W dniu 03.05.2023 o 16:20, J.F pisze:
> Album ze zdjęciami budynków - powinno się płacić taniemy architektom?
Jest jeszcze pojęcie "pól eksploatacji" i "praw zależnych".

Pola eksploatacji to pojęcie używane w prawie autorskim, które odnosi
się do różnych sposobów wykorzystania utworu przez jego twórcę lub osoby
trzecie posiadające odpowiednie uprawnienia. Pola eksploatacji są
wyliczone w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych i obejmują
następujące kategorie: prawo do zwielokrotnienia utworu (np. kopiowanie,
nagrywanie, drukowanie); prawo do publicznego wykonania utworu (np.
wystawienie na scenie, prezentacja w telewizji, odtwarzanie w radiu);
prawo do publicznego udostępnienia utworu w taki sposób, aby każdy mógł
mieć do niego dostęp w miejscu i czasie, jakie mu odpowiadają (np. na
stronie internetowej, w serwisie streamingowym); prawo do wprowadzania
zmian w utworze (np. adaptacja, przeróbka); prawo do rozpowszechniania
utworu (np. dystrybucja, sprzedaż). Twórca ma prawo decydować, na jakich
polach eksploatacji jego utwór będzie wykorzystywany, a także może
udzielać licencji na korzystanie z niego innym podmiotom. Jednakże, aby
móc wykorzystać utwór w sposób określony w którymś z pól eksploatacji,
konieczne jest uzyskanie odpowiednich uprawnień od twórcy lub od
podmiotu, który te uprawnienia od niego nabył.

Utwory zależne to pojęcie używane w prawie autorskim, które odnosi się
do utworów powstałych w oparciu o utwór pierwotny. Utwory zależne mogą
być tworzone na różne sposoby, np. przez adaptację, przeróbkę,
aranżację, tłumaczenie lub zbiór w całość. Utwór zależny zawsze jest
powiązany z utworem pierwotnym i nie może istnieć bez niego. W przypadku
utworów zależnych prawa autorskie należą do twórcy utworu pierwotnego
oraz do twórcy utworu zależnego, ale zależnie od okoliczności udział
każdego z nich może być różny. Przykładem utworu zależnego jest film
powstały na podstawie powieści - w tym przypadku prawa autorskie do
filmu należą do twórców filmu, ale zawsze muszą zachować prawa autorskie
do pierwotnej powieści. Podobnie, tłumacz przekładający utwór z jednego
języka na inny tworzy utwór zależny, ale nadal musi respektować prawa
autorskie oryginalnego utworu. W prawie autorskim istnieją szczególne
regulacje dotyczące utworów zależnych, które określają m.in. warunki, na
jakich można je tworzyć i rozpowszechniać, jakie należą się z tego
tytułu wynagrodzenia oraz jakie prawa ma twórca pierwotnego utworu.

Rozpowszechnianie zdjęcia budynku zaprojektowanego przez architekta może
podlegać różnym regulacjom praw autorskich, w zależności od kraju i
kontekstu, w którym zdjęcie jest publikowane. W niektórych krajach,
takich jak np. Stany Zjednoczone, fotografowanie budynków znajdujących
się w przestrzeni publicznej (np. ulicy) jest uznawane za wolne od
ograniczeń praw autorskich. Jednak w innych krajach, w tym w Polsce,
może to być inaczej. W Polsce, fotografowanie budynków prywatnych (tzn.
należących do osób fizycznych lub prawnych) bez zgody właściciela
budynku jest zabronione zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. W
przypadku budynków należących do jednostek samorządu terytorialnego,
istnieją różne interpretacje, ale zwykle publikacja zdjęć wymaga zgody
władz miejskich lub gminnych. Co do samego prawa autorskiego, architekt
może mieć prawa autorskie do budynku jako dzieła architektonicznego. W
takim przypadku, rozpowszechnianie zdjęcia budynku bez zgody architekta
może stanowić naruszenie jego praw autorskich. Jednakże, w przypadku,
gdy budynek jest już zrealizowany, to autorstwo budynku przysługuje
zwykle inwestorowi, a nie samemu architektowi. Dlatego też, zależy to od
umowy między inwestorem a architektem, czy autorstwo przysługuje
architektowi czy inwestorowi, a w konsekwencji, czy publikacja zdjęć
wymaga zgody architekta. W każdym razie, zaleca się zawsze uzyskanie
zgody architekta przed publikacją zdjęć budynków zaprojektowanych przez
niego, w celu uniknięcia potencjalnych konfliktów z prawem autorskim.

Zgodnie z prawem autorskim, publikowanie zdjęć, na których widoczne są
budynki lub inne dzieła, może wymagać uzyskania zgody właściciela praw
autorskich, ale zależy to od okoliczności. Jeśli budynki lub inne dzieła
są jedynie elementem tła, a zdjęcie dotyczy innej kwestii (np. osoby,
zwierzęta, krajobraz), to prawdopodobnie nie ma potrzeby uzyskiwania
zgody na ich publikację. W przypadku, gdy budynki lub inne dzieła
stanowią główny temat zdjęcia lub są one tak ważne, że nie sposób ich
pominąć, wówczas może być wymagana zgoda właściciela praw autorskich.

W Polsce, prawo przewiduje zasadę wolności panoramy, która umożliwia
publikację zdjęć lub filmów, na których widoczne są budynki lub inne
dzieła znajdujące się w przestrzeni publicznej, takiej jak np. ulice i
place. Oznacza to, że jeśli dzieła te są widoczne z przestrzeni
publicznej, to ich publikacja jest zwykle wolna od ograniczeń praw
autorskich. W przypadku, gdy budynki lub inne dzieła znajdują się na
terenie prywatnym, a zdjęcie zostało zrobione z terenu publicznego,
wówczas mogą obowiązywać dodatkowe ograniczenia, a publikacja zdjęcia
może wymagać uzyskania zgody właściciela dzieła lub terenu.

Podsumowując, publikacja zdjęć, na których w tle widoczne są budynki lub
inne dzieła, może wymagać uzyskania zgody właściciela praw autorskich w
niektórych przypadkach, ale w większości sytuacji jest to wolne od
ograniczeń prawnych.
--
(~) Robert Tomasik