Wynagrodzenie za wadliwie wykonaną pracę

Przeczytaj także: Wadliwa praca a prawo do wynagrodzenia

Prawo do wynagrodzenia pracownik nabywa wtedy, gdy w okresie za który jest wypłacane wynagrodzenie, sumiennie i starannie wykonywał umówioną pracę - zgodnie z treścią zobowiązania. Prawo do wynagrodzenia w przypadku stosunku pracy nie jest bowiem związane z faktem wykonywania pracy "w ogóle", gdyż art. 100 §1 k.p. nakłada na pracownika obowiązek sumiennego i starannego wykonywania pracy. I tylko praca wykonana w taki sposób jest przesłanką powstania po stronie pracodawcy obowiązku wypłaty za nią odpowiedniego wynagrodzenia.

Art.82 §1 k.p. stwierdza, że za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje, a jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi - wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Istotne dla omawianego problemu jest to, że pracownik ponosi odpowiedzialność za wadliwy rezultat tylko wtedy, gdy jest on wynikiem złej jakości jego pracy. Przesłanką konieczną do pozbawienia pracownika wynagrodzenia lub obniżenia jego wysokości w omawianym trybie jest wykazanie winy pracownika. Dowód w tej sprawie obciąża pracodawcę. Zgodnie bowiem z art.6 k.c. w zw. z art.300 k.p., ciężar udowodnienia danego faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne.

Konsekwencje wynikające z art.82 k.p. dotyczą wszelkich rodzajów winy pracownika – a więc zarówno winy umyślnej, jak i nieumyślnej. Jednakże pomiędzy zawinionym zachowaniem pracownika, a wykonaniem wadliwego produktu bądź usługi musi istnieć związek przyczynowy. Oznacza to, że przedmiotowe wady muszą być normalnym następstwem nagannego zachowania się pracownika.

Nie obciąża więc pracownika wadliwy wynik jego pracy, jeżeli nie wynika on z niezachowania należytej staranności i sumienności przy wykonywaniu pracy (mówiąc inaczej – jeżeli brak jest tzw. winy subiektywnej).

Zgodnie z art.82 §1 zd. drugie k.p., jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu. Wielkość tego zmniejszenia jest proporcjonalna do stopnia obniżenia jakości produktu. Jeżeli więc wady powodują, iż produkt (usługa) jest całkowicie bezwartościowy, wynagrodzenie nie przysługuje. Natomiast gdy wadami lub usterkami dotknięta jest tylko część pracy – wynagrodzenie nie przysługuje za tę właśnie część (tak: wyrok SN z dnia 20.02.1979 r.; sygn. akt: I P 142/79; publ.: PiZS № 6/1980, s.73).

W przypadku, gdy pracownik usunął wadliwość produktu lub usługi, zachowuje prawo do wynagrodzenia odpowiednie do ich jakości (art.82 §2 k.p.). Za czas zużyty na usuwanie wad wynagrodzenie nie przysługuje. Nie ma tu znaczenia, czy usuwanie tych wad miało miejsce w czasie pracy czy w godzinach nadliczbowych.

Kodeks pracy nie określa, kiedy wyrób bądź usługa są wykonane wadliwie. W stosunku do wyrobów będącymi rzeczami oznaczonymi co do gatunku, zastosowanie będzie miał przepis art.357 k.c. stosowany tutaj w związku z art.300 k.p. Tak więc, jeżeli jakość tych rzeczy nie jest oznaczona przez właściwe przepisy lub przez czynność prawną ani też nie wynika z okoliczności, dłużnik (pracownik) powinien świadczyć rzeczy średniej jakości. Wyroby są jednak najczęściej objęte określonymi normami jakościowymi, które umożliwiają określenie ich ewentualnej wadliwości. Zastosowanie w tym zakresie mogą mieć tak Polskie Normy, jak i normy branżowe czy zakładowe. Określone normy jakościowe mogą też być ustanawiane dla usług – co ułatwia określenie wadliwości ich wykonania. Jeżeli brak takich norm, jakość usług należy określać na podstawie wskaźników staranności, która jest wymagana przy wykonywaniu konkretnego rodzaju usług.
Pamiętać należy jednak, że produkt lub usługa są dotknięte przedmiotową wadą jedynie wtedy, gdy występuje ona ze względu na wadliwy sposób ich wykonania. Nie ma więc możliwości zastosowania wobec pracownika sankcji pozbawienia lub ograniczenia wynagrodzenia, jeżeli przyczyna powstania wady jest inna niż wina pracownika (np. nieprawidłowa technologia stosowana u danego pracodawcy, wady ukryte materiału, itp.).

Kodeks pracy nie ustanawia również wyraźnego obowiązku usunięcia przez pracownika zaistniałych z jego winy wad. Biorąc jednak pod uwagę obowiązek pracownika dotyczący starannego i sumiennego wykonywania obowiązków pracowniczych (art.100 §1 k.p.) oraz prawo wierzyciela (pracodawcy) do żądania należytego spełnienia przez dłużnika (pracownik) świadczenia, przyjąć należy iż obowiązek taki istnieje. Stanowisko takie zostało z resztą niejednokrotnie podkreślone przez literaturę przedmiotu.