Restrukturyzacja spółki z o.o. a umorzenie udziałów

Przeczytaj także: Polski Ład a neutralność podatkowa restrukturyzacji

Zamiast podziału – aport

Gdy uzgodnione z inwestorem kluczowe założenia i finansowe warunki transakcji oparte zostały o zasadę, że inwestor zainteresowany jest nabyciem spółki w określonym stanie majątkowym (np. wolnym od obciążeń) i udziałowym (bez dotychczasowych wspólników), szybkie sfinalizowanie transakcji zależy od optymalnego doboru formalnego wariantu restrukturyzacji spółki, tak aby czas pomiędzy zawarciem przez strony umowy przedwstępnej lub umowy inwestycyjnej, a faktycznym przejęciem spółki przez inwestora, był możliwe krótki.

Jednym z możliwych do zastosowania rozwiązań jest podział spółki w trybie art. 528 i nast. Kodeksu spółek handlowych. Ten jednak wiąże się z koniecznością przeprowadzenia procedury związanej z dopełnieniem szeregu formalnych czynności - w tym opracowaniu podlegającego badaniu przez biegłego planu podziału - z których część wymaga zachowania ustalonego przepisami minimalnego okresu przed realizacją kolejnej fazy podziału. Z drugiej strony, procedura podziałowa z ksh pozwala na sukcesję praw i obowiązków dzielonej spółki z mocy prawa, co ułatwia i upraszcza sytuację nowopowstałego podmiotu pod względem wykazania przejścia określonych praw i zobowiązań.

Z różnych przyczyn wykorzystanie procedury podziałowej może w konkretnym przypadku nie być możliwe albo może nie odpowiadać oczekiwaniom stron. Analogiczny do podziału spółki efekt możemy wówczas osiągnąć, wykorzystując instytucję aportu i dobrowolnego umorzenia udziałów dotychczasowych wspólników w zamian za udziały w nowoutworzonej spółce, do której uprzednio wniesiony zostanie - przez spółkę, której przejęciem zainteresowany jest inwestor - aport w formie aktywów, na bazie których dotychczasowi wspólnicy mogą kontynuować swoją działalność.

Zwykle przy takiej formule restrukturyzacji udaje się dodatkowo uzyskać od wierzycieli redukcję zadłużenia lub odroczenie terminu spłaty zobowiązań, zwłaszcza jeśli środki pozyskane z transakcji z inwestorem mają posłużyć na obsługę wierzycieli spółki. Perspektywa realnej spłaty części zobowiązań spółki jest dla wierzycieli często atrakcyjniejsza od długotrwałego postępowania upadłościowego, a możliwość szybszego niż w przypadku procedury podziałowej sfinalizowania transakcji z inwestorem jest dodatkowym atutem.

W omawianym wariancie restrukturyzacji przejście dotychczasowych wspólników do nowej spółki musi być zatem poprzedzone doprowadzeniem spółki do stanu, w jakim inwestor zainteresowany jest jej nabyciem. Składniki majątkowe, których wspólnicy nie zamierzają objąć transakcją z inwestorem, mogą być wówczas wniesione aportem do nowoutworzonej lub istniejącej już innej spółki z udziałem wspólników. Jeśli składniki te odpowiadać będą definicji zorganizowanej części przedsiębiorstwa, wniesienie przez spółkę takiego aportu w zamian za udziały w innej spółce nie będzie opodatkowane VAT, nie będzie też podlegać podatkowi od czynności cywilnoprawnych.

Wnosząc aport, trzeba pamiętać o uwzględnieniu wszystkich wierzytelności i zobowiązań spółki, które nie będą spłacone ze środków uzyskanych od inwestora (jeśli inwestor ma przejąć naszą spółkę w stanie „czystym”), tak aby w jego ramach przenieść do nowej spółki prawa i obowiązki wynikające z zawartych przez spółkę umów, wszelkie decyzje administracyjne (w dopuszczalnym prawnie zakresie), a także umowy pracownicze, umowy kredytowe wraz z zabezpieczeniami, itd. W odróżnieniu od podziału spółki w procedurze ksh, skutek przejścia praw i obowiązków związanych z przedmiotem aportu nie następuje z mocy prawa (por. art. 531 ksh), lecz wymaga uprzedniego uzyskania zgody wierzycieli lub kontrahentów spółki. Należy też zwrócić uwagę na prowadzone przez spółkę spory sądowe – tu także dla zmiany procesowej (wstąpienie w sporze w miejsce spółki nowej spółki, do której wnoszony jest aport) wymagana jest zgoda przeciwnika procesowego.

Jeśli ten etap transakcji zostanie prawidłowo przygotowany od strony formalno-prawnej, pozostaje wniesienie aportu i rejestracja podwyższenia kapitału nowej spółki oraz ujawnienie zmian własnościowych w odpowiednich rejestrach (księgach wieczystych, rejestrach zastawów, itp.). Rejestracja podwyższenia kapitału następuje wówczas sprawnie i w racjonalnych terminach.