Firma w kryzysie - restrukturyzacja, upadłość czy likwidacja firmy?

Przeczytaj także: Upadłość czy restrukturyzacja w dobie Covid-19?

Postępowanie naprawcze wprowadzono do polskiego systemu prawnego jako sposób na szybkie i sprawne, pozasądowe, co do zasady, zawarcie układu dłużnika z wierzycielami.

Podstawowa zaletą tego postępowania jest krótkość i brak sformalizowania procedury. Formalności sprowadzają się do wstępnej oceny oświadczenia przez sąd (który może zakazać wszczęcia postępowania, jeżeli nie są spełnione ustawowe przesłanki) a następnie do zatwierdzenia układu po przeprowadzeniu rozprawy.

Atrakcyjne dla dłużnika może być także pozostawienie w jego rękach zarządu przedsiębiorstwem przez cały czas trwania postępowania. Dodatkowo (co daje postępowaniu naprawczemu przewagę nad próbą zawarcia porozumienia w drodze ugód zawieranych indywidualnie) podczas trwania postępowania dłużnik nie ma obowiązku spłacania swoich zobowiązań a naliczanie odsetek jest zawieszone.

Wadą przyjętej konstrukcji postępowania naprawczego jest konieczność bardzo wczesnego dostrzeżenia, iż przedsiębiorstwo może mieć trudności. W obecnym stanie prawnym możliwość wszczęcia postępowania naprawczego zarezerwowana jest dla przedsiębiorców, którzy nie są niewypłacalni, ale wedle rozsądnej oceny ich sytuacji istnieje realne zagrożenie niewypłacalnością w przyszłości. Sztandarowym przykładem takiej sytuacji jest terminowa transakcja terminowa (tzw. opcje), ze znaną datą zamknięcia i możliwą do oszacowania stratą, która nastąpi z chwilą zamknięcia transakcji.

W uchwalonej przez Sejm nowelizacji Prawa upadłościowego i naprawczego przewidziano rozszerzenie możliwości wszczęcia postępowania naprawczego na podmioty, które są niewypłacalne, ale suma nie wykonywanych zobowiązań nie przekracza 10 % wartości bilansowej a opóźnienie nie jest większe niż 3 miesiące (znowelizowany art. 12 ust 3 pun). Ta zmiana może przyczynić się do popularyzacji postępowania naprawczego i może dać szanse na jego faktyczne zaistnienie w obrocie gospodarczym.

Kolejnym ryzykiem, które wiąże się z postępowaniem naprawczym, a które wynika z bardzo rygorystycznych dotychczas kryteriów jego dostępności, jest brak doświadczeń praktycznych. Nie ukształtowało się orzecznictwo, nie jest znane podejście sądów zarówno do wymogów formalnych jak i do procedury przeprowadzanej przez samego dłużnika pod nadzorem nadzorcy sądowego.

Niedogodnością, z którą musi się liczyć dłużnik wszczynający postępowanie naprawcze, jest także brak ochrony przed wierzycielami zabezpieczonymi rzeczowo. Przy zachowaniu możliwości prowadzenia egzekucji przez tych wierzycieli, mimo wszczęcia postępowania naprawczego, istnienie jakiegokolwiek wymagalnego zadłużenia zabezpieczonego wymaga osobnego porozumienia z takim wierzycielem. Daje to wierzycielom zabezpieczonym niezwykle silną pozycję, która często, podobnie zresztą jak w układzie zawieranym w postępowaniu upadłościowym, doprowadzić może do niepowodzenia podjętej próby restrukturyzacji przedsiębiorstwa.

Gdy dłużnik jest niewypłacalny i nie ma szans ani na restrukturyzację ani na postępowanie naprawcze, zmuszony jest złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości. Nie musi ona jednak koniecznie zmierzać do likwidacji jego przedsiębiorstwa, a mianowicie może to być upadłość z możliwością zawarcia układu.

Przede wszystkim, nie powoduje ona konieczności likwidacji przedsiębiorstwa dłużnika. Jeżeli propozycje układowe zostaną zatwierdzone przez zgromadzenie wierzycieli i sąd, postępowanie upadłościowe kończy się, a upadły odzyskuje prawo do władania i zarządzania swoim majątkiem w takim zakresie, jaki wynika z układu (art. 293 w zw. z art. 285, i 287 pun). Następnie, w pewnych warunkach daje możliwość zachowania przez upadłego zarządu nad jego przedsiębiorstwem.