Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw

W projektowanej ustawie położono szczególny nacisk na rozwój profilaktyki, jako
skutecznej formy pomocy w sytuacjach, gdy w rodzinie nie występuje jeszcze zjawisko
przemocy, ale może być tym zjawiskiem zagrożona.
Dlatego też projektuje się:
– konieczność opracowania i realizacji gminnego programu przeciwdziałania przemocy
w rodzinie, co w konsekwencji da możliwość aplikowania o dodatkowe środki finansowe
w oparciu o program osłonowy,
– obowiązek tworzenia zespołów interdyscyplinarnych, jako wskazanie do wspólnych
działań przedstawicieli służb zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie.
W projekcie zostały określone zadania zespołów interdyscyplinarnych, ich skład oraz zasady
działania.

W projektowanej ustawie określono również kwalifikacje osób kierujących gminnymi
ośrodkami wsparcia w szczególności dla ofiar przemocy w rodzinie, powiatowymi ośrodkami
wsparcia w szczególności dla ofiar przemocy w rodzinie, ośrodkami interwencji kryzysowej
w szczególności dla ofiar przemocy w rodzinie oraz specjalistycznymi ośrodkami wsparcia
dla ofiar przemocy w rodzinie. Osoby te będą musiały spełniać warunki takie same, jak
osoby kierujące jednostkami organizacyjnymi pomocy społecznej.
System profilaktyki został uregulowany również przez rozszerzenie zadań własnych
samorządu województwa.
W obecnym stanie prawnym samorządy województwa mają za zadanie realizować
przepisy prawa dotyczące inspirowania i promowania nowych rozwiązań oraz szkolenia kadr.
Nie uregulowano natomiast kwestii związanych z przeciwdziałaniem zjawisku przemocy
w rodzinie w szczególności przez realizację działań profilaktycznych. Dlatego też projektuje
się: możliwość opracowania i realizacji regionalnego programu przeciwdziałania przemocy
w rodzinie, co w konsekwencji da możliwość aplikowania o dodatkowe środki finansowe
w oparciu o program osłonowy.
Zadania kontrolne wojewody zostały rozszerzone o konieczność nadzoru nad
realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa w zakresie działań
w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Zmiana ta ma na celu wzmocnienie zadań wojewody, który obok monitorowania
zjawiska przemocy, będzie miał możliwość kontrolowania podmiotów, którym samorządy
zlecają realizację zadań.
3
Ponadto na wojewodę nałożono obowiązek powoływania Wojewódzkiego
Koordynatora Realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz
obowiązek monitorowania tego Programu. Wprawdzie jest to nowa ustawowa regulacja –
niemniej jednak stanowisko Wojewódzkiego Koordynatora jest określone już w Krajowym
Programie i funkcja ta jest niezbędna do prawidłowego wykonywania zadań wynikających
z Krajowego Programu i do właściwej ewaluacji działań na szczeblu wojewódzkim w celu
dokonywania analizy i prowadzenia monitoringu na poziomie centralnym.
Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w projektowanej regulacji,
otrzymał zadania dotyczące:
– opracowywania i finansowania programów osłonowych z obszaru przeciwdziałania
przemocy w rodzinie,
a także
– finansowego wspierania programów z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie
realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego lub organizacje pozarządowe.
Zmiana ta stworzy warunki prawne dla wspierania administracji samorządowej
i organizacji pozarządowych w ich działaniach w obszarze przeciwdziałania przemocy
w rodzinie.
W projekcie proponuje się rozszerzenie stosowania procedury „Niebieskie Karty” na
innych niż obecnie przedstawicieli służb zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy
w rodzinie, m.in. na przedstawicieli ochrony zdrowia i oświaty. W zmianie tej określono
podmioty właściwe do realizacji procedury „Niebieskie Karty”, zasady ich funkcjonowania –
natomiast w rozporządzeniu wydanym na podstawie upoważnienia ustawowego określona
zostanie procedura postępowania, wzory formularzy „Niebieska Karta” oraz podmioty
właściwe do ich wypełniania.
Określono katalog danych osób dotkniętych przemocą w rodzinie i osób stosujących
przemoc w rodzinie, które będą mogły być przetwarzane, gromadzone i które będą mogli
wymieniać członkowie zespołu interdyscyplinarnego bez zgody tych osób.
Rozszerzono zakres działań wynikających z Krajowego Programu Przeciwdziałania
Przemocy w Rodzinie o konieczność upowszechniania informacji o możliwościach i formach
udzielania pomocy zarówno osobom dotkniętym, jak i stosującym przemoc w rodzinie.
W związku z tym, a także w związku z uszczegółowieniem zadań, zwłaszcza w zakresie
rozwoju profilaktyki, a także koniecznością opracowania programu osłonowego, zmianie
4
ulegnie również treść uchwały nr 162 Rady Ministrów z dnia 25 września 2006 r.
wprowadzającej w życie Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie.
Dokonano zmiany terminu przekazania do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej
sprawozdania z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie
z 30 czerwca na dzień 30 września każdego roku.


Sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy
w Rodzinie jest składową informacji zbieranych za pośrednictwem wojewodów ze wszystkich
jednostek samorządowych każdego szczebla, z Ministerstw: Sprawiedliwości, Spraw
Wewnętrznych i Administracji, Zdrowia, Edukacji Narodowej, Nauki i Szkolnictwa
Wyższego, Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz z Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.

Wojewodowie na czas sprawozdawczości z Krajowego Programu mają do wykonania
całą roczną sprawozdawczość z różnych obszarów, m.in. z pomocy społecznej czy świadczeń
rodzinnych. Tak duża ilość pracy wpływa na jakość i powoduje brak możliwości zachowania
wyznaczonych terminów. Ponadto dokument ten wymaga uzgodnień międzyresortowych, co
znacznie opóźnia przekazanie go do Sejmu RP.
Jeżeli więc projektowana ustawa wejdzie w życie po dniu 30 czerwca 2009 r.,
dotychczasowy termin składania Sejmowi Rzeczypospolitej sprawozdania z realizacji
Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie będzie jeszcze obowiązywał
w 2009 r. Jeśli jednak ustawa miałaby wejść w życie w terminie późniejszym, wówczas
sprawozdanie będzie się składać w nowym terminie od 2010 r.

W ustawie wprowadza się przepis dotyczący możliwości odebrania przez pracownika
socjalnego dziecka z domu, w którym w wyniku przemocy zagrożone jest jego życie lub
zdrowie, zwłaszcza gdy opiekun dziecka znajduje się w stanie nietrzeźwości lub pod
wpływem środka odurzającego. Czynności związane z odebraniem dziecka pracownik
socjalny będzie mógł wykonywać przy udziale Policji lub lekarza, lub ratownika
medycznego, lub pielęgniarki. Zmiana w takim brzmieniu umożliwi dokonanie właściwej
oceny zarówno stanu zdrowia dziecka, jak też konieczności zapewnienia bezpieczeństwa
dziecku.

W projektowanej regulacji zwiększono uprawnienia kuratora sądowego w zakresie
wykonywania orzeczeń wobec skazanych za przestępstwa związane z przemocą w rodzinie,
pozostających pod dozorem i określono procedurę zatrzymania skazanego w celu zarządzenia
wykonania kary pozbawienia wolności bądź odwołania przedterminowego zwolnienia.
5

W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym projektuje się zmianę polegającą na
wprowadzeniu zakazu stosowania kar cielesnych. Taka regulacja ma celu zmianę postaw
społeczeństwa i wskazanie na inne metody wychowawcze. W chwili obecnej
w obowiązujących regulacjach prawnych nie funkcjonuje przepis, który wprost odnosiłby się
do zakazu krzywdzenia dzieci.
Przywołuje się często, jako argument, przepisy art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
jednakże jest on skierowany do władz publicznych. Władze publiczne nie mogą ustanawiać
prawa pozwalającego na zachowania, o których mowa w tymże artykule, funkcjonariuszom
publicznym (np. policjantom, agentom służb specjalnych, strażnikom więziennym), a jeżeli
takie zachowanie miało miejsce – muszą podlegać surowemu karaniu. Zatem art. 40
Konstytucji RP został stworzony do innych celów i jego istnienie ma chronić przed okrutną
i nieludzką władzą, a nie przed rodzicami czy opiekunami krzywdzącymi dzieci.
Ponadto wprowadzenie art. 96a k.r.i o. jest zgodne z prawem międzynarodowym i złożonymi
przez Polskę zobowiązaniami międzynarodowymi w sferze ochrony dziecka, zwłaszcza
z art. 7 i 24 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych otwartego do
podpisu w Nowym Yorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167).
W Kodeksie karnym projektuje się dokonanie zmiany art. 72, która umożliwi
nałożenie na sprawcę przemocy w rodzinie obowiązku uczestniczenia w oddziaływaniach
korekcyjno-edukacyjnych bez konieczności uzyskania jego zgody.
Przepis w obowiązującym brzmieniu daje sprawcy możliwość wyboru poddania się
wymienionym w przepisie formom oddziaływań. Rozdzielenie go na dwa punkty spowoduje,
że np. w przypadku sprawców przemocy uzależnionych od alkoholu warunkiem zawieszenia
kary będzie po pierwsze poddanie się leczeniu odwykowemu, ale również uczestnictwo
w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych. Ponadto, tak jak leczenie odwykowe z meryto-
rycznego punktu widzenia będzie skuteczne jedynie wtedy, gdy osoba uzależniona wyrazi
wolę, tak uczestnictwo w programach korekcyjno-edukacyjnych powinno być obowiązkiem,
bowiem oddziaływania korekcyjno-edukacyjne nie mają charakteru terapii czy też leczenia,
natomiast mają za zadanie naukę zmiany postaw.
Zmiany do Kodeksu postępowania karnego (art. 275) polegają na dodaniu przepisów,
które poszerzają katalog środków zapobiegawczych w formie nakazu powstrzymywania się
od kontaktowania z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób oraz nakazu
opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym oraz określają zasady ich
stosowania. W związku z tym, w projektowanej regulacji zmieniono brzmienie art. 14
6
ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180,
poz. 1493).


W art. 107 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej rezygnuje się
z przepisów dotyczących stosowania Niebieskiej Karty, ponieważ regulacje w tym zakresie
zawarte zostały w ustawie o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz
niektórych innych ustaw.

Projekt wprowadza również zmianę w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych przez poszerzenie katalogu osób uprawnionych do
otrzymania bezpłatnych zaświadczeń w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała
związanych z użyciem przemocy w rodzinie. Zmiana ta jest konsekwencją dodania do art. 3
projektu ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych
innych ustaw przepisu uprawniającego osoby dotknięte przemocą w rodzinie do uzyskania
bezpłatnej pomocy w tym zakresie i otrzymania zaświadczenia lekarskiego.

7