Praca w gospodarstwie rolnym a staż pracy

Przeczytaj także: Służba wojskowa a staż pracy

Generalnie mogłoby się wydawać, że kluczowe dla określania stażu jest zatrudnienie pracownicze w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy. Istnieje jednak, na mocy odrębnych ustaw lub przepisów zakładowych, możliwość ujęcia tu innych okresów pracy. Tak jest właśnie w przypadku pracy w gospodarstwie rolnym. Jest to o tyle ważne, że staż pracy odgrywa istotna rolę przy określaniu uprawnień pracowniczych.

O możliwości zaliczenia pracy w gospodarstwie rolnym do stażu pracy decydują więc przepisy, postanowienia układu zbiorowego pracy albo porozumienia w sprawie zakładowego systemu wynagradzania. Jeśli jest w nich mowa, że do stażu, od którego zależą uprawnienia pracownicze, wlicza się okresy zatrudnienia w innych zakładach pracy, to wówczas pracodawca jest zobowiązany uwzględnić również pracę w gospodarstwie rolnym. Jeżeli stanowią one natomiast, że do stażu zalicza się np. jedynie okresy pracy na określonym stanowisku lub w określonej branży, pracownik nie ma już co liczyć na zaliczenie tu okresu, w którym pracował w gospodarstwie rolnym.

Niestety to jeszcze nie koniec ograniczeń. Zaliczenie pracy w gospodarstwie rolnym do ogólnego stażu pracy jest bowiem możliwe tylko w trzech przypadkach, o których mówi art. 1 ustawy z 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy (DzU nr 54, poz. 310, dalej ustawa).

I tak, do stażu będzie wliczać się praca w gospodarstwie rolnym przypadająca na okresy prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka. Zgodnie z obowiązującą linią orzeczniczą (wyrok NSA z 5 października 2001 r., II SA 1858/01) prowadzeniem gospodarstwa rolnego jest samodzielna lub przy pomocy innych osób (np. krewnych czy pracowników najemnych) faktyczna praca w gospodarstwie rolnym, którą wykonuje się na własny rachunek w charakterze właściciela lub posiadacza (w rozumieniu, o którym mówi art. 336 kodeksu cywilnego). Ponadto konieczna jest tu pełna zdolność do czynności prawnych, a więc osiągnięcie pełnoletniości (wyrok NSA z 18 maja 1999 r., II SA204/99).

PRZYKŁAD

Pani Janina przez 15 lat prowadziła wraz z mężem gospodarstwo rolne. Następnie małżeństwo podjęło decyzję o przeprowadzce do pobliskiego miasta, gdzie kobieta podjęła pracę na stanowisku sprzedawcy. W tym przypadku 15-letni okres pracy w gospodarstwie będzie zaliczał się do jej stażu pracy. Podobnie stałoby się, gdyby zatrudnienie podjął mąż.

Do stażu pracy zaliczają się również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym prowadzonym przez rodziców lub teściów, poprzedzające objęcie tego gospodarstwa i rozpoczęcie jego prowadzenia osobiście lub wraz ze współmałżonkiem. Trzeba tu jednak pamiętać, że objęcie, a potem osobiste prowadzenie gospodarstwa są warunkami koniecznymi i to właśnie od ich spełnienia zależy zaliczenie przepracowanych lat do stażu (wyrok SN z 30 stycznia 2001 r., II SA 613/00). Jednocześnie, czas, w którym nastąpiło przejęcie jest bez znaczenia, a więc nie musi do niego dojść natychmiast po zaprzestaniu pracy w gospodarstwie (wyrok NSA z 30 stycznia 2001 r., II SA 613/00). Co ważne, nieistotny jest również sposób objęcia gospodarstwa, może to nastąpić nawet w oparciu o nieformalną umowę darowizny. Ponadto za „objęcie” należy uznać również objęcie części gospodarstwa rolnego, które zgodnie z formalnymi wymogami może stanowić gospodarstwo rolne.

PRZYKŁAD

Pan Jan pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców od ukończenia 16 roku życia przez okres 4 lat. Równocześnie uczęszczał do szkoły. Po zakończeniu nauki wyprowadził się do innej miejscowości, w której podjął pracę jako mechanik samochodowy. Gospodarstwo przejęła natomiast jego siostra. W tym przypadku czteroletni okres pracy mężczyzny w gospodarstwie nie będzie wliczał się do stażu pracy, bowiem nie został spełniony ustawowo przewidziany warunek przejęcia i poprowadzenia gospodarstwa.

Wliczane do stażu pracy są również przypadające po dniu 31 grudnia 1982 r. okresy pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym w charakterze domownika w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.