(Nad)używanie alkoholu w czasie pracy

Przeczytaj także: Alkohol w pracy a zwolnienie dyscyplinarne

Spożywanie alkoholu w czasie pracy, czy też stawienie się w miejscu pracy w stanie nietrzeźwości lub nawet po spożyciu alkoholu, pociągać może za sobą szereg negatywnych implikacji, począwszy od kreowania odpowiedniego (negatywnego) podejścia pracownika do pracy i przełożonych, poprzez wydajność i rzetelność pracy, na bezpieczeństwie pracownika i współpracowników oraz sprzedawanych towarów i usług kończąc (aspekt bezpieczeństwa ma szczególne znaczenie w przypadku pracowników zatrudnionych w transporcie [w tym zbiorowym], jak i w przemyśle ciężkim). Zatem kwestia zachowania trzeźwości pracowników, mimo iż nie wymieniona wprost w przepisach kodeksu pracy, nabiera szczególnego znaczenia w wymiarze zarówno wewnątrzzakładowym, jak i ogólnospołecznym.

Pracodawcy w regulaminach pracy bardzo często określają jako zasadniczy (podstawowy) obowiązek pracowników zachowanie trzeźwości w czasie i miejscu pracy oraz formułują zakazy spożywania jakiegokolwiek alkoholu, jak i stawiennictwa po jego użyciu, czy też w stanie nietrzeźwości w zakładzie pracy. Formułowanie tego typu obowiązków i nadawanie im rangi „podstawowych” ma istotne znaczenie z punktu widzenia oceny skutków ich naruszenia i możliwych do zastosowania przez pracodawcę w związku z naruszeniem sankcji (por. niżej), ale przede wszystkim również z punktu widzenia dochowania należytej staranności w zakresie zapewnienia bezpiecznych warunków pracy (BHP).

Ogólnokrajowe regulacje dotyczące zakazu spożywania alkoholu w określonych miejscach lub warunkach zawiera ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Regulacji tej nadano szczególny status prawny i społeczny opatrując ją preambułą (zabieg legislacyjny stosowany w aktach prawnych szczególnej rangi jak np. Konstytucja RP) uznającą życie obywateli w trzeźwości za niezbędny warunek moralnego i materialnego dobra Narodu.

W myśl przepisów ustawy za napój alkoholowy uznawany jest każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu (art. 46 ust. 1 ustawy).

Ustawa definiuje również pojęcia „stanu po użyciu alkoholu” oraz „stanu nietrzeźwości”.

Ten pierwszy zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

1. stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo
2. obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Natomiast stan nietrzeźwości występuje, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

1. stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo
2. obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Generalne zakazy wnoszenia, sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładów pracy przewidziano w art. 14 i 16 cyt. ustawy sankcjonując ich naruszenie opisanymi niżej karami i rygorami.

Pracownik wnoszący alkohol na teren zakładu pracy lub też spożywający go w miejscu pracy ma obowiązek oddać go do depozytu pracodawcy. Niezastosowanie się do powyższego uprawnia pracodawcę do niewpuszczenia pracownika na teren zakładu pracy, a nawet do jego wydalenia z terenu zakładu.

W przypadku gdy pracodawca podejrzewa, iż pracownik stawił się w miejscu pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał alkohol w czasie pracy, spoczywa na nim (kierownik lub inna odpowiednio upoważniona osoba) obowiązek niedopuszczenia takiego pracownika do pracy i poinformowania pracownika o podstawach takiej decyzji [identyczne uprawnienie przysługuje inspektorowi pracy w toku dokonywanych czynności kontrolnych]. W takiej sytuacji zarówno kierownik zakładu pracy jak i odpowiednio upoważniony przełożony pracownika, ale także i sam pracownik, mają prawo żądać aby przeprowadzono badanie stanu trzeźwości pracownika (do 30 czerwca 2011 r. uprawnienie żądania przeprowadzenia badania przysługiwało wyłącznie pracownikowi). Badanie takie może przeprowadzić uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (Policja, Straż Gminna/ Miejska), przy wykorzystaniu do zabiegu pobrania krwi wyłącznie fachowego pracownika służby zdrowia. Szczegółowe warunki przeprowadzania badania określa Rozporządzenie ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 6 maja 1983 r. w sprawie warunków i sposobu dokonywania badań na zawartość alkoholu w organizmie (Dz. U. nr 25, poz. 117).

Jeżeli natomiast zachowanie pracownika, który stawił się w zakładzie pracy w stanie nietrzeźwości lub po użyciu alkoholu daje powód do zgorszenia lub też zagraża życiu lub zdrowiu pracownika lub innych osób, możliwe jest doprowadzenie takiego pracownika do izby wytrzeźwień (a w jej braku – do jednostki Policji). Okres pozostawania w izbie wytrzeźwień lub w jednostce Policji nie może być dłuższy niż 24 godziny. Osoba doprowadzona ponosi koszty pobytu w izbie wytrzeźwień.

Jeżeli doprowadzenie do izby wytrzeźwień jest bezzasadne lub nastąpiło z naruszeniem przepisów w tym zakresie, wówczas pracownik może złożyć zażalenie do sądu i domagać się zbadania przebiegu procedury zatrzymania i doprowadzenia.

Naruszenie przez pracownika zakazu spożywania alkoholu w miejscu pracy, jak i próba spożycia alkoholu (usiłowanie) stanowią na gruncie omawianej ustawy wykroczenia zagrożone grzywną do 5.000,00 zł.

Identyczna kara grozi jednak również pracodawcy, który wbrew szczególnemu obowiązkowi nadzoru dopuszcza do spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładu pracy.