Rządowy projekt ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, ustawę o akredytacji w ochronie zdrowia i ustawę o konsultantach w ochronie zdrowia

UZASADNIENIE

Ustawy:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia
– przewidują w swojej treści, iż wejdą w życie z dniem określonym w ustawie z dnia
6 listopada 2008 r. – Przepisy wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia.
Oznacza to, że ustawodawca zastosował w przypadku tych ustaw technikę legislacyjną
polegającą na uchwaleniu jednej odrębnej ustawy regulującej czas i tryb wejścia w życie kilku
ustaw. Jest to rozwiązanie poprawne legislacyjnie, chociaż niewątpliwie nie jest ono
stosowane często. Jako przykład z przeszłości można wskazać ustawę z 24 lipca 1998 r.
o wejściu w życie ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie województwa
oraz ustawy o administracji rządowej w województwie (Dz. U. Nr 99, poz. 631). Prezydent
RP zawetował ww. ustawę z dnia 6 listopada 2008 r. – Przepisy wprowadzające ustawy
z zakresu ochrony zdrowia. Nie została ona w dniu 19 grudnia 2008 r. ponownie uchwalona
przez Sejm RP.
Z powyższych względów powstała konieczność ponownego opracowania nowego projektu
ustawy wprowadzającej. Brak tej ustawy nakazuje chociażby postawić pytania np.: o status
konsultantów krajowych i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych
przepisów w przypadku wejścia w życie ustawy z 6 listopada 2008 r. o konsultantach
w ochronie zdrowia, która modyfikuje tryb ich powoływania, albo o to, która regulacja
obowiązuje w stosunku do dokumentacji medycznej prowadzonej przez zakłady opieki
zdrowotnej, praktyki pielęgniarek, położnych oraz praktyki lekarskie.
Oczywiście można stwierdzić, że problemy powstałe w wyniku wejścia w życie trzech
niezawetowanych ustaw można usunąć w drodze wykładni. Możliwe, że niektóre z nich tak,
ale czy dokonując wykładni można będzie adresatów norm zobowiązać do jej stosowania.
Póki co, poza regulacjami podatkowymi, organy władzy publicznej nie mają prawa wiążącej
wykładni przepisów. Taką możliwość ma tylko sąd, dokonując wykładni przepisów
w rozpatrywanej indywidualnej sprawie. Niewątpliwie, w razie wejścia w życie ustaw:
1) o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta,
2) o akredytacji w ochronie zdrowia,
3) o konsultantach w ochronie zdrowia

– powstałaby niepewność po stronie adresatów norm, które normy („nowych” czy „starych”
ustaw) stosować, biorąc pod uwagę to, że jedne i drugie obowiązują.
Projektowana ustawa ma na celu wyłącznie wprowadzenie w życie ww. trzech ustaw. W tym
celu wprowadza ona niezbędne zmiany w ustawie:
1) z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej, których celem jest uchylenie
przepisów dotyczących akredytacji, praw pacjenta, dokumentacji medycznej
i konsultantów, ponieważ kwestie te zostały uregulowane w nowych ustawach;
2) z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego – celem tej zmiany jest
wskazanie, że Rzecznicy Praw Pacjenta Szpitala Psychiatrycznego będą, po wejściu
w życie niniejszej ustawy, pracownikami Biura Rzecznika Praw Pacjenta, a nie jak
dotychczas pracownikami Biura Praw Pacjenta utworzonego przez ministra
właściwego do spraw zdrowia w formie jednostki budżetowej.
3) z dnia 5 lipca 1996 r. o zawodach pielęgniarki i położnej, z dnia 5 grudnia 1996 r.
o zawodach lekarza i lekarza dentysty, z dnia 27 lipca 2001 r. o diagnostyce
laboratoryjnej – zmiany te dostosowują te ustawy do regulacji zawartych w ustawie
o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta dotyczących dokumentacji medycznej,
wyrażania przez pacjenta zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych oraz tajemnicy
lekarskiej;
4) z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, której celem jest
wskazanie Rzecznika Praw Pacjenta jako jednego z podmiotów, które nie mają
obowiązku uiszczenia kosztów sądowych; obecnie obowiązku takiego nie ma m.in.
Rzecznik Praw Obywatelskich, a także powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów
w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję oraz praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
5) z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych
u ludzi, ponieważ ustawa ta posługuje się pojęciem „osoby sprawującej faktyczną
pieczę”, co jest odpowiednikiem opiekuna faktycznego w rozumieniu art. 3 ust. 1
pkt 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta
(zgodnie z tą ustawą opiekunem faktycznym jest osoba sprawująca, bez obowiązku
ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo
swój stan psychiczny opieki takiej wymaga).
Ze względu na to, że ww. 3 ustawy w swojej treści odsyłają do zawetowanych przez
Prezydenta RP ustaw z dnia 6 listopada 2008 r.: o zakładach opieki zdrowotnej i Przepisy
wprowadzające ustawy z zakresu ochrony zdrowia, konieczne było dokonanie w nich

2

odpowiednich zmian, w najszerszym zakresie dotyczyło to ustawy z dnia 6 listopada 2008 r.
o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, w której używano pojęć zdefiniowanych
w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o zakładach opieki zdrowotnej, np.: takich jak
„stacjonarny zakład opieki zdrowotnej”.
Ponadto w projektowanej ustawie wprowadzającej proponuje się niezbędne normy
dostosowujące, dotyczące:
1) Biura Praw Pacjenta przy Ministrze Zdrowia, które stanie się, z dniem wejścia
w życie ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw
Pacjenta, Biurem Rzecznika Praw Pacjenta;
2) dokumentacji medycznej sporządzonej i udostępnionej przed dniem wejścia w życie
ustawy;
3) powołania Rady Akredytacyjnej, o której mowa w przepisach o akredytacji
w ochronie zdrowia, i opracowania standardów akredytacyjnych;
4) dalszej możliwości wykonywania swoich zadań przez konsultantów krajowych
i wojewódzkich powołanych na podstawie dotychczasowych przepisów;
5) umożliwienia potwierdzenia przyznanych dotychczas certyfikatów akredytacyjnych
oraz podjętych przez ośrodek akredytacyjny (Centrum Monitorowania Jakości
w Ochronie Zdrowia) działań w ramach Projektu systemowego pod nazwą „Wsparcie
procesu akredytacji zakładów opieki zdrowotnej – działanie 2.3 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki”;
6) umożliwienia kontynuowania trwających procesów akredytacji w ramach ww.
Programu i ich zakończenia w oparciu o dokumenty zgromadzone przez ośrodek
akredytacyjny przed wydaniem pierwszej rekomendacji w trybie przewidzianym
ustawą z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia;
7) utrzymania w mocy aktów wykonawczych do dnia 1 stycznia 2011 r.
Projekt nie podlega notyfikacji zgodnie z trybem przewidzianym w rozporządzeniu Rady
Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu
notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039 oraz z 2004 r. Nr 65, poz. 597).
Zgodnie z art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie
stanowienia prawa (Dz. U. Nr 169, poz. 1414) projekt został udostępniony na stronie
internetowej Ministerstwa Zdrowia oraz był zamieszczony w Biuletynie Informacji
Publicznej. Nie zgłoszono zainteresowania pracami nad tym projektem w trybie
przewidzianym w tej ustawie.

3

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1) Podmioty, na które oddziałuje ustawa

Ustawa jako określająca zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta i o Rzeczniku
Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie zdrowia
i w związku z tym zmieniająca przepisy innych ustaw będzie miała szeroki zakres
oddziaływania podmiotowego, tj. wpłynie na świadczeniodawców (zakłady opieki
zdrowotnej, praktyki lekarskie i pielęgniarskie), pacjentów, grupy zawodowe: lekarzy,
pielęgniarek, położnych, diagnostów laboratoryjnych, medyczne towarzystwa naukowe,
uczelnie medyczne, konsultantów krajowych i wojewódzkich w poszczególnych dziedzinach
medycyny oraz podmioty tworzące zakłady opieki zdrowotnej.

2) Konsultacje społeczne
Projekt został skierowany do uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji społecznych
celem zaopiniowania proponowanych rozwiązań m.in. do samorządów zawodów
medycznych, reprezentatywnych związków zawodowych, związków pracodawców ochrony
zdrowia, przedstawicieli podmiotów tworzących zakłady opieki zdrowotnej, w

tym
związków jednostek samorządu terytorialnego oraz do konsultantów krajowych, a także do
organizacji reprezentujących pacjentów oraz do Konferencji Episkopatu Polski i Polskiej
Rady Ekumenicznej.
Większość podmiotów opiniujących projekt pozytywnie wypowiedziała się co do
podjętej inicjatywy przygotowania ustawy wprowadzającej. W ramach konsultacji
społecznych uwagi do projektu zgłosiły: NSZZ Solidarność, Naczelna Rada Pielęgniarek
i Położnych, Naczelna Rada Aptekarska, Ogólnopolskie Porozumienie Związków
Zawodowych OPZZ, Federacja Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia
i Pomocy Społecznej oraz Federacja Związków Pracodawców Zakładów Opieki Zdrowotnej.
Spośród tych uwag uwzględniona została uwaga Federacji Związków Pracodawców
Zakładów Opieki Zdrowotnej dotycząca zawierania umów cywilno-prawnych na ,,dodatkową
opiekę pielęgnacyjną” – zastąpiono wyrażenie „członek rodziny” zawarte w art. 4 pkt 3
wyrażeniem „osoba bliska” w rozumieniu ustawy o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw
Pacjenta. Pozostałe uwagi w większości były bezprzedmiotowe lub wykraczały poza zakres
projektowanej ustawy i odnosiły się do rozwiązań prawnych, przyjętych przez Sejm
w ustawach z dnia 6 listopada 2008 r., które projektowana ustawa ma wprowadzić. Z tego

4

względu nie zostały one uwzględnione w projekcie. Dla przykładu można wskazać postulat
Federacji Związków Zawodowych Pracowników Ochrony Zdrowia oraz Ogólnopolskiego
Porozumienia Związków Zawodowych OPZZ wykreślenia z ustawy z dnia 6 listopada 2008 r.
o prawach pacjenta i o Rzeczniku Praw Pacjenta przepisów dotyczących uznania za praktyki
naruszające zbiorowe prawa pacjenta stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu
zorganizowania wbrew przepisom o rozwiązywaniu sporów zbiorowych akcji protestacyjnej
lub strajku przez organizatora strajku. Innym przykładem jest uwaga zgłoszona przez
Naczelną Radę Pielęgniarek i Położnych (uwaga dotyczyła zmiany trybu powoływania
konsultanta krajowego w dziedzinie pielęgniarstwa na podstawie ustawy z dnia 6 listopada
2008 r. o konsultantach w ochronie zdrowia, i jako uwaga wykraczająca poza zakres
przedmiotowy projektu nie mogła zostać przyjęta).

3) Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym na budżet państwa i budżety
jednostek samorządu terytorialnego
Wejście w życie ustawy nie spowoduje dodatkowych skutków finansowych dla
budżetu państwa i jednostek samorządu terytorialnego, bowiem ustawa zasadniczo nie ma
charakteru materialnego. Określa jedynie zasady wejścia w życie ustaw: o prawach pacjenta
i o Rzeczniku Praw Pacjenta, o akredytacji w ochronie zdrowia, o konsultantach w ochronie
zdrowia, i w związku z tym zmienia oraz odpowiednio dostosowuje przepisy innych ustaw.

Określone skutki finansowe dla sektora finansów publicznych wiążą się bezpośrednio
z wejściem w życie ustaw, wprowadzonych projektowaną ustawą.
Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o akredytacji w ochronie zdrowia spowoduje dodatkowe
wydatki dla budżetu państwa związane z utworzeniem Rady Akredytacyjnej. Przy założeniu,
że średnie miesięczne wynagrodzenie członka Rady Akredytacyjnej wraz z pochodnymi
będzie wynosiło 1 329,59 zł (40 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze
przedsiębiorstw, włącznie z wypłatami z zysku, w I kwartale ubiegłego roku, ogłaszanego
przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej
Polskiej „Monitor Polski” wraz z pochodnymi 18,18 %) – roczny koszt funkcjonowania Rady
szacuje się na kwotę 191 461 zł (1 329,59 x 12 miesięcy x 12 członków). Jest to koszt
maksymalny, ponieważ może się zdarzyć, iż w niektórych miesiącach Rada nie zbierze się na
posiedzenie. Jej członkom nie przysługuje wówczas wynagrodzenie. Posiedzenia Rady mogą
odbywać się częściej niż raz w miesiącu, ustawa nie przewiduje w tym zakresie żadnych

5