Droit de suite: prawo twórcy do wynagrodzenia za obrót dziełem

Przeczytaj także: Naruszenie praw autorskich w Internecie

Jedną z takich nici, nieustannie łączących twórcę z owocem jego pracy jest droit de suite. Jest to uregulowane w art. 19 - 195 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (dalej: u.p.a.p.p.) uprawnienie autora oraz jego spadkobierców do udziału w zysku z kolejnych sprzedaży dzieła. Omawiane prawo uzasadnia się głównie tym, iż autor sprzedając swoje dzieło osobie trzeciej rzadko uzyskuje sumę faktycznie odpowiadającą wartości utworu. Bardzo często dzieło zyskuje na wartości dopiero po długich latach, wraz z rosnącą renomą oraz sławą twórcy, niejednokrotnie osiągając ceny nijak nie przystające do tej uzyskanej z pierwszej sprzedaży.

Aby twórca mógł skorzystać z droit de suite muszą jednak zostać spełnione konkretne przesłanki. Po pierwsze, nie każde dzieło daje autorowi uprawnienia do udziału w zyskach z kolejnych sprzedaży. Uprawnienia te przysługują jedynie od obrotu oryginalnym utworem plastycznym, fotograficznym, rękopisem utworu literackiego lub muzycznego. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na pewne wątpliwości nasuwające się w związku z przesłanką oryginalności utworu. Zgodnie z art. 19 ust. 3 u.p.a.p.p. oryginałem jest egzemplarz wykonany osobiście przez twórcę. Za oryginał mogą być uznane również kopie jeśli zostały wykonane osobiście, w ograniczonej ilości, przez twórcę lub pod jego nadzorem a do tego zostały ponumerowane, podpisane lub oznaczone przez niego w inny sposób.

Po drugie, nie każda odsprzedaż dzieła będzie pociągała za sobą obowiązek wypłaty wynagrodzenia autorowi. Dotyczy to jedynie odsprzedaży dokonywanych zawodowo. Jak wynika z art. 19² ust. 1 u.p.a.p.p. odsprzedażą w rozumieniu omawianej regulacji jest każda sprzedaż następująca po pierwszym rozporządzeniu egzemplarzem przez twórcę. Jeśli zaś chodzi o zawodową odsprzedaż, to ust. 2 powyższego artykułu wskazuje, iż należy przez nią rozumieć wszystkie czynności o charakterze odsprzedaży dokonywane, w ramach prowadzonej działalności, przez sprzedawców, kupujących, pośredników oraz inne podmioty zawodowo zajmujące się handlem dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych.

Podmiotem zobowiązanym do uiszczenia wynagrodzenia na rzecz twórcy jest sprzedawca, który zawodowo odsprzedaje dane dzieło. Gdyby jednak działał on na rzecz zawodowego handlarza dziełami sztuki lub rękopisami utworów literackich i muzycznych, odpowiadałby jedynie solidarnie za dług tego drugiego. Co do zasady sprzedawca-pośrednik (np. komis) jest zobowiązany do wskazania osoby trzeciej, na rzecz której działa. Może on jednak zwolnić się z tego obowiązku płacąc twórcy należne mu wynagrodzenie.

Aby prawidłowo obliczyć wysokość przysługującego mu wynagrodzenia autor ma prawo domagać się od sprzedawcy informacji oraz dokumentów potrzebnych do wyjaśnienia tych kwestii. Uprawnienie to wygasa z upływem 3 lat od dnia odsprzedaży.

Co istotne, wysokość udziału należnego autorowi z tytułu droit de suite jest uzależniona od ceny sprzedaży dzieła. Art. 19 ust. 1 u.p.a.p.p stanowi, iż wynagrodzenie należne twórcy stanowi sumę stawek:

1. 5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale do równowartości 50.000 euro, oraz
2. 3 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 50.000,01 euro do równowartości 200.000 euro, oraz
3. 1 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 200.000,01 euro do równowartości 350.000 euro, oraz
4. 0,5 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale od równowartości 350.000,01 euro do równowartości 500.000 euro, oraz
5. 0,25 % części ceny sprzedaży, jeżeli ta część jest zawarta w przedziale przekraczającym równowartość 500.000 euro

Twórcy nie przysługuje wynagrodzenie w związku ze sprzedażą dzieł, których cena nie osiągnęła wysokości co najmniej 100 euro. Również bez względu na wysokość ceny sprzedaży maksymalne wynagrodzenie autora nie może przekroczyć równowartości 12.500 euro. Cenę będącą podstawą do obliczenia wynagrodzenia dla twórcy oblicza się bez uwzględnienia marży pobieranej przez pośrednika oraz bez podatku VAT. Prawo do udziału w zyskach z odsprzedaży dzieła nie jest jednak bezterminowe. Zgodnie z ogólną regułą dotyczącą majątkowych praw autorskich gaśnie ono z upływem siedemdziesięciu lat od końca roku, w którym zmarł artysta. Po jego śmierci przysługuje ono jego spadkobiercom ustawowym lub testamentowym – w zależności od tego czy droit de suite stało się przedmiotem rozrządzenia testamentowego czy też nie.

Na koniec warto dodać, iż omawiane uprawnienie autora i jego spadkobierców nie podlega zrzeczeniu się, zbyciu ani egzekucji (art. 18 ust. 3 u.p.a.p.p.). Jest to konsekwencją silnej więzi łączącej dzieło z jego twórcą.