miejsc pozwalających na zapewnienie
opieki nad dzieckiem w tym wieku. Mogą one również korzystnie wpłynąć na poprawę
wskaźników demograficznych.
Wzrost aktywności zawodowej wśród młodych rodziców wymaga pełnego wsparcia dla
korzystania przez ich dzieci z edukacji przedszkolnej połączonej z opieką
i wychowaniem.

115


W Europie Zachodniej 80–100% dzieci w wieku 3–5 lat uczęszcza do różnych form
wychowania przedszkolnego. We Francji i Włoszech jest to ponad 90%. W Polsce
wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wzrósł w ostatnich czterech
latach, jednak wciąż pozostaje na poziomie poniżej średniej UE. W roku szkolnym
2011/2012 wychowaniem przedszkolnym objętych było ogółem 72% dzieci w wieku
3–5 lat. Na wsi odsetek ten wynosił 52,1%. Dla porównania w roku szkolnym
2006/2007 wskaźnik upowszechnienia wychowania przedszkolnego wynosił 44,6%,
a na wsi 21,4%. Podobnie sytuacja przedstawia się w odniesieniu do poszczególnych
roczników. W roku szkolnym 2011/2012 53,2% trzylatków, 68,5% czterolatków
i 96,5% pięciolatków objętych było wychowaniem przedszkolnym. Tymczasem
w 2007 r. wychowaniem tym było objęte tylko 36,1% trzylatków, 48,1% czterolatków
i 57,8% pięciolatków.

W Ministerstwie Edukacji Narodowej do 2012 r. realizowany był projekt systemowy
„Ogólnopolskie kampanie upowszechniające model uczenia się przez całe życie”
w ramach Priorytetu III Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Projekt został
podzielony na dwie części. Pierwsza obejmowała promocję wczesnej edukacji. Od
2008 r. realizowana była część dotycząca upowszechniania edukacji przedszkolnej. Cel
projektu bezpośrednio wypływał z celów Odnowionej Strategii Lizbońskiej. Projekt
koncentrował się na pokazywaniu korzyści płynących z edukacji przedszkolnej,
zachęcaniu do wysyłania dzieci do przedszkola, wpływaniu na zakładanie przedszkoli.
Od 2009 r. działania te objęły także telewizję, radio, prasę codzienną i wydawnictwa
specjalistyczne oraz Internet. Ponadto opublikowano serię artykułów eksperckich
(autorstwo: Ewa Zielińska, Edyta Gruszczyk-Kolczyńska) dotyczących różnych
aspektów początków drogi edukacyjnej dzieci, w tym przedszkolaków.
Obecnie, mając na uwadze powyższe oraz przede wszystkim duże zapotrzebowanie
społeczeństwa na miejsca edukacji przedszkolnej, nie ma potrzeby planowania
i podejmowania ewentualnych dodatkowych działań pozalegislacyjnych w zakresie
gotowości (tj. zachęcania) rodziców do skorzystania z zapewnianych przez gminę
miejsc wychowania przedszkolnego dla dzieci trzyletnich i czteroletnich.

116