Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw

w 2014 r.
z dotacji udzielonej przez budżet państwa w wysokości 1 567 mln zł, kwota 555 mln zł
przeznaczona zostanie na zrekompensowanie ubytku dochodów z tytułu opłat
wnoszonych przez rodziców, a 1 012 mln zł może być przeznaczone na rozwój
wychowania przedszkolnego w gminach. W podziale na typy samorządów sytuacja
przedstawia się następująco (w mln zł):
Tabela 12. Łączne kwoty rekompensaty z tytułu ubytku dochodów z opłat rodziców,
z uwzględnieniem typu gminy oraz z wysokością środków możliwych do
wykorzystania na rozwój wychowania przedszkolnego w 2015 r. w mln zł.
Środki możliwe
Środki możliwe do
Rekompensata
wykorzystania na
do wykorzystania
ubytku
rozwój wychowania
Typ gminy
na rozwój
dochodów
przedszkolnego
wychowania
z opłat rodziców
w przeliczeniu na
przedszkolnego
wychowanka w zł
Gmina wiejska
44
353
1 086
Gmina miejsko-wiejska
86
267
922
Gmina miejska
120
151
669
Miasto na prawach powiatu
305
239
526
Kraj
555
1 012
780

w 2015 r.
z dotacji udzielonej przez budżet państwa w wysokości 1 652 mln zł, kwota 585 mln zł
przeznaczona zostanie na zrekompensowanie ubytku dochodów z tytułu opłat
wnoszonych przez rodziców, 34 mln zł przeznaczone może być na pokrycie
zwiększonych dotacji dla przedszkoli niepublicznych, a 1 032 mln zł może być
przeznaczone na rozwój wychowania przedszkolnego w gminach. W podziale na typy
samorządów sytuacja przedstawia się następująco (w mln zł):

Tabela 13. Łączne kwoty rekompensaty z tytułu ubytku dochodów z opłat rodziców,
z uwzględnieniem typu gminy oraz z wysokością środków możliwych do
wykorzystania na rozwój wychowania przedszkolnego w 2015 r. w mln zł.
Środki możliwe
Środki możliwe
Rekompensata
do
do wykorzystania na
Wzrost dotacji
ubytku
wykorzystania na
rozwój wychowania
Typ gminy
dla przedszkoli
dochodów
rozwój
przedszkolnego
niepublicznych
z opłat rodziców
wychowania
w przeliczeniu na
przedszkolnego
wychowanka w zł
Gmina wiejska
46
6
362
1 112
Gmina miejsko-wiejska
91
7
272
937
107

Gmina miejska
127
8
155
682
Miasto na prawach powiatu
321
14
244
535
Kraj
585
34
1 032
796

w 2016 r.
z dotacji udzielonej przez budżet państwa w wysokości 1 713 mln zł, kwota 618 mln zł
przeznaczona zostanie na zrekompensowanie ubytku dochodów z tytułu opłat
wnoszonych przez rodziców, 108 mln zł przeznaczone może być na pokrycie
zwiększonych dotacji dla przedszkoli niepublicznych, a 987 mln zł może być
przeznaczone na rozwój wychowania przedszkolnego w gminach. W podziale na typy
samorządów sytuacja przedstawia się następująco (w mln zł):

Tabela 14. Łączne kwoty rekompensaty z tytułu ubytku dochodów z opłat rodziców,
z uwzględnieniem typu gminy oraz z wysokością środków możliwych do
wykorzystania na rozwój wychowania przedszkolnego w 2016 r. w mln zł.

Środki możliwe Środki możliwe do
Rekompensata
wykorzystania na
Wzrost dotacji
do wykorzystania
ubytku
rozwój wychowania
Typ gminy
dla przedszkoli
na rozwój
dochodów
przedszkolnego
niepublicznych
wychowania
z opłat rodziców
w przeliczeniu na
przedszkolnego
wychowanka w zł
Gmina wiejska
49
18
351
1 097
Gmina miejsko-wiejska
95
20
263
907
Gmina miejska
134
24
147
629
Miasto na prawach powiatu
341
45
226
482
Kraj
618
108
989
752

Należy pamiętać, że założono, że w kolejnych latach obecne opłaty rodziców mogłyby
rosnąć w każdym roku o wskaźnik inflacji. Jednocześnie projektowana nowa opłata
mogłaby rosnąć, ze względów praktycznych, po przekroczeniu przez skumulowaną
inflację w kolejnych latach 10%. Zważywszy na dotychczasowe prognozy, wzrosła by
ona w 2017 r. do wysokości 1,10 zł. W tymże roku wzrost nowej opłaty rodziców byłby
wyższy (10% w stosunku do 2,5%), niż projektowany w analizie wzrost
dotychczasowych opłat od rodziców, co powiększyłoby wysokość dodatkowych
środków dla gmin w 2017 r. w stosunku do roku 2016.
Wykazana w tabelach 11–14 „rekompensata ubytku dochodów z opłat rodziców” jest
jednocześnie pozycją, o którą zmniejszy się obciążenie gospodarstw domowych.
108

Wydatki rodziców dzieci przebywających w przedszkolu powyżej 5 godzin zmniejszą
się w skali kraju od ok. 171 mln zł w roku 2013 do 618 mln zł w roku 2016.
W kolejnych latach obciążenie gospodarstw domowych będzie mniejsze o ok.

600–700 mln zł rocznie.
Z punktu widzenia struktury wydatków bieżących gmin przeznaczanych na
wychowanie przedszkolne, obecnie w skali kraju udział opłat rodziców w wydatkach
bieżących gmin można szacować na poziomie około 11%, przy czym w gminach
wiejskich 6%, a w miastach na prawach powiatu 14%. Z powyższego wynika, że
średnio w skali kraju 89% wydatków pokrywa gmina z własnego budżetu (odpowiednio
94% gminy wiejskie i 86% miasta na prawach powiatu). Wprowadzenie nowych
regulacji wpłynie na strukturę finansowania wydatków na edukację przedszkolną.
Wskaźnik udziału gmin w wydatkach zmniejszy się do poziomu 78% (74% dla gmin
wiejskich i 79% dla miast na prawach powiatu), jednocześnie udział opłat rodziców
spadnie do poziomu 4% (3% dla gmin wiejskich i 5% dla miast na prawach powiatu),
a udział dotacji celowej z budżetu państwa będzie stanowił 18% wydatków gmin
(23% dla gmin wiejskich i 16% dla miast na prawach powiatu).
W zakresie dodatkowych rozwiązań przewidzianych w projekcie ustawy:

a) przeprowadzona analiza projektowanego rozwiązania wykazała, że możliwość
wskazania miejsca spełniania obowiązku przedszkolnego również w przedszkolach
niepublicznych dotowanych w wysokości równej wydatkom bieżącym przewidzianym
na jednego ucznia w przedszkolach prowadzonych przez gminę, jest korzystna dla
budżetów gmin. W obecnym systemie prawnym gmina musi zapewnić dziecku
5- i 6-letniemu miejsce spełniania obowiązku przedszkolnego. Jeśli gmina nie
dysponuje odpowiednią liczbą miejsc w swoich placówkach, może wskazać miejsce
realizacji obowiązku w innej gminie, z czym najczęściej wiąże się konieczność dowozu
dziecka. W rozwiązaniu projektowanym rozszerza się katalog miejsc, a zatem zwiększa
się możliwość wskazania miejsca, do którego odległość będzie wynosiła mniej niż
3 km, co będzie skutkowało brakiem obowiązku dowozu dziecka;

b) przedszkola niepubliczne, które zdecydują się na korzystanie ze zwiększonej dotacji
z budżetu gminy (w wysokości równej wydatkom bieżącym ponoszonym na jedno
dziecko w przedszkolu gminnym), będą otrzymywać dotację w danym miesiącu, mając
109

jednocześnie możliwość pobierania opłaty od rodziców nie większej niż ustalone
w uchwale rady gminy (a więc nie większej niż 1 zł za godzinę). Oznacza to dla
przedszkola dodatkowe (poza obecną dotacją w obecnej wysokości z budżetu gminy)
wpływy rzędu 200–300 zł miesięcznie na jednego wychowanka;

c) zmiana w art. 8 ust. 6 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585, z późn. zm.) umożliwia
objęcie obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym osób, które na
podstawie art. 5 ust. 5g ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572)
przejęły, w drodze umowy, prowadzenie szkoły publicznej. Obecnie osoby, o których
mowa powyżej, zgodnie z art. 7 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, mogą
jedynie przystąpić dobrowolnie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych. W tym
przypadku jednak, zgodnie z art. 10 tej ustawy, gdy okres tego ubezpieczenia
przekraczał będzie 10 lat, w stosunku do tych osób nie będzie obowiązywała gwarancja
wypłaty minimalnego świadczenia, w przypadku gdy stan własnego konta
ubezpieczonego nie będzie go zapewniał. Włączenie ww. osób do systemu
obowiązkowych ubezpieczeń społecznych zagwarantuje im zabezpieczenie emerytalne i
zapewni poczucie bezpieczeństwa na przyszłość.
Z danych SIO wynika, że obecnie w systemie oświaty funkcjonuje około 77 ww.
placówek. Problem dotyczy więc maksymalnie liczby 77 dyrektorów. Z uwagi na fakt,
że część z dyrektorów w chwili obecnej może dobrowolnie opłacać składki na
ubezpieczenia społeczne, składki na ubezpieczenie, przy założeniu, że wynagrodzenie
tych osób jest na poziomie średniego wynagrodzenia dyrektora w placówkach
prowadzonych przez JST, mogą maksymalnie wzrosnąć o kwotę około 1,8 mln zł.

Szczegółowa analiza dla lat 2014–2016 wykazała, że niezależnie od typu samorządu,
dotacja przekazana z budżetu państwa pokrywa ubytek dochodów z tytułu obecnie
pobieranych opłat od rodziców oraz pozwala na przeznaczenie pewnych środków na
rozwój wychowania przedszkolnego w gminach. Środki te, pomimo równej dotacji na
wychowanka udzielanej gminom, są ponad dwukrotnie większe w gminach wiejskich

14 Na podstawie analizy opłat ponoszonych przez rodziców w 62 losowo wybranych przedszkolach
niepublicznych. Kształtowały się one na poziomie od 140 zł do 1 350 zł miesięcznie, przy średniej
wynoszącej 496 zł. Poziom niższy niż 300 zł miesięcznie zanotowano w 20% przedszkoli
niepublicznych.
110

niż w miastach na prawach powiatu. Ma to uzasadnienie w związku z większą potrzebą
tworzenia miejsc przedszkolnych i polepszania oferty edukacji przedszkolnej na wsi.
Reasumując, środki na realizację zadań z zakresu wychowania przedszkolnego
zabezpiecza się w budżetach jednostek samorządu terytorialnego.

4. Wpływ projektowanej ustawy na rynek pracy
Projektowana ustawa w początkowym okresie powinna wpłynąć na wzrost zatrudnienia,
ze względu na konieczność tworzenia nowych miejsc wychowania przedszkolnego.
Dzieci 6-letnie będą objęte obowiązkową edukacją szkolną. Od dnia 1 września 2015 r.,
wszystkie dzieci 4-letnie będą miały prawo do korzystania z edukacji przedszkolnej.
Posiadane przez nauczycieli kwalifikacje zawodowe umożliwiają podjęcie przez nich
pracy zarówno w wychowaniu przedszkolnym, jak i edukacji wczesnoszkolnej. Należy
oczekiwać, że część nauczycieli przedszkoli znajdzie zatrudnienie w nowo tworzonych
klasach pierwszych w szkołach podstawowych, inni zaś będą mogli podjąć pracę
z dziećmi 4-letnimi.
Dobre prognozy dla rynku pracy stwarza także przepis gwarantujący od dnia 1 września
2017 r. każdemu dziecku 3-letniemu miejsce edukacji przedszkolnej. Takie rozwiązanie
nie tylko złagodzi skutki prognozowanego niżu demograficznego, ale także przyczyni
się do utworzenia nowych miejsc pracy.
Zważywszy na projektowany wzrost liczby wychowanków w przedszkolach, można
zakładać, że do roku szkolnego 2015/2016 pracę w przedszkolach mogłoby znaleźć
dodatkowo nawet 11 tys. nauczycieli.
Należy jednak pamiętać, że poszczególne regiony kraju, duże miasta, czy nawet gminy
charakteryzują się zróżnicowaną gęstością sieci placówek wychowania przedszkolnego.
Oznacza to, że w niektórych miejscowościach zaistnieje pilna potrzeba tworzenia
miejsc pracy, w związku z koniecznością uzupełnienia dotychczasowej sieci placówek
wychowania przedszkolnego, w innych zaś zjawisko to nie wystąpi wcale.

Należy podkreślić, że proponowane w projekcie zmiany mogą także pozytywnie
wpływać na możliwość poszukiwania i podejmowania pracy przez rodziców,
a zwłaszcza przez matki dzieci korzystających z wychowania przedszkolnego.
Prowadzone w Polsce badania pokazują, że decyzje kobiet o pracy zawodowej są silnie
uwarunkowane przez skalę obowiązków domowych, w tym związanych z urodzeniem
111