Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Stanu

Warszawa, 28 września 2009 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-141(5)/09






Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej





Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec projektu
ustawy:
- o zmianie ustawy o Trybunale Stanu
(druk nr 2213).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk




Stanowisko Rządu
wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Stanu
(druk nr 2213)


Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o Trybunale Stanu przewiduje szereg
zmian, głównie w zakresie postępowania przed Komisją Odpowiedzialności
Konstytucyjnej. Zgodnie z intencją projektodawcy, proponowane zmiany, poprzez
szczegółowe uregulowania proceduralne, mają służyć wyeliminowaniu wątpliwości,
które mogą pojawić się w sytuacjach odpowiedniego stosowania przepisów ustawy
z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555,
z późn. zm.) w postępowaniu przed Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Jak
wynika z uzasadnienia projektu, zmiany w ustawie o Trybunale Stanu uwzględniają
specyfikę Komisji, której zakres i charakter działania różnią się w istotny sposób od
funkcjonowania innych komisji sejmowych, a nieliczne odwołania do Kodeksu
postępowania karnego i ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U.
Nr 88, poz. 553, z późn. zm.) mają służyć jedynie doprecyzowaniu regulacji
odnoszących się do postępowania przed Trybunałem Stanu.
Nie kwestionując celowości wprowadzenia odrębnych rozwiązań w ustawie
o Trybunale Stanu, regulujących tryb postępowania przed Komisją Odpowiedzialności
Konstytucyjnej, niezbędne wydaje się podniesienie następujących uwag do przepisów
przedmiotowego projektu ustawy.
W art. 1 pkt 3 projektu ustawy przewidziano możliwość wyłączenia członka
Komisji w przypadku ujawnienia okoliczności, która mogłaby wywołać wątpliwości
co do jego bezstronności. Z przepisu statuującego wyłączenie wynika jednak, że ma
ono wąski zakres przedmiotowy, bowiem dotyczy jedynie czynności przesłuchania
osoby wezwanej, a nie wszelkich czynności dowodowych. Wydaje się zatem, że
zakres tego wyłączenia jest zbyt wąski, bowiem jeżeli przyczyna wykluczenia członka
Komisji z jej składu rzeczywiście istnieje, to winna ona dotyczyć całego postępowania
dowodowego przed Komisją, a nie tylko czynności przesłuchania.
W art. 1 pkt 4 projektu, wprowadzającym nowe brzmienie art. 9 nowelizowanej
ustawy, przewidziano dla Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej uprawnienia do
dokonywania „innych niezbędnych czynności dowodowych przewidzianych

w Kodeksie postępowania karnego”. Jednakże należy podnieść, że zakres pojęcia

„czynności dowodowych” nie jest tożsamy z zakresem pojęcia „dowodu” i oznacza
przede wszystkim zespół wszelkich działań, zarówno procesowych, jak i faktycznych
oraz technicznych, zmierzających do uzyskania dowodu. Sposób i warunki, jak też
organy uprawnione do przeprowadzenia niektórych z takich czynności zostały
szczegółowo wskazane chociażby w Rozdziale 25 i 26 Kodeksu postępowania
karnego. Projektowany przepis stanowiłby zatem podstawę do uzyskania przez
Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej uprawnień do przeprowadzania takich
czynności dowodowych jak zatrzymanie rzeczy, przeszukanie, czy kontrolowanie
i utrwalanie rozmów, tj. do podjęcia tych wszystkich działań, które służą organom
procesowym w postępowaniu karnym do uzyskania dowodów. Wydaje się jednak
wątpliwe, zarówno z punktu widzenia celowościowego, jak i funkcjonalnego, czy
w istocie Komisja powinna posiadać takie uprawnienia, a także, czy w praktyce przy
tego rodzaju uregulowaniach byłaby w stanie je realizować.
Wątpliwości budzi także redakcja art. 1 pkt 4 projektu ustawy w zakresie
wprowadzenia w art. 9 ust. 1 zdanie drugie ustawy – przez odesłanie do jej art. 18 ust.
5 – dopuszczenia do zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy państwowej
i służbowej w postępowaniu przed Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej, co
może doprowadzić do osłabienia prawnej ochrony informacji niejawnych. Trzeba
bowiem zauważyć, że Komisja, w przeciwieństwie do Trybunału Stanu, nie stanowi
niezależnego organu władzy sądowniczej i powinna podlegać tego rodzaju
ograniczeniom, które dotyczą organów procesowych na etapie postępowania
przygotowawczego, a osoby obowiązane do zachowania tajemnicy służbowej,
zawodowej czy państwowej, powinny być uprawnione do odmowy składania przed
Komisją zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ów obowiązek, chyba że
zostaną zwolnione z tego obowiązku zgodnie z ustalonym trybem.
Wydaje się także, że wątpliwości interpretacyjne może budzić art. 1 pkt 5
projektu ustawy, który zrównuje status świadka i biegłego w postępowaniu przed
Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej. W przypadku rozwiązań zawartych
w Kodeksie postępowania karnego, prawa i obowiązki tych źródeł dowodowych są
odmiennie uregulowane, podobnie jak warunki przeprowadzania czynności z ich
udziałem. Z projektowanego art. 1 pkt 5 wynika, że zarówno świadek, jak i biegły
mają obowiązek stawić się przed Komisją i złożyć zeznania. Tymczasem biegły co do

2
zasady nie składa zeznań, lecz opinię, w formie pisemnej lub ustnie (art. 200 § 1
Kodeksu postępowania karnego). Z rozróżnienia tego wynikają bardzo konkretne
uprawnienia biegłego, takie jak prawo do uzyskania wynagrodzenia z tytułu
wykonanej opinii (art. 9 dekretu z dnia 26 października 1950 r. o należnościach
świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym, Dz. U. Nr 46, poz. 445, z późn.


zm.). Powstaje zatem wątpliwość, czy tego rodzaju uprawnienie biegły zachowa
w przypadku, gdy jedną z form jego uczestnictwa w postępowaniu przed Komisją
Odpowiedzialności Konstytucyjnej będzie „złożenie zeznania”. Podobne problemy

mogą pojawić się w zakresie stosowania przepisów dotyczących odpowiedzialności
karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy. W przypadku świadka, który
złoży fałszywe zeznanie lub zatai w nim pewne fakty, odpowiedzialność karna
kształtuje się na podstawie art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Przepis ten nie ma
zastosowania w przypadku biegłego, którego rola procesowa oraz obowiązki są
odmienne. Ponosi on odpowiedzialność za przedstawienie fałszywej opinii lub
tłumaczenia na podstawie art. 233 § 4 Kodeksu karnego. Jest to odrębny typ czynu
zabronionego, o zdecydowanie inaczej ukształtowanych znamionach. Powstaje zatem
problem, w oparciu o jakie przepisy będzie kształtowała się odpowiedzialność karna
biegłego w przypadku wprowadzenia zmian w ustawie o Trybunale Stanu
i zobowiązania go do „złożenia zeznania”. Na marginesie należy nadmienić, że
w projektowanym art. 1 pkt 5 w części dotyczącej art. 9c ust. 3 pkt 1 nowelizowanej
ustawy nie wskazano, że chodzi o odpowiedzialność karną za zeznanie nieprawdy lub
zatajenie prawdy. Uzupełnienie w tym zakresie jest niezbędne, bowiem uprzedzenie
o odpowiedzialności karnej jest warunkiem karalności za tego rodzaju zachowania.
Trzeba także zauważyć, że projekt w sposób mało precyzyjny posługuje się
pojęciami: „osoby wezwanej” i „osoby przesłuchiwanej” W projektowanym art. 9c
.
ust. 3 ustawy o Trybunale Stanu jest mowa o osobie przesłuchiwanej, która winna być
uprzedzona o „odpowiedzialności za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy” .
Pojawić się może zatem problem, czy pod pojęciem osoby przesłuchiwanej należy
rozumieć także osobę objętą wstępnym wnioskiem o postawienie w stan oskarżenia
lub pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej, która również podlega
przesłuchaniu, jednakże nie pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie
fałszywych zeznań, lecz po uprzedzeniu o
innych uprawnieniach wskazanych

w projektowanym art. 9d ust. 1 i 2 zmienianej ustawy. Podobne wątpliwości będą

3
pojawiać się przy interpretacji projektowanego art. 9e ust. 1 ustawy o Trybunale
Stanu, który także posługuje się pojęciem „osoby przesłuchiwanej”.
Należy także zauważyć, że projekt ustawy wprowadza nowy typ czynu
zabronionego, polegający na publicznym rozpowszechnianiu bez zezwolenia
wiadomości z postępowania przed Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej, zanim
zostały ujawnione w postępowaniu przed Trybunałem Stanu. Za tego rodzaju
zachowanie przewidziano w projektowanym art. 28a ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu
sankcję w postaci grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2.
Przepis ten można uznać za odpowiednik art. 241 § 1 Kodeksu karnego, który
przewiduje odpowiedzialność karną za publiczne rozpowszechnienie wiadomości
z postępowania przygotowawczego. Został on jednak zredagowany w sposób, który
może wywoływać wątpliwości w obszarze prawa karnego materialnego, bowiem
projektowana ustawa nie określa sposobu (trybu) udzielania zezwolenia oraz podmiotu
uprawnionego do jego wydania, a jest to o tyle istotne, że brak tego zezwolenia jest
warunkiem karalności.
Reasumując Rząd co do zasady pozytywnie ocenia projekt ustawy

i rekomenduje go do dalszych prac legislacyjnych, w toku których możliwe będzie
uzupełnienie projektowanych unormowań w wyżej wskazanym zakresie.

4