Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Prawo spółdzielcze

Warszawa, 18 kwietnia 2008 r.

SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA–140 –21(5)/08



Pan


Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec poselskiego
projektu ustawy:

-
o zmianie ustawy – Prawo
spółdzielcze (druk nr 181).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.




(-) Donald Tusk
Stanowisko Rządu wobec poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo
spółdzielcze (druk sejmowy nr 181)
I.
Przedmiotowy projekt ustawy obejmuje zmianę trzech przepisów ustawy z dnia
16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.).

1. Zgodnie z propozycją zmiany art. 6 § 2 Prawa spółdzielczego (art. 1 pkt 1
projektu ustawy), liczba założycieli spółdzielni nie będzie mogła być mniejsza od pięciu,
jeżeli założycielami są osoby fizyczne, lub trzech, jeżeli założycielami są osoby prawne.
W obowiązującym obecnie stanie prawnym minimalna liczba założycieli spółdzielni
wynosi dziesięciu w przypadku osób fizycznych i trzech w przypadku osób prawnych z tym,
że w spółdzielniach produkcji rolnej liczba założycieli będących osobami fizycznymi nie
może być mniejsza od pięciu. Minimalna liczba pięciu założycieli przewidziana została
również dla spółdzielni socjalnych (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2006 r.
o spółdzielniach socjalnych – Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.).

2. Konsekwencją wyżej wskazanej zmiany dotyczącej minimalnej liczby
założycieli spółdzielni ma być propozycja zmiany art. 15 § 1 Prawa spółdzielczego (art. 1 pkt
2 projektu ustawy) – obniżająca odpowiednio minimalną liczbę jej członków.
Obecnie spółdzielnie, których członkami są osoby fizyczne, liczyć muszą co najmniej
dziesięciu członków, o ile statut nie wymaga liczby większej. Jedynie w przypadku
spółdzielni produkcji rolnej oraz spółdzielni socjalnych limit ten wynosi co najmniej pięć
osób.

3. Kolejna zamiana wprowadza wyjątek od zasady, iż jednym z obligatoryjnych
organów spółdzielni jest rada nadzorcza. Zgodnie z proponowanym art. 47a Prawa
spółdzielczego, rady nadzorczej nie powołuje się w spółdzielniach, w których liczba
członków nie przekracza dziesięciu. W takim przypadku nadzór i kontrolę nad działalnością
spółdzielni sprawować ma walne zgromadzenie (art. 1 pkt 3 projektu ustawy).


1
II.
1. Ustosunkowując się do propozycji obniżenia wymaganej liczby założycieli
spółdzielni wskazać należy, iż podstawowym celem spółdzielni, wyznaczonym przepisem
art. 1 Prawa spółdzielczego, jest prowadzenie wspólnej działalności gospodarczej w interesie
członków. Zgodnie z art. 11 § 1 Prawa spółdzielczego, spółdzielnia nabywa osobowość
prawna z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.
Z faktu, iż spółdzielnia posiada osobowość prawną wynika, że za zobowiązania
spółdzielni odpowiada ona sama, a nie jej członkowie (art. 19 § 3 Prawa spółdzielczego).
Członek spółdzielni uczestniczy w pokrywaniu jej strat do wysokości zadeklarowanych
udziałów (art. 19 § 2 Prawa spółdzielczego).
Oznacza to, iż pokryciem dla zobowiązań spółdzielni jest wyłącznie jej majątek.
Źródłem tego majątku są wpłaty wnoszone przez członków, a więc wpisowe, udziały oraz –
jeżeli statut tak stanowi – wkłady członkowskie. Ustawa nie określa przy tym minimalnej
wysokości wpisowego, udziałów ani wkładów członkowskich. Brak jest również normy, która
określałaby minimalną wartość majątku spółdzielni w chwili jej powstania (co byłoby
odpowiednikiem kapitału zakładowego w spółkach kapitałowych).
Nie można się zgodzić z argumentacją uzasadnienia projektu, w którym podnosi się, iż
działalność gospodarczą mogą obecnie prowadzić pojedyncze osoby i spółki. W przypadku
bowiem prowadzenia takiej działalności przez osoby fizyczne, osoby takie za zobowiązania
odpowiadają całym swoim majątkiem. Z kolei w przypadku jednoosobowych spółek
kapitałowych za zobowiązania spółki odpowiedzialność ponosi sama spółka – jako osoba
prawna. Należy zaś wskazać, iż przepisy Kodeksu spółek handlowych określają wysokość
kapitału zakładowego spółek kapitałowych (art. 154 § 1 oraz art. 308 § 1 k.s.h.).
Wskazać należy, że w obowiązującym stanie prawnym istnieją wyjątki przewidujące
mniejszą liczbą założycieli niezbędnych do założenia spółdzielni –są to spółdzielnie produkcji
rolnej oraz spółdzielnie socjalne. Ustawodawca, kierując się specyficznym charakterem
działalności prowadzonej przez te spółdzielnie przewidział, że tych przypadkach liczba
założycieli – osób fizycznych nie może być mniejsza od pięciu.
Jak wynika z uzasadnienia projektu poselskiego, jego zasadniczym celem jest
ułatwienie tworzenia grup producentów rolnych przez spółdzielnie. Mając na uwadze tę
okoliczność należałoby zatem rozważyć ograniczenie zakresu projektowanej regulacji jedynie

2
do tych spółdzielni, które zamierzają prowadzić działalność jako grupy producentów rolnych,
bez dokonywania zmian w ogólnych przepisach odnoszących się do wszelkich spółdzielni.

2. Podobnie, jak w przypadku propozycji obniżenia wymaganej liczby założycieli
spółdzielni, również propozycję zmniejszenia minimalnej liczby jej członków ocenić należy
jako rozwiązanie budzące wątpliwości. Należałoby zatem zastanowić się nad koncepcją
wprowadzenia tego typu rozwiązania jedynie w sytuacjach, o których mowa była powyżej.

3. Odnosząc się do propozycji wprowadzenia zapisu, iż w spółdzielniach liczących
nie więcej niż dziesięciu członków nie będzie powoływana rada nadzorcza, stwierdzić należy,
że co do zasady budzi ona znacznie mniejsze wątpliwości niż poprzednie propozycje. Istotnie,
w spółdzielniach takich funkcję kontrolną można byłoby powierzyć walnemu zgromadzeniu
(liczącemu niewiele więcej osób od rady nadzorczej). Niemniej jednak celowe byłoby
pozostawienie również takim spółdzielniom możliwości powołania rady nadzorczej, w razie
gdyby uznały to za potrzebne. Należałoby zatem zachować zasadę, że we wszystkich
spółdzielniach powołuje się radę nadzorczą, z tym jednak, że w spółdzielniach liczących
mniejszą liczbę członków, niż określona w tym przepisie, statut może stanowić inaczej.
Można również rozważyć podwyższenie wskazanego w tej propozycji limitu liczby członków
umożliwiającego odstąpienie od powołania rady nadzorczej.
Należy również zwrócić uwagę na fakt, iż – oprócz kompetencji o charakterze
nadzorczym i kontrolnym – przepisy Prawa spółdzielczego przyznają radom nadzorczym
spółdzielni również szereg dalszych kompetencji. Wskazać tutaj można przepis art. 24 § 4
Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym wykluczenia albo wykreślenia członka spółdzielni
może dokonać, stosownie do postanowień statutu, rada nadzorcza albo walne zgromadzenie
spółdzielni. Analogiczna sytuacja występuje w zakresie regulacji przewidzianej w art. 187
pkt 1 Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym radzie nadzorczej przysługuje kompetencja do
podejmowania uchwał w przedmiocie zmniejszenia stanu zatrudnienia w spółdzielniach
pracy.
Innym przykładem jest przepis art. 39 ust. 5 prawa spółdzielczego, który przyznaje
radzie nadzorczej kompetencję do zwoływania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia
w przypadku, gdyby zarząd nie zwołał go w takim terminie, aby mogło się ono odbyć w ciągu
sześciu tygodni od dnia wniesienia żądania w tym przedmiocie.

3
W odniesieniu do wskazanych powyżej kompetencji rady nadzorczej uznać należy, iż
o ile kompetencje określone w art. 24 § 4 oraz w art. 187 pkt 1 Prawa spółdzielczego mogłyby
być przekazane walnemu zgromadzeniu bez zmiany przepisów regulujących ich
wykonywanie, to w zakresie kompetencji rady określonych w art. 39 ust. 5 celowe byłoby
rozważenie zmiany zasad zwoływania nadzwyczajnego walnego zgromadzenia
w spółdzielniach, w których nie istnieje rada nadzorcza.
Niezależnie od powyższego – z uwagi na wskazaną okoliczność, iż nie wszystkie
kompetencje rady nadzorczej mieszczą się w pojęciu kontroli i nadzoru – konieczna wydaje
się zmiana brzmienia proponowanego art. 47a zd. 2 Prawa spółdzielczego, tak aby wskazywał
on, iż w spółdzielniach, w których nie powołano rady nadzorczej, ogół jej ustawowych
kompetencji wykonuje walne zgromadzenie.
Dodatkowo wskazać trzeba, że art. 7 ust. 2 ustawy o spółdzielniach socjalnych
stanowi, iż w spółdzielni socjalnej, w której liczba członków nie przekracza piętnastu, nie
wybiera się rady nadzorczej, a jej zadania wykonuje walne zgromadzenie. W takim
przypadku prawo kontroli działalności spółdzielni socjalnej przysługuje każdemu członkowi.
Rozważenia wymagałoby zatem ujednolicenie regulacji dotyczących powoływania rady
nadzorczej w Prawie spółdzielczym i w tej ustawie.
III.
Mając na uwadze powyższe okoliczności, Rada Ministrów opowiada się za
prowadzeniem dalszych prac nad projektem, o ile zakres regulacji zostanie ograniczony do
spółdzielni, które zamierzają prowadzić działalność jako grupy producentów rolnych. Ponadto
powinna zostać utrzymana zasada, że we wszystkich spółdzielniach powołuje się radę
nadzorczą, z tą jedynie modyfikacją, że w spółdzielniach o niewielkiej liczbie członków,
nieprzekraczającej określonego limitu, statut będzie mógł stanowić inaczej.

4