Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o państwowej kompensacie przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych

oraz przeprowadzeniu szerokiej akcji informacyjnej, może stać się jednym z najważniejszych
instrumentów pomocy ofiarom przestępstw w Polsce”.
Fundacja Pomocy Ofiarom Przestępstw zgłosiła propozycję podwyższenia maksymalnej
kwoty kompensaty. Uwaga ta nie została uwzględniona. Należy bowiem zauważyć, że
projektowane rozszerzenie podmiotowe i przedmiotowe zakresu obowiązywania ustawy
wywoła zwiększenie wydatków z budżetu Skarbu Państwa na pokrycie wypłacanych
kompensat. Ponadto ze statystyk prowadzonych w zakresie kwot zasądzanych tytułem
kompensaty wynika, że kompensata w maksymalnej wysokości zasądzana była sporadycznie.
Stowarzyszenie Interwencji Prawnej, oprócz bardzo pozytywnej opinii o projekcie
ustawy, podniosło, że znacznym utrudnieniem dla wnioskodawców w dochodzeniu kwoty
kwalifikowanej do zwrotu tytułem kompensaty jest konieczność przedstawienia dowodów
poniesionych wydatków i ich związku z przestępstwem. Stowarzyszenie wskazało przy tym
na możliwość wprowadzenia ryczałtu tytułem określonych typów wydatków.
Przedmiotowa uwaga jest o tyle niezasadna, że nowelizacja art. 3 pkt 2 ustawy przewiduje
pokrycie tytułem kompensaty kosztów związanych z leczeniem i rehabilitacją, a zatem także
tych wydatków, które mogą zostać w oparciu o zasady racjonalności i doświadczenia
życiowego zakwalifikowane jako mające związek z leczeniem i rehabilitacją. Wydatki te to
m.in. koszty dojazdu na leczenie.
Opinie sądów o projekcie ustawy w zasadzie zdecydowanie popierały proponowane
regulacje, podkreślając, że przedstawiona nowelizacja ustawy o państwowej kompensacie
przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych spowoduje jej szersze
zastosowanie i jednocześnie przyczyni się do stworzenia systemu finansowego wsparcia osób
pokrzywdzonych przestępstwem. Proponowane zmiany uznano za słuszne, w tym
rozszerzenie zakresu podmiotowego ustawy, włączenie referendarzy sądowych do
orzecznictwa w zakresie kompensaty, zmianę właściwości sądu, rozszerzenie uprawnień
prokuratora do wnoszenia wniosku o kompensatę.
Odmienne zdanie w tym zakresie zaprezentował Prezes Sądu Okręgowego w Jeleniej
Górze, wskazując, że zaproponowane regulacje mogą przewyższyć możliwości finansowe
państwa, zaś rozszerzenie uprawnień prokuratorów do występowania z wnioskiem
o kompensatę spowoduje znaczne obciążenie zadaniowe prokuratorów. Ponadto Prezes ww.
Sądu wskazał, że rozszerzenie kognicji orzeczniczej referendarzy sądowych wymaga
dokonania uprzednio zmian ustrojowych.
Powyższy pogląd nie zasługuje na uwzględnienie. Podkreślić bowiem należy, że
proponowane zmiany mają na celu szersze zastosowanie ustawy kompensacyjnej oraz

12
rzeczywistą poprawę sytuacji bytowej osób pokrzywdzonych przestępstwem. W tych
okolicznościach podniesione w opinii argumenty nie zasługują na akceptację.
Nie uwzględniona została również uwaga Sądu Apelacyjnego w Katowicach, aby tytułem
kompensaty pokrywane były koszty związane z dochodzeniem przez pokrzywdzonego od
sprawcy przestępstwa odszkodowania oraz zadośćuczynienia w odrębnych postępowaniach
sądowych i egzekucyjnych. Należy bowiem zauważyć, że postępowanie sądowe
w szczególności postępowanie cywilne wiąże się z określonym ryzykiem po stronie powoda.
Wnosząc pozew musi on liczyć się z określonymi konsekwencjami, także negatywnymi,
w sferze finansowej. Koszty ponoszenia ryzyka nie mogą stanowić podstawy finansowej,
która zostanie pokryta tytułem kompensaty.
Jako niezasadna uznana została także uwaga o rozszerzeniu kręgu uczestników
postępowania o sprawcę przestępstwa. W szczególności należy wskazać, że sprawca na etapie
postępowania karnego, ewentualnie cywilnego miał możliwość wynagrodzić wyrządzoną
pokrzywdzonemu szkodę. W tych okolicznościach jego udział w postępowaniu
o przyznanie kompensaty uznać należy za zbędny.
W ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych dwie uwagi sądów uznać należało
za zasadne. Pierwsza, która powtarzała się w opiniach wielu sądów, polegała na wskazaniu
statio fisci Skarbu Państwa dla roszczeń zwrotnych, o których mowa w art. 14 ustawy.
Zgodnie z art. 12 ustawy, kompensatę wypłaca sąd rejonowy, który wydał orzeczenie
o przyznaniu kompensaty. Jednocześnie stosownie do treści art. 14 ust. 2 prokurator może
wytoczyć powództwo przeciwko sprawcy przestępstwa na rzecz Skarbu Państwa. W opiniach
podnoszono, że treść tego przepisu nie wskazuje wyraźnie, kto stanowi statio fisci Skarbu
Państwa. Z tych względów, dla usunięcia wątpliwości interpretacyjnych, w art. 14 dodano
nowy ust. 3, w którym wskazano, że roszczenie zwrotne przysługujące Skarbowi Państwa
powinno zostać zasądzone na rzecz sądu rejonowego, który wydał orzeczenie o przyznaniu
kompensaty. Ponadto zwrot bezzasadnie wypłaconej kompensaty również powinien nastąpić
na rzecz tego sądu.
Druga zasadna uwaga dotyczyła kwestii odpowiedzialności sprawców przestępstwa
w przypadku roszczenia zwrotnego na rzecz Skarbu Państwa. Podnoszono, że
odpowiedzialność ta powinna mieć charakter solidarny. Powyższą uwagę uznać należało za
w pełni uzasadnioną, ponieważ w ten sposób lepiej zabezpieczone zostaną interesy Skarbu
Państwa w prowadzeniu ewentualnej egzekucji.
Za niezasadną uznano uwagę Naczelnej Rady Adwokackiej, która negatywnie oceniła
rozszerzenie kognicji orzeczniczej referendarzy sądowych. W uzasadnieniu do projektu

13
wskazano powody, dla których proponuje się powierzenie referendarzom sądowym
uprawnień orzeczniczych w zakresie spraw kompensacyjnych.
Nie uwzględniono uwagi Krajowej Rady Sądownictwa, aby rozszerzenie uprawnień
referendarzy sądowych o wykonywanie czynności w sprawach o przyznanie kompensaty
nastąpiło w drodze nowelizacji odpowiednich przepisów Kodeksu postępowania cywilnego.
Zdaniem Krajowej Rady Sądownictwa taki zabieg legislacyjny pozwoliłby na
usystematyzowanie norm regulujących uprawnienia referendarzy.
W kontekście powyższej uwagi zauważyć trzeba, że ustawa o państwowej kompensacie
przysługującej ofiarom niektórych przestępstw umyślnych reguluje całokształt zagadnień
związanych z kompensatą, w tym kwestię właściwości organu orzekającego o przyznaniu
kompensaty. W tej sytuacji nie wydaje się zasadne, aby regulację odnoszącą się do uprawnień
referendarzy sądowych w zakresie orzekania o kompensacie zamieszczać w Kodeksie
postępowania cywilnego.
Projektowana ustawa została zamieszczona w Biuletynie Informacji Publicznej (na
stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości (www.ms.gov.pl)) zgodnie z przepisami
ustawy z dnia 7 lipca 2005 r. o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa
(Dz. U. Nr 169, poz. 1414). aden podmiot nie zgłosił, w trybie wyżej wymienionej ustawy,
zainteresowania udziałem w pracach nad przedmiotowym projektem.

7. Zgodność z prawem Unii Europejskiej
Projektowany akt normatywny jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.



10-1-dg

14