Samochód służbowy. Co robić, jeśli pracownik nie chce go zwrócić?

Przeczytaj także: Odpowiedzialność pracownika za zniszczenie samochodu służbowego

Pracownik z chwilą otrzymania samochodu służbowego nie nabywa prawa własności. Uzyskuje tylko możliwość użytkowania pojazdu za zgodą pracodawcy. Nawet jeżeli auto stanowi przedmiot umowy leasingu lub najmu to wyłącznie przedsiębiorca jest uprawniony do rozporządzania środkiem lokomocji, środkiem transportu. Ponadto firma odpowiada wobec leasingodawcy za pojazd i po zakończeniu umowy może być zobowiązana do zwrotu. Dlatego zatrudniony nie może odmówić zwrotu samochodu, nawet jeżeli uważa, że nie otrzymał należnego wynagrodzenia.

Stop dla kary pieniężnej

Jeżeli nie zawarto umowy powierzenia pojazdu z obowiązkiem zwrotu na mocy art. 124 K.p., pracodawca żądający zwrotu samochodu może napotkać na pewne problemy. Taka sytuacja często występuje jeżeli pracownik niespodziewanie musi wykonać obowiązki w innym mieście. Ponadto bywają sytuacje, gdy zatrudniony poprosi o użyczenie auta np. na weekendowy wyjazd.

Jednym z obowiązków pracowniczych wskazanych w art. 100 § 2 K.p. jest dbanie o powierzone mienie. W taki przypadku odmowa zwrotu pojazdu może być traktowana jako niewykonanie obowiązku służbowego. Pracodawca może nałożyć karę porządkową (art. 108 K.p.) - upomnienie lub naganę. Co bardzo ważne, kara pieniężna nie znajdzie zastosowania w tej sytuacji. Przed nałożeniem kary porządkowej należy wysłuchać pracownika, najlepiej z udziałem świadków oraz sporządzić notatkę. Trzeba też zawiadomić zatrudnionego o nałożeniu kary porządkowej na piśmie i wskazać podstawę (z umowy lub Kodeksu pracy). Ponadto konieczne jest pouczenie o prawie odwołania do sądu pracy w terminie 7 dni od otrzymania zawiadomienia. Istnieje przy tym zagrożenie, że pracownik odwoła się do sądu pracy a wtedy być może pracodawca zostanie zmuszony do poniesienia kosztów postępowania.

Pojazd podczas urlopu

Jeżeli pracodawca zawarł z pracownikiem umowę powierzenia pojazdu wraz z obowiązkiem zwrotu w rozumieniu art. 124 § 1 K.p. to ma znacznie ułatwione zadanie. Umowa wraz z pokwitowaniem odbioru pojazdu stanowi dowód na posiadanie samochodu przez pracownika. Zatem teoretycznie takie zapobiegawcze działanie powinno rozwiązać sprawę.

Niestety, nie zawsze. Sytuacja komplikuje się, jeżeli pracownik przebywa na zwolnieniu lekarskim lub urlopie wychowawczym. Formalnie nie wykonuje obowiązków pracowniczych a zatem pracodawca nie może wydawać poleceń służbowych. Z drugiej strony, przedsiębiorca najczęściej powierza mienie zatrudnionemu w celu wykonywania obowiązków pracowniczych. Jeżeli po stronie pracownika występuje przeszkoda do świadczenia pracy, nawet niezawiniona, tak jak choroba, to użytkownik środka lokomocji ma obowiązek zwrócić narzędzia pracy.

Udowodnić fakt przekazania auta

Co bardzo ważne, to na pracodawcy spoczywa obowiązek przedstawienia dowodów powierzenia danego samochodu konkretnemu pracownikowi. Ponadto powinien wykazać, że wezwał do zwrotu pojazdu i wyznaczył termin jego dostarczenia w daną lokalizację. Warto tutaj sprecyzować miejsce zwrotu pojazdu, najprościej by to była siedziba firmy.

Przedsiębiorca powinien przedstawić dowód na prawo do używania pojazdu jak umowa sprzedaży, leasingu, najmu. Ponadto należy wykazać, że pracownik był wzywany do zwrotu auta, stąd tak ważne, by wezwania nie przekazywać ustnie tylko pisemnie. Warto przedstawić dowód rejestracyjny samochodu, choć to ostatnie może stanowić pewien problem, bo zwykle posiada go użytkownik środka lokomocji. Dlatego dobry pomysł stanowi wykonanie kserokopii, zdjęcia lub też duplikatu dowodu rejestracyjnego jeszcze przed pierwszym wydaniem samochodu.

Świadkowie mile widziani

Firma ma prawo wezwać pracownika do zwrotu pojazdu na piśmie – przez wysłanie listu poleconego na adres zamieszkania pracownika wskazanego w umowie o pracę. Ponadto można wysłać wezwanie w formie elektronicznej lub e-mail.

Jeżeli nie zawarto umowy powierzenia pojazdu, w celu udowodnienia przekazania pojazdu dobre rozwiązanie stanowi żądanie dowodu z przesłuchania świadków np. osoby, która wydała pojazd oraz innych osób obecne przy tym. Nierzadko przecież w dużych firmach pracownicy przybywają na wydanie samochodów grupowo, na przykład przy okazji jakiegoś szkolenia, eventu firmowego. Świadkiem może być też dealer samochodowy czy też pracownik firmy CFM obecny przy oddaniu w użytkowanie auta.

Powództwo o wydanie rzeczy

Jeżeli pracodawca jest właścicielem samochodu, a osoba po zakończeniu stosunku pracy nadal posiada rzeczy należące do firmy, można wytoczyć powództwo windykacyjne (z art. 222 K.c.). Przedsiębiorca ma obowiązek udowodnić swoje prawo do dysponowania autem oraz pozbawienie faktycznego „władztwa” przez byłego pracownika w wyniku braku zwrotu pojazdu. Do pozwu należy dołączyć dokumenty stanowiące dowód na wyłączne prawo do dysponowania środkiem lokomocji np. umowa kupna, dowód rejestracyjny, karta pojazdu.

Po wezwaniu do wydania samochodu, były pracownik będzie działał w złej wierze, co oznacza, że można żądać zwrotu korzyści jakie nie zostały uzyskane przez firmę z powodu braku zwrotu pojazdu na mocy art. 225 K.c. Gdy firma dysponuje pojazdem na podstawie umowy leasingu lub najmu, nie przysługuje jej roszczenie windykacyjne z art. 222 K.c. ponieważ nie jest właścicielem środka lokomocji.

Zwolnienie dyscyplinarne

Należy pamiętać, że jeśli pracownik nie zwróci powierzonego mienia to może popełnić przestępstwo przywłaszczenia z art. 284 Kodeksu karnego. Pracodawca może złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa wraz z wnioskiem o zatrzymanie danego pojazdu przez policję. Należy przy tym oczywiście wykazać prawo do dysponowania pojazdem, fakt jego powierzenia danej osobie oraz wezwanie do zwrotu rzeczy. Samochód będzie stanowić dowód rzeczowy i może zostać zatrzymany do dnia wydania wyroku.

Nawet jeżeli postępowanie przygotowawcze zostanie umorzone, to pracownik po wezwaniu do prokuratury w celu złożenia wyjaśnień może sam zwrócić samochód. Przywłaszczenie powierzonego mienia przez pracownika zawsze stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (wyroku SN z 10 listopada 1999 r. sygn. akt I PKN 361/99). Może stanowić podstawę do zwolnienia dyscyplinarnego. Dowodem będzie prawomocny wyrok skazujący.

radca prawny Radosław Pluciński
aplikant radcowski Wojciech Godzina
www.radcyprawni.net