Poselski projekt ustawy - Prawo spółdzielcze

Warszawa, 17 grudnia 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-252(4)/08


Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej






Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy



- Prawo spółdzielcze (druk nr 1035).


Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk

Stanowisko Rządu wobec poselskiego projektu ustawy-Prawo spółdzielcze (druk sejmowy
nr 1035).


I.
Przedmiotowy projekt ustawy jest wzorowany na prezydenckim projekcie ustawy-
Prawo spółdzielcze (druk sejmowy nr 3415 Sejmu IV kadencji z dnia 28 września 2004 r.),
a ściślej stanowi powtórzenie jego wersji zawartej w sprawozdaniu Podkomisji
Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektu ustawy, przyjętym po pierwszym czytaniu (druk
sejmowy nr 4113 Sejmu IV kadencji).
Zgodnie z założeniami projektu, jego celem jest dostosowanie prawa
spółdzielczego do standardów europejskich oraz międzynarodowych zasad spółdzielczych.
Projekt ma również na celu dostosowane podstaw prawnych działalności spółdzielni do
współczesnych reguł działania podmiotów gospodarczych, przy uwzględnieniu
nowoczesnego systemu finansowania i kierowania ich działalnością gospodarczą. Intencją
twórców projektu było również stworzenie nowoczesnych uregulowań dotyczących kontroli
działalności spółdzielni, w tym rady nadzorczej, związków rewizyjnych, Krajowej Rady
Spółdzielczej, a także nowe uregulowanie instytucji lustracji.
W obecnym stanie prawnym kwestie spółdzielczości reguluje ustawa z dnia 16
września 1982 r.-Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.), która
normuje zagadnienia ogólne prawa spółdzielczego oraz zawiera przepisy szczegółowe
dotyczące rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych oraz spółdzielni
pracy. Ponadto szereg ustaw odrębnych reguluje dalsze typy spółdzielni1. Na ten – już
obecnie skomplikowany i mało przejrzysty system regulacji – nakładają się dodatkowo

1 ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2003 r., nr 119, poz. 1116, z późn.
zm.), ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651), ustawa z dnia 14
grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. Nr z 1996 r. Nr. 1 poz. 2, z
późn. zm.), oraz ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i
bankach zrzeszających (Dz. U. Nr 119, poz. 1252, z późn. zm.).
regulacje UE dotyczące spółdzielni europejskiej, uzupełnione przez przepisy polskiej ustawy
z dnia 22 lipca 2006 r. o spółdzielni europejskiej (Dz. U. Nr 149, poz. 1077).
Zakres materii regulowanej przedmiotowym projektem jest podobny do zakresu
obecnie obowiązującej ustawy-Prawo spółdzielcze. Projekt zawiera więc przepisy dotyczące
części ogólnej prawa spółdzielczego oraz przepisy szczególne dotyczące rolniczych
spółdzielni produkcyjnych, spółdzielni kółek rolniczych, innych spółdzielni prowadzących
produkcję rolną oraz spółdzielni pracy. Ten zakres regulacji został jednak w projekcie
rozszerzony o nowe typy spółdzielni – spółdzielnie rzemieślnicze oraz spółdzielnie
uczniowskie.
II.
Istotne zastrzeżenia budzą przepisy ogólne dotyczące spółdzielni. Przepis art. 1
ust. 2 projektu nie uwzględnia międzynarodowych zasad spółdzielczych sformułowanych
w Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości przyjętej na XXXI Kongresie Międzynarodowego
Związku Spółdzielczego w Manchesterze w 1995 roku, które to zasady przewidują
obligatoryjne prowadzenie przez spółdzielnie działalności społecznej i kulturalnej.
Poważne wątpliwości budzi powtórzenie, w art. 1 ust. 3 projektu, istniejącej
obecnie regulacji, zgodnie z którą majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.
Regulacja ta jest powszechnie uznawana za sprzeczną z istotą spółdzielni jako osoby prawnej.
Błędnie sformułowany jest również art. 1 ust. 4 projektu, który stanowi, że
stosunki majątkowe pomiędzy spółdzielnią i jej członkami reguluje wyłącznie statut, nie
wskazując, iż stosunki te uregulowane są również przepisami ustawy.
Wątpliwości budzi wprowadzenie – w art. 4 § 2 zdanie 2 projektu – możliwości
dokonania przez walne zgromadzenie wyboru członków organów spółdzielni przed
wpisaniem do rejestru uchwały dotyczącej utworzenia nowych organów lub zmiany liczby
członków tych organów. Zapis ten stoi w sprzeczności z regulacją zawartą w zdaniu 3 tego
przepisu, zgodnie z którą również i w takich sprawach uchwała walnego zgromadzenia staje
się skuteczna z chwilą wpisania zmiany statutu do rejestru. Należy się opowiedzieć za
konsekwentnym stosowaniem zasady konstytutywności wpisu.
Projekt z jednej strony nie zawiera regulacji dotyczących statusu spółdzielni przed
jej wpisaniem do Krajowego Rejestru Sądowego, z drugiej zaś – ograniczając się do

2
stwierdzenia (w art. 7 ust. 1), że z chwilą wpisu do Rejestru spółdzielnia nabywa osobowość
prawną – wskazuje wyraźnie na możliwość istnienia „spółdzielni w organizacji” (a więc
nieposiadających osobowości prawnej). Wydaje się, że celowe byłoby wprowadzenie
regulacji przewidującej obowiązek złożenia w oznaczonym terminie wniosku o wpis
spółdzielni do rejestru, a ponadto określających status prawny „spółdzielni w organizacji”.
Przepis art. 12, uprawniający członka do wystąpienia ze spółdzielni za
wypowiedzeniem, nie określa terminu wypowiedzenia. Wskazuje jedynie, że wypowiedzenie
dokonywane jest na koniec miesiąca kalendarzowego.
Regulację zawartą w art. 17 ust. 3 projektu, zgodnie z którą w spółdzielniach
liczących nie więcej niż 10 członków nie powołuje się rady nadzorczej, uznać należy za zbyt
daleko idącą. Charakter i rozmiar działalności spółdzielni liczących nawet kilku członków –
ale np. będących wyłącznie osobami prawnymi – wymagać może niekiedy stałej kontroli
i nadzoru sprawowanego przez radę nadzorczą. Dlatego też stanowczo postulować należy
zastąpienie powyższej regulacji zapisem dającym jedynie możliwość określenia w statucie
takich spółdzielni, że rada nadzorcza nie będzie w nich powoływana.
W projekcie brak jest przepisu dotyczącego odpowiedzialności członków zarządu
i rady nadzorczej za szkody wyrządzone spółdzielni. Stanowi to krok wstecz w porównaniu
z art. 58 obecnego Prawa Spółdzielczego.
Istotne zastrzeżenia budzi przepis art. 21 ust. 2 projektu, zgodnie z którym członek
może brać udział w walnym zgromadzeniu tylko osobiście (za wyjątkiem członków
posiadających ograniczoną zdolność do czynności prawnych, którzy w walnym zgromadzeniu
biorą udział za pośrednictwem swoich przedstawicieli). Zasadę osobistego udziału członków
spółdzielni w walnym zgromadzeniu uznać należy za anachronizm oraz za bezzasadne
ograniczenie możliwości wykonywania praw i obowiązków wynikających z członkostwa
w spółdzielni. Na fakt ten zwrócił uwagę również Rzecznik Praw Obywatelskich
w wystąpieniu z dnia 8 lutego 2008 r., skierowanym do Ministra Sprawiedliwości.
Projekt nie zawiera ogólnego przepisu dotyczącego quorum wymaganego do
podejmowania uchwał przez organy spółdzielni. Zamieszczenie w projekcie jedynie
względnie obowiązującej reguły w odniesieniu do walnego zgromadzenia (art. 26 ust. 1)
sprawia, że jeżeli statuty spółdzielni nie będą stanowić inaczej, to quorum nie będzie
obowiązywać na posiedzeniach zarządu i rady nadzorczej. Wydaje się, że w tym zakresie

3
zasadne byłoby wprowadzenie przynajmniej zapisu, że uchwały tych organów mogą być
powzięte, jeżeli ich wszyscy członkowie zostali prawidłowo zawiadomieni o posiedzeniu.
Pewne wątpliwości budzi znaczne ograniczenie kompetencji rady nadzorczej.
Zasługuje wprawdzie na rozważenie argument podniesiony w uzasadnieniu projektu, iż celem
tych zmian było przekształcenie rady nadzorczej z organu nadzorczo-stanowiącego w organ
wyłącznie nadzorczo-kontrolny, jednakże takie ograniczenie kompetencji rady, zwłaszcza zaś
pozbawienie jej kompetencji do wyrażania zgody na nabycie i obciążenie nieruchomości oraz
nabycie zakładu lub innej jednostki organizacyjnej, jak również do zatwierdzania struktury
organizacyjnej spółdzielni, może się w praktyce okazać zbyt daleko idące.
Brak jest przepisu regulującego skutki dokonania czynności prawnej bez uchwały
walnego zgromadzenia (na wzór art. 17 k.s.h.). Wprowadzenie takiej regulacji uznać należy
za konieczne – z uwagi na istniejącą w tym zakresie rozbieżność w orzecznictwie sądowym.
Za zbyt lakoniczne uznać należy przepisy dotyczące kwestii łączenia się i podziału
spółdzielni (Tytuł I Dział VII i VIII projektu). W tym zakresie należałoby zalecić oparcie się
na rozwiązaniach przyjętych w Kodeksie spółek handlowych.
Istotne wątpliwości budzą także regulacje odnoszące się do spółdzielni
uczniowskich (Tytuł II Dział V projektu). Spółdzielnie takie mogłyby być zakładane
w szkołach publicznych i niepublicznych oraz w placówkach oświatowo-wychowawczych dla
dzieci i młodzieży, zaś ich członkami mogliby być uczniowie i wychowankowie szkoły
i placówki bez względu na to, czy mają zdolność do czynności prawnych. Spółdzielnie takie
byłyby ułomnymi osobami prawnymi, to znaczy mogłyby nabywać prawa, zaciągać
zobowiązania, pozywać i być pozywane.
W tym kontekście wskazać należy, że obowiązującą w prawie polskim zasadą jest
brak zdolności do czynności prawnych osób, które nie ukończyły lat 13. Konsekwencją tejże
zasady jest bezwzględna nieważność czynności prawnej dokonanej przez taką osobę –
z ewentualną możliwością konwalidacji umowy należącej do umów powszechnie
zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego z chwilą jej wykonania, ale
tylko w przypadku, gdy umowa taka nie wiąże się z rażącym pokrzywdzeniem osoby
pozbawionej zdolności do czynności prawnej.

4