Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych ustaw

4
Uzasadnienie

Opracowanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpoża-
rowej oraz niektórych innych ustaw wychodzi naprzeciw zapotrzebowaniu środowiska stra-
żackiego wyrażonego przez Komisję Prawno-Organizacyjną Zarządu Głównego Związku
Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej i ma na celu ułatwienie funkcjo-
nowania ochotniczych straży pożarnych i Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczy-
pospolitej Polskiej oraz poprawę bezpieczeństwa.
Projekt został przygotowany przez Posłów – członków Parlamentarnego Zespołu Stra-
żaków, a poparło go liczne grono Posłów połączonych troską o przyszłość ochotniczego po-
żarnictwa i bezpieczeństwo kraju.
Ochotnicze straże pożarne i Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospoli-
tej Polskiej działające głównie w środowisku wiejskim i w małych miastach, stanowią ważne
ogniwo w walce z pożarami i działalności prewencyjnej oraz likwidacji miejscowych zagro-
żeń, a także w walce ze skutkami kataklizmów. Oprócz prowadzenia działalności prewencyj-
no-ratowniczej ochotnicze straże pożarne, w większości przypadków, spełniają również wio-
dącą rolę w życiu kulturalnym społeczności w których funkcjonują.
Należy stwierdzić, że zbyt często ta ofiarna, pełna poświęcenia i zaangażowania służ-
ba strażacka kilkuset tysięcy druhen i druhów nie znajduje należytego uznania i wsparcia ze
strony władz państwowych, a w szczególności w obowiązującym prawie.
Już od dawna istnieją przesłanki uzasadniające podjęcie działań zmierzających do re-
gulacji prawnej funkcjonowania pożarnictwa ochotniczego w postaci odrębnej ustawy, ale
jeszcze pilniejsze jest dokonanie niezbędnych poprawek w obecnie obowiązujących usta-
wach. Należy podkreślić, że w celu ułatwienia funkcjonowania i prowadzenia działań statu-
towych ochotniczych straży pożarnych i Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypo-
spolitej Polskiej, zmian wymagają też liczne rozporządzenia.
Strażacy ochotnicy, to często ludzie nie dający sobie rady ze sprostaniem wymogom
skomplikowanych przepisów prawa, a ze względu na nikłe dochody uzyskiwane z działalno-
ści statutowej jednostki OSP nie są w stanie zatrudniać prawników, księgowych itp. Wiele
gmin ogranicza środki przewidziane na ochronę przeciwpożarową do minimum, finansując
jedynie zakup podstawowego sprzętu, paliwa i umundurowania bojowego. Zakup umunduro-
wania wyjściowego stanowi już niejednokrotnie poważny problem pomimo obowiązku
utrzymania ochotniczych straży pożarnych przez gminy. W wielu przypadkach gminy nie
wypłacają też obowiązkowego ekwiwalentu za udział w akcjach ratowniczych i szkoleniach
na wezwanie Państwowej Straży Pożarnej. Ochotnicze straże pożarne często nie są w stanie
ze środków własnych utrzymać strażnicy (remizy), dokonywać zakupów niezbędnego sprzętu

5
bojowego, mundurów, itp.
Należy zatem dokonać zmian przepisów prawa, które strażakom ochotnikom utrudniają
działalność.

· W pierwszej zmianie dotyczącej treści art. 14 ust. 5 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991
r. o ochronie przeciwpożarowej wnioskodawcy proponują, aby zadanie koordynacji
funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w za-
kresie ustalonym przez wojewodę, wójt mógł wykonywać również przy pomocy ko-
mendanta gminnego Związku OSP RP. Umożliwienie zatrudnienia przez gminę ko-
mendanta gminnego Z OSP RP poprawi bezpieczeństwo w gminach, które w przytła-
czającej większości nie mogą zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpoża-
rowej, ze względu na brak wykwalifikowanej kadry lub poważne koszty zatrudnienia
takiej osoby (na warunkach, jak zastępcę kierownika USC) lub z innego powodu. Pod-
niesienie zaś rangi komendanta gminnego ZOSP RP wpłynie z całą pewnością na jego
aktywizację, a co za tym idzie na poprawę bezpieczeństwa w miejscowościach odda-
lonych od siedzib Państwowej Straży Pożarnej, a szczególnie Jednostek Ratowniczo-
Gaśniczych.
· Zgodnie z art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpo-
żarowej (tekst jednolity: Dz. U. 2002 r. Nr 147 poz. 1229 z póź. zm.) członek ochotni-
czej straży pożarnej, który uczestniczył w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożar-
niczym organizowanym przez Państwową Straż Pożarną, otrzymuje ekwiwalent pie-
niężny. Ekwiwalent ten jest wypłacany z budżetu gminy do wysokości 1/175 przecięt-
nego wynagrodzenia ogłoszonego, przed dniem naliczenia ekwiwalentu, przez Prezesa
Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Pol-
skiej „Monitor Polski” na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353, z późn. zm.), za każdą godzinę udziału w działaniu ratowniczym lub szkole-
niu pożarniczym.

Ustawodawca zawarł tylko jeden wyjątek od powyższej zasady. Ekwiwalent pie-
niężny bowiem nie przysługuje członkowi ochotniczej straży pożarnej za czas nie-
obecności w pracy, za który zachował wynagrodzenie. Członkowie ochotniczych stra-
ży pożarnych, za czas nieobecności w pracy z powodu uczestniczenia w działaniu ra-
towniczym lub szkoleniu pożarniczym organizowanym przez Państwową Straż Pożar-
ną, zachowują przewidziane w odrębnych przepisach uprawnienie do innych niż wy-
nagrodzenie świadczeń związanych z pracą (art. 28 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie prze-
ciwpożarowej). Zapis ten do 2007 r. był powszechnie rozumiany, że członkowi OSP
przysługuje ekwiwalent pieniężny za udział w działaniach ratowniczych lub szkoleniu
pożarniczym zawsze, gdy członek OSP nie pobiera wynagrodzenia. Teza ta znajduje
potwierdzenie w stanowisku zawartym w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjne-
go z dnia 13 lipca 2006 r., I OSK 614/2006 (ONSAiWSA 2007/2 poz. 52).


Sprawa ekwiwalentu pieniężnego za udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych i
szkoleniu pożarniczym wywoływała pewne niejasności na terenie działania jednostek
Ochotniczych Straży Pożarnych (np. w zakresie dotyczącym podmiotu, który był
uprawniony do ustalania wysokości tego ekwiwalentu). Prawdziwe problemy powsta-
ły jednak gdy Regionalna Izba Obrachunkowa w Krakowie zmieniła dotychczasową
interpretację art. 28 ust. 1-3 ustawy o ochronie przeciwpożarowej i przyjęła, że ekwi-
walent ten przysługuje tylko tym członkom OSP, którzy brali udział w akcji ratowni-

6
czej lub w szkoleniu, jednocześnie pozostawali w stosunku zatrudnienia i utracili za-
robek za czas udziału w akcji ratowniczej lub w szkoleniu. Zamieszanie spotęgowała
jeszcze lakoniczna treść pisma Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia
29 maja 2007 r. (BMP-0714-4069/07/JD) skierowanego do Marszałka Sejmu Ludwika
Dorna, a stanowiącego odpowiedź na zapytanie Posła na Sejm RP Pana Waldemara
Pawlaka z dnia 27 kwietnia 2007 r. w sprawie wstrzymania wypłaty ekwiwalentów dla
strażaków ochotników za czas udziału w akcjach ratowniczych i szkoleniach.

Obecnie na terenie kraju część Gmin wstrzymała wypłatę ekwiwalentu obawiając
się negatywnej wobec nich reakcji regionalnych izb obrachunkowych. Jednocześnie
podnoszą się głosy protestu ze strony członków OSP, którym wstrzymano wypłatę te-
go ekwiwalentu. Strażacy ochotnicy traktowali ekwiwalent jako swojego rodzaju wy-
raz uznania ze strony Państwa wobec ich ofiarnej służby. „Zabranie” ekwiwalentu
sprawia, iż istnieje poważne ryzyko odmowy przez wielu członków OSP udziału w
akcjach ratowniczych, co może w dużym stopniu osłabić system ochrony przeciwpo-
żarowej kraju. Zastąpienie aktywności OSP poprzez działanie Państwowej Straży Po-
żarnej wydaje się iluzoryczne.

Sposobem rozwiązania tej sytuacji jest zmiana przez organy Państwa przyjętej in-
terpretacji art. 28 ust. 1-3, bądź dokonanie proponowanej w niniejszym projekcie
zmiany zapisów ustawowych, która uniemożliwi przyjmowanie interpretacji przepi-
sów dotyczących ekwiwalentu sprzecznych z tradycyjną, obowiązującą od ponad 15
lat.

Proponowana zmiana zapewnia jednolitość stosowania przepisów na terenie kraju.
Mając na względzie uregulowania konstytucyjne ogranicza się do dodania w ust. 1 art.
28 zd. 2 zapisu precyzującego organ uprawniony do ustalania wysokości tego ekwiwa-
lentu.
· W zmianie następnej proponuje się, aby minister właściwy do spraw zdrowia w po-
rozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, określił w drodze rozpo-
rządzenia, szczegółowe zasady przeprowadzania badań podstawowych dla strażaków
ochotników, ich zakres oraz podmioty uprawnione bądź obowiązane do ich przepro-
wadzania. Aktualnie obowiązujące uregulowania prawne nie są w pełni realizowane.
· Kolejna zmiana zapewni ubezpieczenie w instytucji ubezpieczeniowej członków
OSP i Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych co najmniej w zakresie odpowiedzialno-
ści cywilnej oraz od następstw nieszczęśliwych wypadków. Gmina powinna mieć też
możliwość ubezpieczania strażaków ochotników bezimiennie, w liczbie niezbędnej do
prowadzenia akcji.
· Ważną zmianą jest wprowadzenie w ustawie o ochronie przeciwpożarowej zapisu
art. 32 ust. 3b zapewniającego uproszczenie procedury udzielania na rzecz jednostek
ochotniczych straży pożarnych dotacji przez jednostki samorządu terytorialnego, w
zakresie w jakim nie obejmuje tych jednostek finansowanie objęte zapisami art. 32
ust. 2-3a.
Obowiązujące obecnie ustawodawstwo uniemożliwia przekazywanie przez gminy środków
pieniężnych dla ochotniczych straży pożarnych w formie dotacji przedmiotowej. Oznacza to na
przykład, że gmina nie może przekazać działającej na jej terenie ochotniczej straży pożarnej
dotacji pokrywającej część kosztów zakupu wozu strażackiego, choć sama gmina może zaku-
pić taki wóz i przekazać go OSP.
Tymczasem często ochotnicze straże pożarne pozyskują środki zewnętrzne na zakup sprzę-

7
tu przeciwpożarowego. W razie przyjęcia ustawy gminy mogłyby przekazywać OSP dotację,
które pokryłyby brakującą część kosztów zakupów.
Istotne jest również to, że przy zakupie sprzętu przeciwpożarowego gminy płacą podatek
VAT w wysokości 22%, a ochotnicze straże pożarne 7%. Tak więc przyjęcie ustawy pozwoli
na efektywniejsze wykorzystanie środków samorządu gminnego, przez co podniesienie się
również bezpieczeństwo przeciwpożarowe kraju.

· Zmiany proponowane w art. 2 sprawić mają poprawę koordynacji i współdziałania
struktur Państwowej Straży Pożarnej ze strukturami jednostek ochotniczych straży po-
żarnych.
· Istotą art. 3 projektowanej ustawy jest upoważnienie właściwego wójta (burmi-
strza, prezydenta miasta) do wydawania dokumentu jakim powinien posługiwać się
kierowca pojazdu uprzywilejowanego będącego we władaniu ochotniczej straży po-
żarnej. Ze względów organizacyjnych wydaje się to niezbędne.
· Potrzeba ustawowego upoważnienia strażaka Państwowej Straży Pożarnej i straża-
ka ochotnika do kierowania ruchem w określonych przypadkach wydaje się bezdysku-
syjna.

W przekonaniu wnioskodawców przepisy projektowanej ustawy poprawią stan ochro-
ny przeciwpożarowej, ułatwią funkcjonowanie ochotniczych straży pożarnych i Związku
Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej, zachęcą mieszkańców miast i wsi
do codziennej służby drugiemu człowiekowi oraz ustrzegą liczne grono społeczników przed
sankcjami na które są obecnie narażeni w związku z piastowaniem funkcji .
Skutki finansowe związane z wejściem w życie projektowanych zmian, dotyczących
obowiązkowych ubezpieczeń członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny
pożarniczej, spowodują niewielkie wydatki finansowe gmin. Szacowana wartość wydatków
średniej wielkości gminy na ten cel wyniesie ok. 13,000 zł w skali roku.
Materia ustawy nie jest objęta prawem Unii Europejskiej.
Warszawa, 8 lutego 2008 r.


BAS – WAEM – 199/08



Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczpospolitej Polskiej



Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz niektórych innych ustaw
(przedstawiciel wnioskodawców: poseł Grzegorz Dolniak)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2002 r.,
Nr 23, poz. 398 z późn. zm.) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej oraz
niektórych innych ustaw zakłada zmianę:
a) ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z
2002 r., nr 147, poz. 1229, ze zm.) w zakresie wskazania osoby
odpowiedzialnej za koordynowanie funkcjonowania krajowego systemu
ratowniczo – gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez
wojewodę, wprowadzenia przepisów dotyczących ekwiwalentu pieniężnego
za uczestnictwo w działaniu ratowniczym lub szkoleniu pożarniczym członka
OSP, zakresu minimalnego ubezpieczenia członka OSP, zatrudnienia
komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej oraz uprawnienia dla rad
gmin do przekazania jednostkom OSP dotacji przedmiotowej.
b) ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z
2006 r. nr 96, poz. 667, ze zm.) w zakresie obowiązków współdziałania PSP
z odpowiednimi organami Związku Ochotniczych Straży Pożarnych RP.
c) ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z
2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.) w zakresie upoważnienia strażaka PSP i
członka OSP do wydawania poleceń lub sygnałów uczestnikom ruchu
drogowego w trakcie wykonywania czynności związanych z prowadzeniem