Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw

U Z A S A D N I E N I E

Nowelizacja ustawy ma na celu:
1) dostosowanie jej przepisów do dyrektywy 2005/60/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z dnia 26 października 2005 r. w sprawie przeciwdziałania korzystaniu
z systemu finansowego w celu prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu
(Dz.
Urz. UE L 309 z 25.11.2005)) oraz dyrektywy Komisji 2006/70/WE
ustanawiającej środki wykonawcze do dyrektywy 2005/60/WE w odniesieniu do
definicji osoby zajmującej eksponowane stanowisko polityczne, jak również
w odniesieniu do technicznych kryteriów stosowania uproszczonych zasad należytej
staranności wobec klienta oraz wyłączenia z uwagi na działalność finansową
prowadzoną w sposób sporadyczny lub w bardzo ograniczonym zakresie (Dz. Urz.
UE L 214/29 z 4.08.2006 r.)),
2) dostosowanie przepisów ustawy w celu zapewnienia stosowania aktów prawa
międzynarodowego w zakresie przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu, jak
również zalecenia Specjalnej Grupy ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy
i Finansowaniu Terroryzmu (FATF),
3)
dostosowanie przepisów ustawy do potrzeb efektywnego przeciwdziałania
wprowadzeniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących
z
nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz przeciwdziałania finansowaniu
terroryzmu,
4) dostosowanie tytułu ustawy i używanej terminologii w zakresie odnoszącym się do
prania pieniędzy do terminologii stosowanej zarówno przez państwa Unii Europejskiej
oraz na arenie międzynarodowej.
1) Proponowane zmiany ustawy związane z dostosowaniem do dyrektywy:
Art. 1 pkt 1 i 2 – zmiana dotycząca siatki pojęciowej ustawy
Tytuł ustawy i odpowiednio art. 1 określający przedmiot ustawy otrzymują nowe brzmienie,
które stanowić będzie konsekwencję jednolitej stosowanej terminologii „prania pieniędzy”

1 Zwana dalej „dyrektywą”
2 Zwana dalej „dyrektywą wykonawczą”
zarówno w przepisach i standardach międzynarodowych, jak również źródłach prawa
polskiego powszechnie obowiązującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
W art. 1 pkt 3:
- lit. a (art. 2 pkt 1). Przepis rozszerza katalog instytucji obowiązanych poprzez
zapewnienie objęcia przepisami ustawy wszystkich instytucji finansowych
i kredytowych, w tym prowadzących działalność w zakresie przekazów pieniężnych
jak i podmiotów uprawnionych do usługowego prowadzenia ksiąg. Ustawa będzie
również stosowana do stowarzyszeń prowadzących działalność gospodarczą,
których głównym celem jest realizacja celów statutowych, natomiast istnieje ryzyko
popełnienia przestępstwa z udziałem takich instytucji. Projekt ustawy zakłada
możliwość jej stosowania do przedsiębiorców przyjmujących płatności w gotówce o
równowartości co najmniej 15 000 euro. Regulacja ta implementuje art. 2
dyrektywy, która definiując krąg podmiotów, do których mają zastosowanie jej
przepisy, odnosi się do osób fizycznych lub prawnych jedynie handlujących
towarami, nie wskazując na podmioty przyjmujące płatności związane ze
świadczeniem usług. W świetle projektowanych przepisów ustawy przedsiębiorcy są
włączeni do katalogu instytucji obowiązanych, jednakże dopiero po spełnieniu
ustawowych przesłanek, tj. przyjęciu płatności w gotówce i przy przekroczeniu
progu wynoszącego równowartość 15 000 euro. Przepisy te mają na celu jedynie
szeroko rozumianą prewencję w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy, zgodną
z regulacją wspólnotową, wskazującą w uzasadnieniu, iż płatności gotówkowe
w dużych wysokościach wielokrotnie okazywały się związane z ryzykiem prania
pieniędzy. Ponadto należy wskazać, że zaproponowany katalog jest szerszy niż
wymagania nałożone dyrektywą i obejmuje wszystkie zakłady ubezpieczeń.
Uzasadnieniem powyższego jest fakt, że nowelizacja nie wprowadza nowej
regulacji, a jedynie utrzymuje istniejący stan rzeczy, gdyż wszystkie zakłady
ubezpieczeń od początku funkcjonowania systemu objęte były reżimem ustawy.
Informacje uzyskane od zakładów ubezpieczeń, których przedmiotem nie jest
zawieranie umów ubezpieczeń na życie, służą skutecznie procesom analitycznym.
Wyłączenie tych podmiotów skutkowałoby luką systemową. Dyrektywa dopuszcza
takie rozwiązanie. W związku z wprowadzeniem jako instytucji obowiązanych
instytucji finansowej zgodnie z definicją zawartą w ustawie – Prawo bankowe
zrezygnowano z
enumeratywnego wyliczania każdego rodzaju działalności

2
mieszczącej się w powyższym zakresie, m.in.: zrezygnowano z dodatkowego
wskazywania lombardów, których zakres działalności mieści się w definicji
instytucji finansowej.
- lit. b. Przepis wprowadza niezbędne do prawidłowego rozumienia przepisów ustawy
definicje:
- „rzeczywistego beneficjenta” (art. 2 pkt 1a) w związku z nałożeniem na
instytucje obowiązane obowiązku identyfikacji oraz weryfikacji jego danych.
Projektodawca przy formułowaniu przepisu odniósł się do podmiotów, którym
powierzono zarządzanie wartościami majątkowymi, bez odniesienia się
bezpośrednio do trustów. Koncepcja taka ma na celu uwzględnienie zapisów
dyrektywy, jednakże w prawie polskim instytucja trustów – typowa dla prawa
anglosaskiego – nie została uregulowana. Pomimo braku definicji legalnej
trustu (która powinna stanowić regulację prawa cywilnego – zobowiązań)
i stosownych regulacji w prawie krajowym zaistniała konieczność odniesienia
w ustawie do podmiotów, które prowadzą działalność na zasadzie trustów.
Regulacja ta implementuje art. 3 pkt 6 dyrektywy,
- „podmiotu świadczącego usługi finansowe” (art. 2 pkt 1b), zgodnie z art. 3
pkt
1 dyrektywy. W ustawie prawo bankowe funkcjonuje już definicja
instytucji kredytowej, jednakże definicja ta nie jest całkowicie zbieżna
z definicją wskazaną w dyrektywie gdyż odnosi się do podmiotów mających
siedzibę na terytorium jednego z państw członkowskich UE. Definicja
instytucji kredytowej wskazana w dyrektywie zawiera odesłanie do pojęcia
instytucji kredytowej w rozumieniu dyrektywy 2000/12/WE odnoszącej się do
podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe, tj. do
przedsiębiorstwa, którego działalność polega na przyjmowaniu depozytów lub
innych środków podlegających zwrotowi oraz na udzielaniu kredytów na
własny rachunek oraz obejmuje oddziały tych instytucji posiadających swoje
siedziby na terytorium wspólnoty lub poza nią. Celem wprowadzenia definicji
w projekcie nowelizacji jest potrzeba odniesienia się także do instytucji, które
mają siedzibę poza UE. W przeciwnym razie polskie instytucje obowiązane nie
będą mogły korzystać z ułatwień w kontaktach z takimi instytucjami, co może
znacznie utrudnić im funkcjonowanie w obrocie międzynarodowym i sprawi,
że będą mniej konkurencyjne,

3
- „instytucji fikcyjnej” (art. 2 pkt 1c), rozumianej jako podmiot świadczący
usługi finansowe, który jednocześnie nie jest obecny na terytorium danego
państwa i nie jest na nim faktycznie zarządzany. Regulacja implementuje
art. 3 ust. 10 dyrektywy i ma na celu wprowadzenie zakazu dokonywania
transakcji z takim podmiotem,
- „stosunków gospodarczych i przeprowadzania transakcji” – wprowadzenie
tych definicji ma na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych
i precyzyjne określenie nakładanych obowiązków związanych z bieżącym
monitorowaniem stosunków gospodarczych przy stosowaniu środków
bezpieczeństwa finansowego,
- „osoby zajmującej eksponowane stanowiska polityczne” (art. 2 pkt 1f)
w związku z potrzebą, zgodnie z regulacją dyrektywy, stosowania w stosunku
do tych osób wzmożonych środków bezpieczeństwa finansowego przez
instytucje obowiązane. Potrzeba stosowania takich środków wynika
z podwyższonego ryzyka „prania pieniędzy” w związku z dokonywaniem
transakcji finansowych przez takie osoby. Regulacja ta implementuje art. 3 pkt
8 dyrektywy oraz art. 2 ust. 1 – 3 dyrektywy wykonawczej.
- lit. c. Zmiana dotychczasowej definicji „transakcji” (art. 2 pkt 2).
Zmodyfikowana definicja została rozszerzona o przekazy pieniężne w
rozumieniu art. 2 pkt 7 rozporządzenia nr 1781/2006, zlecone zarówno na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza nim. – lit. d. Zmiana definicji
„rachunku” (art. 2 pkt 4). Wprowadzone zmiany są konsekwencją rozszerzenia
katalogu instytucji obowiązanych, a zatem odnoszą się również do rachunku
prowadzonego w
instytucji finansowej czy rachunku prowadzonego w
instytucji kredytowej.
Art. 1 pkt 3 i pkt 23. Polska jako państwo członkowskie Unii Europejskiej jest zobowiązana
do zapewnienia realizacji prawa wspólnotowego. Zgodnie z art. 5 rozporządzenia 1889/2005
informacje dotyczące środków wwożonych do Wspólnoty i wywożonych ze Wspólnoty,
uzyskane przez właściwe organy państwa członkowskiego, są udostępniane organom
odpowiedzialnym za przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Przepisy
wykonawcze określą techniczne zasady przekazywania tych informacji przez Służbę Celną
i Straż Graniczną. Stosownie zaś do art. 15 ust. 1 rozporządzenia 1781/2006 w sprawie
informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym, państwa

4
członkowskie zobowiązane są do ustanowienia przepisów w sprawie kar obowiązujących
w przypadkach naruszenia niniejszego rozporządzenia. Oba rozporządzenia obowiązują
wprost, jednakże w zakresie wskazanym powyżej państwa członkowskie zobowiązane zostały
do ustanowienia stosownych regulacji na poziomie krajowym. Wprowadzenie do ustawy
przedmiotowych rozporządzeń (art. 2 pkt 12, art. 15a ust. 5) ma na celu wzmocnienie
systemu walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.
Art. 1 pkt 7. Zmiana przepisu, określającego kompetencje Generalnego Inspektora Informacji
Finansowej (posługiwanie się odpowiednią terminologią) związana jest z rozszerzeniem
zadań GIIF w zakresie dotyczącym nakładania kar pieniężnych w przypadku stwierdzenia
naruszenia przepisów ustawy oraz rozstrzygania w przedmiocie zwolnienia zamrożenia
wartości majątkowych. Jednocześnie zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia 1781/2006 w
sprawie informacji o zleceniodawcach, które towarzyszą przekazom pieniężnym, państwa
członkowskie zostały zobowiązane do wskazania organu właściwego w zakresie sankcji za
naruszenie przepisów rozporządzenia. Z uwagi na fakt, iż przepisy rozporządzenia stanowią
uzupełnienie regulacji dotyczących przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu
terroryzmu, przepisy dotyczące sankcji zostały wprowadzone do niniejszej ustawy, a
kompetencje organu w zakresie ich nakładania zostały przyznane Generalnemu Inspektorowi.
Art. 1 pkt 8. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do prowadzenia i publikowania
statystyk, które mają na celu przegląd efektywności systemów zwalczania procederu prania
pieniędzy. Przepis wprowadza wymogi jakie powinno zawierać sprawozdanie, uwzględniając
elementy wskazane w dyrektywie oraz obowiązek publikacji tych danych. Regulacja ta
implementuje art. 33 dyrektywy. W celu przedstawienia rzetelnego sprawozdania,
uwzględniającego wymogi dyrektywy, projektowana ustawa nałożyła na Ministra
Sprawiedliwości obowiązek przekazywania Generalnemu Inspektorowi stosownych danych
(art. 4). Podkreślić należy, że wskazanie kategorii danych nie ogranicza rozszerzenia
sprawozdania o inne kategorie – katalog informacji nie jest zamknięty. Podany zakres
odwołuje się wprost do określonego w dyrektywie, lecz nie jest możliwe i uzasadnione
enumeratywne podanie wszystkich kategorii informacji, które mogą zostać zamieszczone w
rocznym sprawozdaniu.
Art. 1 pkt 11. W związku z koniecznością implementacji przepisów dyrektywy, dotyczących
obowiązków instytucji obowiązanych, dodano stosowny tytuł rozdziału.
Art. 1 pkt 12 lit. f –h

5