Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw

95



poz. 1362, z 2006 r. Nr 75, poz. 519, Nr 170, poz. 1217 i Nr 195, poz. 1437 oraz z 2007 r.
Nr 64, poz. 427.
11) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r.
Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781, z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122,
poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104, z 2006 r. Nr 144,
poz. 1043, Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658 oraz z 2007 r. Nr 42, poz. 273 i Nr 80,
poz. 542.
12) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 96, poz. 959 i Nr 120,
poz. 1252, z 2005 r. Nr 94, poz. 788 oraz z 2006 r. Nr 144, poz. 1043.
13) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001
i Nr 273, poz. 2703, z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175,
poz. 1462, Nr 179, poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493, z 2006 r. Nr 144, poz. 1043, Nr 186,
poz. 1380, Nr 249, poz. 1830 i Nr 251, poz. 1844 oraz z 2007 r. Nr 35, poz. 219, Nr 36,
poz. 226 i Nr 48, poz. 320.
14) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703,
z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462 i Nr 267,
poz. 2257, z 2006 r. Nr 94, poz. 651, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 144, poz. 1043, Nr 149,
poz. 1074, Nr 158, poz. 1121 i Nr 217, poz. 1588 oraz z 2007 r. Nr 89, poz. 589.
15) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2004 r. Nr 281, poz. 2777,
z 2005 r. Nr 33, poz. 289, Nr 94, poz. 788, Nr 143, poz. 1199, Nr 175, poz. 1460, Nr 177,
poz. 1468, Nr 178, poz. 1480, Nr 179, poz. 1485, Nr 180, poz. 1494 i Nr 183, poz. 1538
oraz z 2006 r. Nr 17, poz. 127, Nr 144, poz. 1043 i 1045, Nr 158, poz. 1121, Nr 171,
poz. 1225 i Nr 235, poz. 1699.
16) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2005 r. Nr 94, poz. 788, Nr 132,
poz. 1110, Nr 138, poz. 1154, Nr 157, poz. 1314, Nr 164, poz. 1366, Nr 169, poz. 1411
i Nr 179, poz. 1485, z 2006 r. Nr 75, poz. 519, Nr 104, poz. 708 i 711, Nr 143, poz. 1030,
Nr 170, poz. 1217, Nr 191, poz. 1410, Nr 227, poz. 1658 i Nr 249, poz. 1824 oraz z 2007 r.
Nr 64, poz. 427 i 433 i Nr 82, poz. 559.

6-12-om

U Z A S A D N I E N I E

I. Potrzeba i cel projektu ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw został
opracowany w związku z koniecznością wdrożenia do prawa polskiego
przepisów dyrektywy Rady 2004/83/WE z dnia 29 kwietnia 2004 r.
w sprawie minimalnych norm dla kwalifikacji i statusu obywateli państw
trzecich lub bezpaństwowców jako uchodźców lub jako osoby, które
z innych względów potrzebują międzynarodowej ochrony oraz zawartości
przyznawanej pomocy (Dz.Urz. UE L 304 z 30.09.2004, str. 12; Dz.Urz. UE
Polskie wydanie specjalne, rozdz. 19, t. 7, str. 96). Zgodnie z art. 38 ww.
dyrektywy państwa członkowskie Unii Europejskiej są obowiązane
wprowadzić do prawa krajowego wynikające z niej unormowania w terminie
do dnia 10 października 2006 r.
Ponadto przedmiotowy projekt ustawy ma na celu transpozycję do
polskiego porządku prawnego przepisów dyrektywy Rady 2005/85/WE
z dnia 1 grudnia 2005 r. w sprawie ustanowienia minimalnych norm
dotyczących procedur nadawania i cofania statusu uchodźcy w Państwach
Członkowskich (Dz.Urz. UE L 326 z 13.12.2005, str. 13). Wyznaczony
w art. 43 ww. dyrektywy termin wykonania tego obowiązku upływa w dniu
1 grudnia 2007 r.
Projekt ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw nie
obejmuje przepisów ww. dyrektywy odnoszących się do pomocy prawnej.
Zostaną one uwzględnione w polskim prawie w późniejszym terminie, gdyż
rozstrzygnięcia wymaga sposób wdrożenia tych przepisów. Ich
implementacja może nastąpić albo w odrębnej ustawie określającej dostęp
do nieodpłatnej pomocy prawnej przyznawanej obywatelom polskim, albo
przez wprowadzenie stosownych uregulowań w ustawie z dnia 13 czerwca
2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej (Dz. U. Nr 234, poz. 1695), dotyczących tylko cudzoziemców.

2


Dyrektywa w art. 43 dopuszcza możliwość transponowania przepisów z
tego zakresu w terminie późniejszym niż w pozostałej części dyrektywy, tj.
do dnia 1 grudnia 2008 r.
Celem wdrażanych dyrektyw jest wprowadzenie wspólnych dla wszystkich
państw członkowskich Unii Europejskiej kryteriów identyfikacji osób
rzeczywiście potrzebujących międzynarodowej ochrony, a także wspólnych
minimalnych norm dotyczących procedur jej udzielania i pozbawiania.
Intencją prawodawcy wspólnotowego jest ograniczenie przepływu
cudzoziemców ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy między
państwami członkowskimi Unii Europejskiej ze względu na różnice
w przepisach dotyczących ochrony.
Przyjęty w projekcie ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych
ustaw zakres unormowań, obejmujący wprowadzenie do polskiego
ustawodawstwa rozwiązań przewidzianych w dwóch ww. dyrektywach,
pozwoli na uniknięcie konieczności dokonywania kolejnej nowelizacji tej
ustawy w przyszłym roku.
Przy podejmowaniu decyzji co do sposobu wdrożenia unormowań
wynikających z dyrektywy 2004/83/WE i dyrektywy 2005/85/WE rozważano
dwa warianty:
1) opracowanie nowej ustawy regulującej przedmiotowe kwestie, która
zastąpiłaby dotychczasową ustawę z dnia 13 czerwca 2003 r.
o
udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej,
2) zmianę obecnie obowiązującej ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r.
o
udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej.
Zważywszy na dosyć krótki okres obowiązywania ustawy z dnia 13 czerwca
2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej oraz stosunkowo nieliczne jej zmiany, uznano, że potrzeba
wdrożenia przepisów dwóch dyrektyw nie stanowi wystarczającej podstawy


3


do opracowania nowej ustawy z tego zakresu. Zamysłem projektodawcy nie
było bowiem nowe, całkowicie odmienne, ukształtowanie problematyki
udzielania cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
ale uzupełnienie przyjętych obecnie rozwiązań o niezbędne regulacje
wynikające z wdrażanych dyrektyw.
Wobec powyższego zdecydowano się na nowelizację ustawy z dnia
13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej. Za przyjęciem tego wariantu przemawiał także
zakres proponowanych zmian. Nowelizacja nie obejmuje przepisów całej
ustawy. Sprowadza się głównie do zmian w dziale II ustawy, dotyczącym
statusu uchodźcy. Pozostałe zmiany przepisów ustawy są konsekwencją
przyjętych w dziale II rozwiązań. Stąd, zdaniem projektodawcy, zamierzony
cel, tj. implementację dyrektywy 2004/83/WE i dyrektywy 2005/85/WE do
prawa polskiego, można osiągnąć przez zmianę rozwiązań obowiązujących
obecnie w tym zakresie.
W wyniku analizy ustawy, przeprowadzonej pod kątem przepisów dyrektyw
podlegających wdrożeniu, okazało się, że ustawa wymaga także zmian
dostosowujących dotychczasowe przepisy do potrzeb praktyki. W związku
z tym projektowana regulacja zawiera również przepisy zmierzające do
wyeliminowania problemów i wątpliwości pojawiających się przy stosowaniu
ustawy w dotychczasowym kształcie.
Opracowanie projektu ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom
ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych
ustaw wiąże się także z koniecznością wprowadzenia stosownych zmian
w innych ustawach, regulujących różne sfery życia cudzoziemców,
a odwołujących się do instytucji określonych w ustawie z dnia 13 czerwca
2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej, bądź odsyłających wprost do tej ustawy.

II. Dotychczasowe uregulowania dotyczące statusu uchodźcy
Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na


4


terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w sposób kompleksowy określa
zasady i warunki udzielania cudzoziemcom ochrony na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej oraz tryb postępowania w tych sprawach.
Z ustawy wynika, że ochrona może być udzielona przez nadanie statusu
uchodźcy, udzielenie azylu, ochrony czasowej oraz zgody na pobyt
tolerowany.
Zasadą jest, że nadanie statusu uchodźcy następuje zgodnie z treścią
złożonego wniosku, w przypadku spełnienia warunków przewidzianych
w art. 1 ust. A Konwencji Genewskiej. Jeżeli wniosek obejmuje dzieci
i współmałżonka cudzoziemca również te osoby otrzymują status uchodźcy,
gdyż ich sytuacja prawna jest pochodna w stosunku do sytuacji prawnej
cudzoziemca składającego wniosek i prowadzone jest wobec nich jedno
postępowanie, z wyjątkiem cudzoziemca urodzonego na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej już po wszczęciu postępowania wobec jego
rodzica, gdy wszczynane jest odrębne postępowanie, ale w praktyce
wydaje się taką samą decyzję, jak w przypadku rodzica. Analogicznie jest
w
sytuacji, gdy cudzoziemiec składający wniosek otrzymuje decyzję
negatywną, obejmuje ona również członków rodziny objętych wnioskiem.
Wskazując okoliczności powodujące wydanie decyzji odmownej odwołano
się m.in. do koncepcji wniosków oczywiście bezzasadnych oraz do
przesłanek zawartych w Konwencji Genewskiej. W toku postępowania
o nadanie statusu uchodźcy bada się nie tylko spełnienie warunków do
uznania za uchodźcę, ale także – w razie stwierdzenia, że nie są one
spełnione – inne okoliczności skutkujące ochroną przed wydaleniem, w tym
zwłaszcza adekwatne normy Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności. Cudzoziemcowi, który nie spełnia kryteriów
uznania za uchodźcę, ale powinien być chroniony przed wydaleniem,
udziela się ochrony w postaci zgody na pobyt tolerowany. Zgoda na pobyt
tolerowany legalizuje pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej i umożliwia korzystanie z licznych ułatwień przewidzianych
w ustawach regulujących różne sfery życia. Z kolei uznanie, że wniosek
cudzoziemca nie zasługuje na uwzględnienie ani przez nadanie statusu