Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Warszawa, 13 listopada 2008 r.
SEJM
RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VI kadencja
Prezes Rady Ministrów

DSPA-140-234(4)/08

Pan

Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej
Polskiej




Przekazuję przyjęte przez Radę Ministrów stanowisko wobec
poselskiego projektu ustawy


- o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
karnego (druk nr 1021).

Jednocześnie informuję, że Rada Ministrów upoważniła Ministra
Sprawiedliwości do reprezentowania Rządu w tej sprawie w toku prac
parlamentarnych.


(-) Donald Tusk
Projekt z dnia 22 października 2008 r.
DL-P-I-024-27/08


Stanowisko Rządu
do poselskiego projektu ustawy
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (druk nr 1021)


Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
zawiera propozycję nowelizacji przepisów dotyczących postępowania
przyspieszonego, wynikającą z doświadczeń i obserwacji ponad rocznego
okresu obowiązywania przepisów dotyczących tego trybu.
Projekt koncentruje się na:
• zmianie charakteru trybu postępowania przyspieszonego z
fakultatywnego na względnie obligatoryjny,
• częściowym odstąpieniu od obrony obligatoryjnej w sprawach
rozpoznawanych w trybie przyspieszonym,
• odstąpieniu od obligatoryjnego przesłuchania sprawcy przestępstwa
przez prokuratora przed wniesieniem wniosku o rozpoznanie sprawy
do sądu,
• likwidacji ograniczenia liczby przerw w toku rozprawy głównej w
trybie przyspieszonym.
• umożliwieniu złożenia wniosku w trybie art. 387 § 1 k.p.k. przed
wniesieniem wniosku o rozpoznanie.

Zmiana charakteru trybu postępowania przyspieszonego z
fakultatywnego na względnie obligatoryjny
Zaproponowana w art. 1 pkt 1a i 1d projektu zmiana dotyczy nowelizacji
art. 517b § 1 i § 4 k.p.k. Wprowadza ona względnie obligatoryjną formułę
stosowania trybu przyspieszonego (w miejsce funkcjonującej obecnie
fakultatywnej podstawy stosowania trybu przyspieszonego).
Jak wynika z treści uzasadnienia, projektowana zmiana ma na celu
wymuszenie na organach procesowych kierowania spraw do sądu w trybie
przyspieszonym, co prowadzić ma do rozszerzenia stosowania tej instytucji w
praktyce orzeczniczej. W tym zakresie należy zwrócić uwagę na zastosowanie
przez projektodawców niedookreślonej klauzuli łagodzącej automatyzm
przewidziany w § 1, która została zaprojektowana w § 4 art. 517b k.p.k.
Przesłanka w postaci „szczególnych okoliczności” ma charakter ocenny i w
praktyce może powodować trudności interpretacyjne. Z projektu nie wynika,
jakie „szczególne okoliczności” winny być brane pod uwagę, a w
szczególności czy powinny one leżeć po stronie organów procesowych, po
stronie podejrzanego, czy też mają być związane ze stanem faktycznym w
konkretnej sprawie. W związku z tym stwierdzić należy, że zaproponowana
zmiana jest jedynie iluzoryczna, a w praktyce może skutkować zachwianiem
relacji pomiędzy trybem uproszczonym i trybem przyspieszonym.

Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie sposób podzielić argumentacji
zaprezentowanej w uzasadnieniu projektu, odnoszącej się do przyczyn
nienależytego wykorzystania w praktyce trybu przyspieszonego, poprzez
powiązanie tego faktu ze zmianami politycznymi, jakie nastąpiły w drugiej
połowie roku 2007. Podobnie krytycznie ocenić należy pogląd o
„niedostatecznym zaangażowaniu organów prowadzących postępowania, a w
szczególności Policji”, jak również „oportunizmu organów ścigania”. Istotą
prawidłowego funkcjonowania określonych instytucji procesowych jest bowiem
ich uniwersalizm, który zapewnia właściwe wykorzystanie istniejących regulacji
niezależnie od uwarunkowań zewnętrznych, w tym również politycznych.
W przypadku wprowadzania do systemu prawnego nowych regulacji,
doświadczenia praktyki w sposób naturalny dokonują weryfikacji, które
instytucje zostały zaprojektowane prawidłowo i w sposób ergonomiczny, a
które są niepraktyczne i podlegają derogacji z obrotu prawnego poprzez
desuetudo. Jednocześnie stwierdzić należy, że praktyka funkcjonowania trybu

2
przyspieszonego dowodzi jedynie, iż zachodzi potrzeba dokonania
niezbędnych modyfikacji tej instytucji z uwzględnieniem doświadczeń
wynikających ze stosowania tego trybu.
Biorąc pod uwagę przytoczoną wyżej argumentację, modyfikację
zaproponowaną w zakresie zmiany charakteru trybu przyspieszonego na
względnie obligatoryjny ocenić należy krytycznie.

Odstąpienie od obrony obligatoryjnej w sprawach rozpoznawanych w
trybie przyspieszonym
Odnosząc się do propozycji zawartej w art. 1b i 1e projektu, dotyczącej
wprowadzenia w 517b § 3a i § 4a k.p.k. względnie obligatoryjnej obrony,
uzależnionej od złożenia przez osobę podejrzaną oświadczenia w przedmiocie
korzystania z pomocy obrońcy, zauważyć należy, że brak jest
wystarczających argumentów przemawiających za zróżnicowaniem
przesłanek korzystania z pomocy obrońcy z urzędu w trybie przyspieszonym i
w innych trybach znanych polskiej ustawie procesowej. Nadmienić należy, że
niewłaściwym wydaje się odbieranie oświadczenia o korzystaniu z pomocy
obrońcy od osoby podejrzanej.
Nadmienić należy, że – z uwagi na konieczność zapewnienia gwarancji
procesowych osobie podejrzanej na jak najwcześniejszym etapie
postępowania – zasadne wydaje się wprowadzenie regulacji zobowiązującej
organ procesowy do poinformowania osoby zatrzymanej o prawie skorzystania
z pomocy adwokata. Takie rozwiązanie przewidziano w rządowym projekcie
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego (druk Sejmu RP Nr
631). Z tego powodu zaprojektowany sposób odstąpienia od obrony
obligatoryjnej w postępowaniu przyspieszonym uznać trzeba za nietrafny.
Oświadczenie w przedmiocie korzystania z pomocy obrońcy stanowiłoby nową
instytucję procesową, nieprzewidzianą w innych postępowaniach, co mogłoby
naruszać zasadę równości. Wystarczającym rozwiązaniem wydaje się
obligatoryjne pouczenie osoby zatrzymanej o przysługującym jej uprawnieniu.
Rozważenia wymaga natomiast derogowanie normy art. 517i k.p.k.

3
poprzez wprowadzenie w tym zakresie ogólnych reguł ustanawiania obrońcy z
urzędu. Tylko takie rozwiązanie przyczyni się do realnego obniżenia kosztów
postępowania sądowego w trybie przyspieszonym oraz spowoduje równe
traktowanie uczestników postępowania przyspieszonego i pozostałych
postępowań, prowadzonych na podstawie ustawy.
Zauważyć należy, że niezrozumiała jest argumentacja odnosząca się do
projektowanej zmiany, zawarta w uzasadnieniu projektu, dotycząca niskich
kosztów postępowania przyspieszonego. Zasadnicze zastrzeżenia wynikające
z praktyki stosowania omawianej instytucji związane są z tym, że
postępowanie przyspieszone in genere jest kosztowne, a obrona obligatoryjna
jest jednym z elementów wpływających na wzrost kosztów tego trybu. W
obowiązującym stanie prawnym, taka sama sprawa prowadzona bez
zastosowania trybu przyspieszonego generuje, co do zasady, koszty sądowe
niższe co najmniej o kilkaset złotych, gdyż większość spraw w postępowaniu
uproszczonym jest rozpoznawanych bez udziału obrońcy z urzędu (który może
tam pojawić się wyłącznie na zasadzie prawa ubogich).
W związku z tym, projektowaną zmianę w odniesieniu do sposobu
likwidacji obrony obligatoryjnej w postępowaniu przyspieszonym, uznać należy
za niewłaściwą, a jednocześnie niewystarczającą dla realizacji zasady
równości wobec prawa.

Likwidacja ograniczenia liczby przerw w toku rozprawy głównej w trybie
przyspieszonym
Kolejna istotna zmiana została zaprojektowana w obrębie normy art.
517c § 1 k.p.k. Polega ona na umożliwieniu zarządzenia więcej niż jednej
przerwy w rozprawie głównej z tym zastrzeżeniem, że łączna długość przerw
nie może trwać dłużej niż 14 dni.
Zaproponowana regulacja jest wynikiem doświadczeń związanych z
funkcjonowaniem trybu przyspieszonego w praktyce i z tego powodu zasługuje
na akceptację. Możliwość zarządzenia kilku przerw w toku rozprawy głównej
jest uzasadniona dynamiką rozprawy, w trakcie której może zachodzić

4