Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny

Bezsprzecznie uznano za uzasadnioną uwagę zgłoszoną przez Prokuratury Apelacyjną
i Okręgową w Katowicach, dotyczącą konieczności nowelizacji art. 41a K.k., stanowiącego
podstawę orzekania takich środków karnych jak zakaz zbliżania się do określonych osób lub
zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, które mogą okazać się niezbędne przy
wyrokowaniu, w sprawach o przestępstwa z art. 190a § 1 K.k. Tego rodzaju zabieg
legislacyjny stanowi jednocześnie częściową realizację postulatu Helsińskiej Fundacji Praw
Człowieka, która wnosiła m.in. o uzupełnienie projektu w zakresie wskazania sposobu
efektywnego zwalczania stalkingu. Za podobnie zasadną uznano również uwagę zgłoszoną
przez Prokuraturę Apelacyjną w Poznaniu, która wskazała na konieczność wyróżnienia
wizerunku osoby jako elementu danych osobowych, co znalazło odzwierciedlenie
w brzmieniu art. 190a § 2 K.k. Uwzględniono również opinię Krajowej Rady Sądownictwa,
podnoszoną także przez Prokuraturę Apelacyjną w Białymstoku, uznającą za zbędne
posłużenie się znamieniem złośliwości w przypadku przestępstwa wykorzystania danych
osobowych, projektowanym w art. 190a § 2 K.k.
Natomiast uwagi, które nie zostały uwzględnione należy podzielić na dwie główne
grupy:
– pierwszą, na którą składają się opinie m.in. Sądu Najwyższego, Prokuratury
Apelacyjnej i Okręgowej w Katowicach, Sądu Okręgowego w Gdańsku, Sądu Rejonowego
Gdańsk – Północ, Prokuratury Rejonowej w Hrubieszowie, Prokuratury Rejonowej
w Opatowie, a które negują celowość albo kryminalizacji zjawiska określanego mianem
uporczywego nękania w ogóle, albo poszczególnych nowo projektowanych typów
przestępstw,
– drugą, na którą składają się opinie m. in. Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi,
Poznaniu, Warszawie, Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze, Kielcach, Katowicach,
Gliwicach, Ostrowie Wielkopolskim, Płocku, Szczecinie, Warszawie oraz Prokuratury
Rejonowej w Nowym Targu, Muszynie, a także Sądu Okręgowego w Suwałkach, Gliwicach,
Wrocławiu, Warszawie, Prokuratora Generalnego, Rady Prokuratorów przy Prokuratorze
Generalnym, Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Instytutu Nauk
Prawnych Polskiej Akademii Nauk, które to nie negują samej zasadności kryminalizacji, ale
dostrzegają potrzebę bądź innego ujęcia znamion, bądź też odmienne ramy projektowanego
ustawowego zagrożenia lub postulaty w zakresie zmiany trybu ścigania na pry-
watnoskargowy, wreszcie wyrażają wątpliwości co do krzyżowania się zakresów
stypizowanych już przestępstw z nowo projektowanymi.

13
W zakresie pierwszej grupy uwag decyzję o ich nieuwzględnieniu podjęto przede
wszystkim w oparciu o analizy dokonane przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, wyraźnie
wskazujące na istnienie zjawiska uporczywego nękania, oraz niemożność oceny wszelkich
przejawów tego zjawiska w ramach obowiązujących przepisów prawnych. Przede wszystkim,
z uwagi na to, że pewne działania podejmowane przez osobę nękającą, są w polskim prawie
indyferentne jak chociażby zasypywanie ofiary niechcianą korespondencją, a wywołują
istotne negatywne skutki takie jak dyskomfort psychiczny, doprowadzają do zmiany
zwyczajów i życia w nieustannym poczuciu zagrożenia.
W odniesieniu do drugiej grupy uwag, kwestionujących zakres normowania
i konstrukcję znamion, pozostawiając je bez uwzględnienia projektodawcy kierowali się
przede wszystkim potrzebą zakreślenia ram odpowiedzialności karnej na podstawie nowo
projektowanych przepisów według przyjętej koncepcji stworzenia typu przestępstwa w ujęciu
syntetycznym, ze zobiektywizowanym katalogiem znamion, wskazujących na najbardziej
istotne negatywne skutki zjawiska nękania, jak również starali się w uzasadnieniu projektu
wyeliminować wszelkie wątpliwości interpretacyjne. W
zakresie projektowanego
ustawowego zagrożenia uwagi nie zasługiwały na uwzględnienie, przede wszystkim w części
dotyczącej łagodniejszego określenia projektowanej sankcji. Niewątpliwie bowiem stopień
społecznej szkodliwości nowo projektowanego występku pozostaje na co najmniej tym
samym poziomie co w przypadku zmuszania do określonego zachowania, które może mieć
charakter jednorazowego zachowania, w przeciwieństwie do uporczywego nękania, zjawiska
powtarzalnego i rozciągniętego w czasie. Nie uznano także, by prywatnoskargowy tryb dawał
gwarancję właściwej ochrony dla osób, które doświadczyły zjawiska nękania, zwłaszcza,
w kontekście możliwości gromadzenia dowodów i identyfikacji sprawcy, w przypadku
zjawiska nękania w Internecie.


3. Skutki finansowe i społeczno-gospodarcze

Nie można wykluczyć możliwości, że wejście w życie projektowanej ustawy
spowoduje wzrost wydatków budżetowych, z uwagi na ewentualność zaistnienia wyższych
kosztów związanych z wykonywaniem kar orzeczonych na podstawie przepisów
przewidujących rozszerzoną, w stosunku do obowiązującego stanu prawnego,
odpowiedzialność karną. Niewykluczone jest również zwiększenie kosztów postępowań
karnych w zakresie wydatków na opinie biegłych psychologów, psychiatrów, lub w związku
z koniecznością przeprowadzenia obserwacji sądowo – psychiatrycznej. Koszty te jednak

14
mogą zostać zrównoważone, a nawet przewyższone, przez korzyści będące następstwem
wzmocnionego generalnoprewencyjnego oddziaływania nowych przepisów, które
może wpłynąć na zmniejszenie się liczby niektórych kategorii przestępstw, do których
mogłoby dojść w przypadku eskalacji działań sprawcy w ramach zjawiska stalkingu.
Podkreślić także należy, że obecny brak kryminalizacji tego zjawiska nie oznacza, że organy
ścigania i organy wykonujące czynności na etapie postępowania przygotowawczego nie
angażują się już obecnie w prowadzenie takich postępowań, w których dokonują oceny
zdarzeń z zakresu zjawiska stalkingu, co wynika z obowiązującej w Polsce zasady legalizmu.
Kryminalizacja tego rodzaju zachowań spowoduje jedynie to, że postępowanie karne będzie
można zakończyć w ramach postępowania wykonawczego, a nie jedynie na etapie śledztwa
lub dochodzenia.
Należy jednak podkreślić, że dokonanie jakichkolwiek oszacowań w tym zakresie nie
jest jednak w chwili obecnej możliwe, także z uwagi na okoliczność, że istotny wpływ na
ostateczne skutki stosowania projektowanych przepisów będzie miało ukształtowane na ich
podstawie orzecznictwo sądów.

4. Zainteresowanie pracami nad projektem ustawy

Projekt niniejszej ustawy został udostępniony w Biuletynie Informacji Publicznej,
stosownie do postanowień ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej
w procesie stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414, z późn. zm.), i w tym trybie nie
zgłoszono zainteresowania pracami nad projektem.

5. Zgodność z przepisami Unii Europejskiej

Przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

10/49rch

15