Rządowy projekt ustawy - Prawo geologiczne i górnicze

– rezygnacja z okre lenia przez ustawę ramowych (dolnych i górnych) stawek opłaty
eksploatacyjnej oraz wydawania rozporządzenia Rady Ministrów okre lającego stawki
jednostkowe tej opłaty. W projektowanym stanie prawnym stawki te będą wynikać
bezpo rednio z ustawy, co upro ci mechanizmy ich ustalania oraz zwiększy pewno ć prawa.
– dopuszczalno ci (jako zasada) bezterminowego zwalniania z niektórych rygorów dotyczących
ratownictwa górniczego,
– utrzymanie zasady, że plan ruchu likwidowanego zakładu górniczego podlega uzgodnieniu
z organem wykonawczym gminy,
– wprowadzenie
zasady,
że system odpowiedzialno ci z tytułu szkód spowodowanych ruchem
zakładu górniczego w większym niż dotychczas stopniu poddany zostaje rygorom kodeksu
cywilnego, co oznacza, że z wyjątkiem gdy przedmiotem szkody jest grunt rolny (le ny),
o sposobie naprawienia szkody przesądza wola poszkodowanego.

Nie uwzględniono propozycji dotyczących m.in.:
– rozszerzania dopuszczalno ci wydobywania kopaliny z wyłączeniem prawa geologicznego
i górniczego przez jednostki samorządu terytorialnego oraz jednostki organizacyjne Skarbu
Państwa, ponieważ uprzywilejowanie podmiotów publicznych byłoby niezgodne z zasadami
gospodarki rynkowej i swobody konkurencji,
– utrzymania objęcia zakładów przeróbczych rygorami dotyczącymi zakładu górniczego,
– zdefiniowania takich pojęć jak kopalina główna, kopalina współwystępująca, kopalina
towarzysząca, własno ć górnicza, użytkowanie górnicze, szkoda,
– powiększenia obszaru, na który koncesji udzielałby starosta (w zamian za co wprowadzono
dalsze uproszczenia dla przedsiębiorców prowadzących działalno ć na podstawie takich
koncesji, np. w odniesieniu do dokumentacji mierniczo-geologicznych, funduszu likwidacji
zakładu górniczego, opłat eksploatacyjnych); przyjęte uproszczenia są racjonalne jedynie
w przypadkach działalno ci o małych rozmiarach,
– nabywania przez przedsiębiorców nieruchomo ci niezbędnych do urządzania składowisk
odpadów (wychodząc z założenia, że nie jest to materia regulowana prawem geologicznym
i górniczym),
– możliwo ci podziemnego składowania azbestu z wyłączeniem rygorów prawa geologicznego
i górniczego (wychodząc z założenia, że spowodowałoby to rażące obniżenie standardów
bezpieczeństwa i ochrony rodowiska),
– zmian w zakresie własno ci informacji geologicznych (odstępując natomiast od potrzeby
wykazania się prawem do takich informacji w przypadku zmian i przenoszenia koncesji
uzyskanych przed wej ciem w życie ustawy),

21
– obciążania organów koncesyjnych (w istocie Skarbu Państwa) oraz przedsiębiorców
majątkowymi konsekwencjami skutków planów zagospodarowania przestrzennego
sporządzanych dla terenów górniczych (wychodząc z założenia, że takie rozwiązanie byłoby
systemowo niezgodne z powszechnie obowiązującymi wymaganiami prawa),
– w zakresie urzędowego potwierdzania przez organ nadzoru górniczego spełnienia przez
tzw. jednostkę szkoleniową wymagań w zakresie szkoleń pracowników górnictwa (wychodząc
z założenia, że takie potwierdzenie w istocie stanowiłoby ukrytą formę swego rodzaju
reglamentowania działalno ci gospodarczej w zakresie takich szkoleń),
– utrzymania kwartalnego systemu wnoszenia opłaty eksploatacyjnej (wprowadzając jednak
dłuższy okres vacatio legis dla rozwiązania polegającego na półrocznym okresie
rozliczeniowym z tego tytułu),
– propozycji objęcia ewidencji zasobów złoża nadzorem organów koncesyjnych (wychodząc
z założenia, że skoro wspomniana ewidencja stanowi przede wszystkim pochodną eksploatacji
złoża, to pro ciej badać prawidłowo ć jej sporządzania przez organ nadzoru górniczego),
– propozycji przejęcia przez organy administracji geologicznej nadzoru górniczego nad zakładami
górniczymi prowadzonymi na podstawie koncesji starosty i marszałka województwa.

3. Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek
samorządu terytorialnego
Wej cie w życie projektowanej ustawy nie spowoduje istotnych skutków finansowych dla
budżetu państwa. Skutki finansowe mogą wynikać ze zwiększenia wydatków na wynagrodzenia
w urzędach marszałkowskich w związku z przejęciem dodatkowych kompetencji. Skutki
finansowe w tym zakresie będą spowodowane projektowanym przejęciem od Ministra rodowiska
przez marszałków województw kompetencji związanych z udzielaniem koncesji na poszukiwanie,
rozpoznawanie i wydobywanie solanek, wód leczniczych i termalnych, a także zatwierdzaniem
dokumentacji geologicznych dotyczących tych złóż. Aktualnie zadania te obejmują nadzór nad
wykonywaniem 65 koncesji eksploatacyjnych oraz 11 koncesji poszukiwawczo-rozpoznawczych.
Szacuje się, że wydatki związane z obsługą tych zadań wyniosą ok. 100 tys. zł rocznie. Z uwagi na
to, że projektuje się wej cie w życie ustawy z dniem 1 lipca 2009 r. wydatki te w zakresie roku
2009 będą wynosiły ok. 50 tys. zł. W 2009 roku, zgodnie z przepisem art. 207 ust. 2, dodatkowe
zadania marszałków województw będą finansowane z budżetu, którego dysponentem jest Minister
rodowiska. Od 2010 roku wydatki na ww. zadania będą finansowane z budżetów wła ciwych
wojewodów (po przeniesieniu ich z budżetu Ministra rodowiska).
W związku z wydłużeniem terminu dochodzenia roszczeń z tytułu szkód spowodowanych
ruchem zakładu górniczego, poprzez okre lenie tego terminu na 5 lat „od dnia ujawnienia się

22
szkody”, zamiast 3 lat „od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie
obowiązanej do jej naprawienia”, jednak nie pó niej niż 10 lat „od dnia, w którym nastąpiło
zdarzenie wywołujące szkodę”, potencjalnie mogą zwiększyć się wydatki budżetu państwa z tytułu
obowiązku naprawienia tych szkód. W projekcie ustawy utrzymano zasadę przewidującą, że jeżeli
nie istnieje przedsiębiorca odpowiedzialny za szkodę ani jego następca prawny, w jego miejsce
odpowiada Skarb Państwa reprezentowany przez wła ciwy organ nadzoru górniczego. W 2006 r.
dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych uczestniczyli w rozpatrywaniu, na etapie
postępowania ugodowego albo na etapie postępowania sądowego, 15 spraw, a w 2007 r. – 34
spraw. Koszty tych postępowań, łącznie z kosztami sądowymi, wyniosły w 2006 r. 120 191,09 zł,
a w 2007 r. – 98 486,22 zł. W związku jednak z brakiem możliwo ci oszacowania w kolejnych
latach ilo ci przypadków, w których zostanie ujawniona szkoda, a za której naprawienie będzie
odpowiedzialny Skarb Państwa, okre lenie zakresu skutków finansowych z tego tytułu nie jest
możliwe.
W związku z dokonaniem zmian w zakresie własno ci złóż kopalin i wprowadzeniem nowej
konstrukcji prawnej, jaką jest „własno ć górnicza” w miejsce własno ci Skarbu Państwa (art. 10
projektu) stan mienia Skarbu Państwa pozostanie na podobnym do dotychczasowego poziomie.
Lista złóż podlegających „własno ci górniczej”, do których prawa przysługują Skarbowi Państwa,
obejmuje kopaliny mające kluczowe znaczenie gospodarcze. W odniesieniu do większo ci kopalin,
projektowany art. 10 w istocie stanowi jednak tylko inne (bardziej czytelne) ujęcie rozwiązania
wynikającego już z aktualnego stanu prawnego, przede wszystkim przez wyra ne wypowiedzenie
zasady, że złoża te zawsze należą do Skarbu Państwa (stanowią jego własno ć).
Projektowana ustawa będzie także w niewielkim stopniu oddziaływała na budżet
Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej, gmin i powiatów poprzez:
1) zmniejszenie dochodów NFO iGW i gmin z tytułu opłaty za działalno ć prowadzoną na
podstawie koncesji polegającą na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż. Mniejsze wpływy
łącznie o 825 tys. zł (495 tys. zł dla gmin i 330 tys. zł dla NFO iGW) w skali roku
w związku z projektowanym zniesieniem obowiązku uzyskiwania koncesji na
poszukiwanie i rozpoznawanie złóż nieobjętych własno cią górniczą, nie spowodują
znaczącej redukcji pozyskiwanych rodków z tego rodzaju działalno ci, gdyż
dotychczasowe przychody związane z opłatami za działalno ć w zakresie poszukiwania
i rozpoznawania złóż objętych własno cią górniczą pozostaną na podobnym poziomie
tj. łącznie 9 675 tys. zł (5 805 tys. zł dla gmin i 3 870 tys. dla NFO iGW). Warto również
podkre lić, że spo ród istniejących 2478 gmin, kwestia zmniejszenia wpływów o 495 tys.
dotyczyć będzie ok. 500 – 600, co rednio zredukuje dochody jednej gminy o ok. 1 tys. zł.

23
2) zmniejszenie dochodów NFO iGW i gmin o ok. 50 tys. zł w skali roku (ok. 30 tys. zł dla
gmin i ok. 20 tys. zł dla NFO iGW) w związku ze zwolnieniem przedsiębiorców
z ponoszenia opłaty eksploatacyjnej, w sytuacji gdy ustalona opłata za półrocze nie
przekracza 300 zł.
3) zwiększenie dochodów powiatów w związku z przejęciem funkcji beneficjenta
podwyższonej opłaty eksploatacyjnej za wydobywanie kopalin bez koncesji. W 2007 r.
wpływy z tego tytułu wynosiły ok. 700 tys. zł. O taką kwotę zmniejszy się jednocze nie
dochód aktualnych beneficjentów tej opłaty tj. NFO iGW (ok. 280 tys. zł) oraz gmin
(ok. 420 tys. zł), na terenie których jest prowadzona nielegalna eksploatacja kopalin. Podane
wielko ci dotyczą opłaty wpłaconej, bowiem opłaty naliczone ostatecznymi decyzjami
starostów obejmują kwoty 10 razy wyższe od wpłaconych.
4) zmniejszenia dochodów gmin z tytułu opłaty skarbowej za wydanie koncesji na
poszukiwanie i rozpoznawanie złóż kopalin nieobjętych własno cią górniczą. Skutki
finansowe w tym zakresie będą dotyczyły gmin, które są siedzibą organów administracji
geologicznej. Będą one wynikały z rezygnacji z koncesji na tę działalno ć. Szacuje się, że
przy wydawanych rocznie rednio 600 takich koncesjach przychody te stanowiłyby kwotę
ok. 370 tys. zł (616 zł za wydanie 1 koncesji). Należy jednak zauważyć, że w miejsce tych
koncesji projektuje się decyzję zatwierdzającą projekt robót geologicznych, za którą
w obowiązującym stanie prawnym przewidziana jest opłata skarbowa w wysoko ci 10 zł.
Przyjmując rednio w roku wydanie ok. 600 decyzji, wpływy do budżetu gmin będą
kształtowały się w wysoko ci ok. 6 tys. zł. W związku z projektowanym uproszczeniem
uzyskiwania zgody na wykonywanie prac poszukiwawczo-rozpoznawczych (decyzja
zamiast koncesji) wpływy z tytułu opłaty skarbowej mogą znacznie przekroczyć 6 tys. zł,
bowiem zwiększy się w kraju liczba wydawanych decyzji zatwierdzających projekty robót
geologicznych, co znacznie złagodzi ujemne skutki finansowe dla gmin. Dodatkowo skutki
te zostaną zrekompensowane przez wpływy do tych samych gmin z opłaty skarbowej za
wydanie decyzji zatwierdzających dokumentacje geologiczne, które w obowiązującym
stanie prawnym są przyjmowane przez organ administracji geologicznej, bez opłaty
skarbowej. Biorąc pod uwagę, że liczba zatwierdzanych dokumentacji geologicznych
(złożowych, hydrogeologicznych i geologiczno-inżynierskich) oraz dodatków do nich
będzie przekraczała 2 tys. rocznie, wpływy z opłaty skarbowej za wydanie decyzji
przekroczą 20 tys. zł na rok.

Należy także zaznaczyć, że projektowane przepisy mogą również oddziaływać na gminy
w związku planowaną zmianą w zakresie ponoszenia kosztów sporządzania dla terenu
górniczego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Zagospodarowanie

24
przestrzenne było i jest zadaniem własnym gminy. W dotychczasowym stanie prawnym koszty
sporządzania planów ponoszą przedsiębiorcy, natomiast projektowane zmiany przenoszą
połowę ciężaru finansowego na gminy. Jednocze nie art. 102 projektowanej ustawy znosi
obowiązek sporządzania takiego planu przewidując, że plan ten ma charakter fakultatywny.
Dotychczasowa praktyka wykazuje, że skala problemu będzie niewielka, bowiem mimo
obowiązku sporządzania planu w dotychczasowym stanie prawnym, plany takie powstają
sporadycznie, a zatem i dotychczasowe koszty sporządzania tych planów w układzie rocznym
były niewielkie. Zatem skutki wprowadzenia projektowanego rozwiązania dla gmin będą
znikome i trudne do oszacowania, zważywszy na incydentalny charakter sporządzania planów
w obliczu wprowadzenia dla nich fakultatywnego charakteru. Projektowane rozwiązanie zostało
uzgodnione ze stroną samorządową.
Rezygnacja z obowiązku uzyskiwania przez przedsiębiorców oraz jednostki organizacyjne trudniące
się szkoleniem pracowników zakładu górniczego w zakresie znajomo ci przepisów regulujących
bezpieczne wykonywanie pracy w zakładzie górniczym decyzji wła ciwego organu nadzoru górniczego
stwierdzającej spełnienie przez te podmioty warunków w zakresie posiadania odpowiedniej kadry oraz
niezbędnych rodków umożliwiających wła ciwe przeszkolenie pracowników (art. 74 ust. 4
obowiązującego Prawa geologicznego i górniczego) , wywołała konieczno ć rezygnacji w Czę ci I
załącznika do ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz. U. Nr 225, poz. 1635, z pó n.
zm.) z ust. 40, ustalającego wysoko ć opłaty skarbowej z tytułu wydania tej decyzji na 505 zł. W skali roku
wydawanie tych decyzji nie wpływa jednak znacząco na dochody gmin. Przykładowo:
w 2004 r. dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych wydali 19 takich decyzji, w 2005 r. – 59, w 2006 r.
– 60, a w 2007 r. – 124. W sumie rednio rocznie wynoszą one ok. 31 tys. zł. Zatem utrata przychodu
gmin w jednostkowym przeliczeniu na każdą gminę jest znikoma i nie jest celowe kompensowanie tego
np. poprzez wprowadzanie innego rodzaju opłat skarbowych.
Sprawy
dotyczące okre lenia wysoko ci podatku od nieruchomo ci od budowli
znajdujących się w podziemnych wyrobiskach górniczych są przedmiotem postępowań
podatkowych lub sądowo-administracyjnych. Uchwalenie przepisu zawartego w art. 6 ust. 2
projektowanej ustawy wyeliminuje obecne rozbieżno ci stanowisk poprzez jednoznaczne
okre lenie, iż podziemne wyrobiska górnicze oraz znajdujące się w nich instalacje i urządzenia
nie są budowlami ani też urządzeniami budowlanymi w rozumieniu przepisów prawa
budowlanego, wobec czego nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomo ci.
W przypadku gdyby obecne spory zostały rozstrzygnięte na korzy ć gmin, oznaczać to będzie
dla przedsiębiorstw górniczych obowiązek zapłacenia zobowiązań podatkowych od
nieruchomo ci, które nie uległy przedawnieniu. W konsekwencji, w takim przypadku, po
uchwaleniu proponowanego przepisu możliwe jest wystąpienie gmin do Ministra Finansów

25