Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego

Warszawa, 28 sierpnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 - 128(5)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej


Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
obywatelskiego projektu ustawy:

- o zmianie ustawy o systemie oświaty
oraz ustawy o dochodach jednostek
samorządu terytorialnego (druk nr 605).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra Edukacji
Narodowej do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac parlamentarnych.



(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu
wobec obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (druk nr 605).

Obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach
jednostek samorządu terytorialnego zawiera propozycje zmian, które mają zastąpić część
obecnie obowiązujących przepisów ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.
U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 13 listopada 2003 r.
o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2008 r. Nr 88, poz. 539).
W uzasadnieniu projektu podkreśla się, że proponowane zmiany wynikają z zamiaru
upowszechniania edukacji przedszkolnej w kraju. Obecne wskaźniki w powyższym zakresie
są najniższe spośród krajów Unii Europejskiej, natomiast znaczenie wychowania
przedszkolnego dla rozwoju dziecka jest powszechnie znane. Edukacja przedszkolna pełni
rolę doradczą i wspierającą działania wychowawcze rodziny, często też stanowi jedyne źródło
kształtujące rozwój osobowości dziecka w sytuacjach, gdy – z różnych powodów – rodzina
nie jest w stanie sprostać tym zadaniom.
W uzasadnieniu projektu podkreślono również, że w roku szkolnym 2005/06 wychowaniem
przedszkolnym objętych było 818 423 dzieci, natomiast nie korzystało z wychowania
przedszkolnego 653 240 dzieci, głównie w wieku 3-5 lat. Najtrudniejsza sytuacja jest
w grupie trzylatków, spośród których niecałe 30% uczęszcza do przedszkoli. W grupie
pięciolatków wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 51,2%. Najlepiej jest w grupie dzieci
sześcioletnich (97,6%), co jest wynikiem, jak stwierdzono w uzasadnieniu, spełniania przez
nie obowiązku przedszkolnego.

W projekcie obywatelskim wskazuje się, że jedyną szansą na
rozwój wychowania
przedszkolnego w Polsce, na jego upowszechnienie i zwiększenie dostępności, jest przejęcie
przez budżet państwa kosztów prowadzenia przedszkoli publicznych. Taki postulat wysuwają
nie tylko środowiska oświatowe, ale także przedstawiciele jednostek samorządu
terytorialnego, dla których prowadzenie przedszkoli jest zadaniem własnym.
Autorzy projektu uważają, że finansowanie zadań w zakresie wychowania przedszkolnego
(w tym wynagrodzeń nauczycieli) przez budżet państwa stworzyłoby realne szanse
na odbudowanie sieci przedszkoli w wielu gminach.


1

Rząd Rzeczypospolitej Polskiej zgadza się ze stanowiskiem projektodawców,

że koniecznością cywilizacyjną jest obniżenie wieku obowiązku szkolnego. Polska jest
jednym z nielicznych krajów, gdzie dzieci tak późno rozpoczynają naukę w szkole, a co za
tym idzie – później też ją kończą. To stawia absolwentów polskich szkół w niekorzystnej
sytuacji w porównaniu z rówieśnikami z innych państw Unii Europejskiej na europejskim
(i światowym) rynku pracy. Badania dotyczące rozwoju dzieci wskazują, że zdecydowana
większość sześciolatków jest gotowa do podjęcia nauki szkolnej.
Zbliżona jest także z zamiarami Rządu propozycja autorów obywatelskiego projektu ustawy
o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego, aby znieść przepis pozwalający na realizowanie przez inne formy wychowania
przedszkolnego wybranej części podstawy programowej wychowania przedszkolnego.

Zmiany zaproponowane w obywatelskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie
oświaty oraz ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego są następujące:
1. Zmiany w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dotyczą:
1) zobowiązania innych form wychowania przedszkolnego do realizowania pełnej
podstawy programowej wychowania przedszkolnego; bez tego – zdaniem autorów
projektu – idea wyrównywania szans edukacyjnych staje się fikcją (art. 6 ust. 2);
2) objęcia wychowaniem przedszkolnym dzieci w wieku od 3 do 5 lat (art. 14
ust. 1);
3) zniesienia opłat za świadczenia przedszkoli publicznych – konsekwencja
objęcia prowadzenia przedszkoli finansowaniem z części oświatowej subwencji
ogólnej z budżetu państwa (zmiana art. 79 będąca konsekwencją zmiany w art. 14
ust. 5);
4) wprowadzenia obowiązku zapewnienia przez gminy dowożenia dzieci
objętych wychowaniem przedszkolnym, a nie tylko dzieci objętych
obowiązkowym rocznym przygotowaniem przedszkolnym (art. 14a ust. 3);
5) obniżenia wieku rozpoczęcia realizacji obowiązku szkolnego do 6. roku życia
(art. 15 ust. 2);
6) objęcia finansowaniem w ramach części oświatowej subwencji ogólnej
przedszkoli, szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu
terytorialnego (art. 79 ust. 4).
Pozostałe zmiany w ustawie są konsekwencją wymienionych wyżej rozwiązań.

2
2. Zmiana w ustawie z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego stanowi konsekwencję zmiany w art. 79 ustawy o systemie oświaty - tj.
zagwarantowania w części oświatowej subwencji ogólnej środków finansowych na
prowadzenie przez jednostki samorządu terytorialnego przedszkoli (art. 28 ust. 5 i 6).


Zgodnie z art. 16 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej samorząd terytorialny
uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną
część zadań publicznych samorząd terytorialny wykonuje w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność. Do istoty samorządu terytorialnego należy zasada samodzielności
wykonywania zadań publicznych. Zasada ta została wyrażona w art. 165 ust. 2 Konstytucji.
Przepis ten ustanawia jednocześnie gwarancje ochrony tej zasady, poddając samodzielność
jednostek samorządu terytorialnego pod ochronę sądową.
Jednym z istotnych elementów samodzielności jednostek samorządu terytorialnego jest
samodzielność finansowa, tzn. prawo samodzielnego prowadzenia gospodarki finansowej -
pobierania dochodów określonych w ustawach (władztwo dochodowe) oraz dysponowania
nimi - w granicach określonych przez ustawy - dla realizacji prawnie określonych zadań
(władztwo wydatkowe). Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego wymaga
zapewnienia im dochodów umożliwiających realizację zadań publicznych przypisanych tym
jednostkom. Odpowiednie gwarancje w tym zakresie zostały ustanowione w art. 167
Konstytucji RP.
W myśl art. 167 ust. 2 Konstytucji RP dochodami jednostek samorządu terytorialnego są:
1) dochody własne;
2) subwencje ogólne;
3) dotacje celowe z budżetu państwa.

Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu
terytorialnego dochodami własnymi jednostek samorządu terytorialnego są m.in. udziały we
wpływach z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) oraz z podatku dochodowego
od osób prawnych (CIT).

W ramach subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego wyodrębnia się część
oświatową.
Zgodnie z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego wielkość części
oświatowej subwencji ogólnej dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego ustala

3
corocznie ustawa budżetowa (art. 27). Kwotę przeznaczoną na część oświatową subwencji
ogólnej dla wszystkich gmin, powiatów i województw samorządowych ustala się
w wysokości łącznej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej, nie mniejszej niż przyjęta
w ustawie budżetowej w roku bazowym, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu
zmiany realizowanych zadań oświatowych (art. 28 ust. 1).

W myśl art. 28 ust. 5 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego zadania
związane z:
a) prowadzeniem przedszkoli ogólnodostępnych (łącznie z oddziałami przedszkolnymi
w szkołach podstawowych) i oddziałów ogólnodostępnych w przedszkolach
integracyjnych,
b) dowożeniem:
-
dzieci 6-letnich do publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych
w szkołach podstawowych (art. 14a ust. 3 ustawy o systemie oświaty),
-
uczniów spełniających obowiązek szkolny do publicznych szkół podstawowych
i gimnazjów (art. 17 ust. 3 ustawy o systemie oświaty),
-
dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim, a także dzieci
i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami,
do ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych (art. 14a ust. 4 i art. 17 ust. 3a
ustawy o systemie oświaty),
nie są uwzględniane przy podziale części oświatowej subwencji ogólnej. Zadania te są
finansowane z dochodów własnych gmin, w tym głównie z udziałów gmin we wpływach
z podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowego od osób
prawnych (CIT).

Prowadzenie przedszkoli od 1991 r. jest zadaniem własnym gmin. Wraz z przekazaniem
gminom przedszkoli zostały odpowiednio zwiększone dochody gmin. Środki na
prowadzenie przedszkoli ogólnodostępnych zostały zapewnione gminom w ich dochodach
własnych. Ewentualna zmiana sposobu finansowania przeszkoli musiałaby wiązać się z
jednoczesnym zmniejszeniem udziałów gmin we wpływach z podatku dochodowego od
osób fizycznych (PIT) i podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz stosownym
zwiększeniem kwoty części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu
terytorialnego. Z analizy sprawozdań z wykonania budżetów jednostek samorządu
terytorialnego za rok 2007 wynika, że w roku ubiegłym jednostki samorządu terytorialnego

4