A proszę - to chyba ten:

wyrok SN z 21.05.1981, IV PRN 6/81, OSNC 1981/11/225
glosa: Żabski A. PiP 1983/4/137

1. Przepisy kodeksu pracy nie wyłączają możliwości zabezpieczenia
wekslowego roszczeń zakładu pracy przeciwko pracownikowi o
wynagrodzenie szkody w mieniu powierzonym mu z obowiązkiem
zwrotu albo do wyliczenia się i realizacji tych roszczeń w drodze
postępowania nakazowego.
2. Roszczenie zakładu pracy z weksla gwarancyjnego o zapłatę
oznaczonej w nim sumy pieniężnej, stanowiącej równowartość szkody
powstałej w mieniu powierzonym pracownikowi do wyliczenia się lub do
zwrotu, nie ulega przedawnieniu w okresie przewidzianym w art. 291 §
2 k.p., lecz w okresie zakreślonym w art. 70 prawa wekslowego.
3. Trzyletnie przedawnienie z art. 70 prawa wekslowego dotyczy
roszczeń wekslowych skierowanych nie tylko przeciwko akceptantowi,
lecz także przeciwko wystawcy weksla własnego oraz jego
poręczycielom.

Przewodniczący: Sędzia SN A. Filcek (sprawozdawca). Sędziowie SN: W.
Dębicka, T. Kasiński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Gminnej
Spółdzielni "Samopomoc Chłopska" w C. przeciwko Wacławowi Z.,
Henryce Z. i Alinie K. o zapłatę, na skutek rewizji nadzwyczajnej
Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Ostrołęce z
dnia 29 września 1980 r.
uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzający go wyrok Sądu
Rejonowego w Ostrowi Mazowieckiej z dnia 20 maja 1980 r. i sprawę
przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania rewizyjnego przed Sądem Wojewódzkim.

Powodowa Spółdzielnia w pozwie wniesionym w dniu 14.I.1980 r., w
trybie postępowania nakazowego domagała się wydania nakazu
zapłaty przez pozwanych Wacława Z., Henrykę Z. i Alinę K. solidarnie
kwoty 21.412,78 zł wraz z odsetkami od 8.III.1978 r. i kosztami
procesu, załączając weksel wystawiony na wymienioną wyżej kwotę
przez pozwanego Wacława Z. z podpisami pozostałych pozwanych
będących poręczycielami.
W uzasadnieniu pozwu powódka podała, iż pozwany Wacław Z. wystawił
wspomniany weksel w związku z zatrudnieniem go na stanowisku
materialnie odpowiedzialnego magazyniera w magazynie zbożowym i
że kwota weksla odpowiada stwierdzonym w miesiącach styczniu, lipcu i
sierpniu 1978 r. niedoborom.
Państwowe Biuro Notarialne w O. wydało w dniu 20.I.1980 r. nakaz
zapłaty zgodnie z żądaniem powodowej Spółdzielni. Zarzuty od tego
nakazu wniósł tylko pozwany Wacław Z. zgłaszając merytoryczne
zastrzeżenia co do zasadności roszczenia powódki. Z treści
uzasadnienia pisma zawierającego zarzuty wynikało, że pozwany
przyczynę powstania niedoboru upatruje w nienależytym
zabezpieczeniu budynku magazynowego i terenu wokół magazynu
oraz w ubytku wagowym przechowywanych zbóż, powstałym na skutek
wysychania ziarna.
Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej wyrokiem z dnia 20.V.1980 r.
uchylił wymieniony nakaz zapłaty w całości i powództwo w stosunku do
wszystkich pozwanych oddalił zasądzając od powodowej Spółdzielni na
rzecz pozwanego Wacława Z. kwotę 680 zł tytułem zwrotu kosztów
procesu.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy nie rozważył merytorycznych
zarzutów wyroku pozwanego, a tylko z urzędu stwierdził, iż roszczenie
powódki uległo z mocy art. 291 § 2 k.p. przedawnieniu. O szkodzie
powstałej na skutek niedoborów magazynowych strona powodowa
wiedziała bowiem już w marcu 1978 r., a o wysokości szkody w dniu
8.VII.1978 r., a zatem - według stanowiska tego Sądu - po upływie
roku, tj. z dniem 8.VII.1979 r. roszczenie z tego tytułu było już
przedawnione.
Powodowa Spółdzielnia zaskarżyła omówiony wyżej wyrok zarzucając
błędne zastosowanie przez Sąd Rejonowy rocznego przedawnienia z
art. 291 § 2 k.p. Skarżąca podniosła, że do jej roszczenia,
wynikającego z zobowiązania wekslowego mają zastosowanie przepisy
o trzyletnim przedawnieniu z art. 70 prawa wekslowego. Sąd
Wojewódzki w Ostrołęce wyrokiem z dnia 29.IX.1980 r. rewizję powódki
oddalił. Sąd ten nie podzielił stanowiska przedstawionego w rewizji,
stwierdzając, iż powództwo w sprawie niniejszej obejmuje roszczenie o
naprawienie szkody wyrządzonej przez pozwanego Wacława Z.,
będącego pracownikiem powódki, na skutek niewykonania lub
nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, a zatem jest
roszczeniem ze stosunku pracy i stosują się do niego przepisy o
przedawnieniu zawarte w art. 291 § 2 k.p., który instytucję
przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy zmodyfikował i ujednolicił.
Powyższy wyrok zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości
domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego
go wyroku Sądu Rejonowego w Ostrowi Mazowieckiej z dnia 20.V.1980
r. i przekazania sprawy temu Sądowi Rejonowemu do ponownego
rozpoznania. Skarżący zarzuca, że zaskarżony wyrok wydany został z
rażącym naruszeniem przepisów art. 387 i 388 k.p.c., art. 3 § 2 i art.
213 § 1 k.p.c. w związku z art. 291 § 2 i 3 k.p. oraz art. 70 i 103 prawa
wekslowego, a nadto z naruszeniem interesu Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przed wejściem w życie kodeksu pracy, kiedy to odpowiedzialność
pracowników za szkody wyrządzone zakładom pracy wskutek
niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych
oparta była na przepisach prawa cywilnego, uznano w orzecznictwie, że
istnieje możliwość zabezpieczenia wekslowego ewentualnych przyszłych
roszczeń z tego tytułu. Dano temu wyraz w szczególności w uchwale
składu 7 sędziów SN z dnia 25.XI.1966 r., III CO 56/63 (OSNCP 1966,
z. 1, poz. 12) oraz uchwale połączonych Izb: Cywilnej oraz Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24.IV.1972 r., III PZP 17/70 (OSNCP
1972, z. 5, poz. 72). Wskazano w tych uchwałach, że wystawienie i
wręczenie wierzycielowi dla zabezpieczenia jego roszczeń
cywilnoprawnych weksla in blanco (tzw. weksla gwarancyjnego) pociąga
za sobą powstanie między stronami nowego samodzielnego stosunku
materialnoprawnego opartego na przepisach prawa wekslowego.
Istnieje on obok podstawowego stosunku umownego łączącego strony
i pozostaje z nim w związku. Związek ten polega na możliwości
zgłoszenia przez pozwanych w sporze wekslowym zarzutów
wynikających ze stosunku podstawowego. Dopóki bowiem weksel
pozostaje w dyspozycji zakładu, na którego rzecz został wystawiony,
dłużnicy wekslowi mogą zarzucić, że weksel wystawiony in blanco
wypełniony został niezgodnie z porozumieniami dotyczącymi jego
wypełnienia, gdyż wierzytelność podstawowa albo nie powstała, albo
wygasła w całości lub części. Możliwość takiej ochrony nie pozbawia
jednak samodzielności zobowiązania wekslowego, które ma charakter
abstrakcyjny i podlega przepisom prawa wekslowego. Przepisy zaś
tego prawa normują szereg kwestii (m.in. sprawę przedawnienia)
inaczej niż prawo cywilne, z reguły w sposób korzystniejszy dla
wierzyciela. Wierzyciel może też skorzystać z uproszczonego trybu
dochodzenia należności z weksla w drodze postępowania nakazowego.
Jest to zrozumiałe, jeśli się zważy, że weksel gwarancyjny wystawiony
jest właśnie w interesie wierzyciela.
Kodeks pracy normując odpowiedzialność materialną pracowników za
szkody wyrządzone zakładom pracy na odmiennych zasadach niż
wynikające z prawa cywilnego nie wprowadził żadnych zmian w zakresie
stosunku prawa pracy do prawa wekslowego. Wobec braku w
przepisach wprowadzających kodeks pracy wyraźnej normy wyłączającej
zastosowalność prawa wekslowego do roszczeń zakładów pracy ze
stosunku pracy należy dojść do wniosku, że stosunek prawa
wekslowego do prawa pracy w rozważanym zakresie jest taki sam jak
do prawa cywilnego. Nie można bowiem dopatrzeć się wyłączenia
możliwości stosowania zabezpieczenia wekslowego do zobowiązań ze
stosunku pracy w ogólnej klauzuli derogacyjnej zawartej w art. III § 1
przep. wprow. k.p., gdyż przepis ten, podobnie jak art. V § 1 tychże
przepisów, normuje stosunek przepisów kodeksu pracy do innych
przepisów dotyczących przedmiotów unormowanych w kodeksie pracy.
Prawo wekslowe nie dotyczy zaś takich przedmiotów, lecz zobowiązań
wekslowych, które zabezpieczając roszczenia ze stosunku pracy lub
stosunków cywilnoprawnych pozostają z nimi w związku, nie tracąc
jednak samodzielności. Zachowują zatem odpowiednią aktualność
przedstawione wyżej w skrócie argumenty przytoczone w uzasadnieniu
powoływanych wyżej uchwał powiększonych składów Sądu Najwyższego
z dnia 25.XI.1966 r. oraz 24.IV.1972 r. Wniosku o takim wyłączeniu
nie uzasadnia także przepis art. 123 k.p., stanowiący, że spory o
naprawienie szkód wyrządzonych przez pracownika rozpoznają sądy
powszechne. Nie można bowiem przepisu tego rozumieć w ten sposób,
że wyłącza on możliwość dochodzenia w trybie nakazowym określonym
w przepisach art. 480-497 k.p.c., w którym z reguły dochodzona jest
należność z weksli. Nakaz zapłaty w tym postępowaniu wydaje
wprawdzie państwowe biuro notarialne, ale spór, do którego dochodzi
dopiero w razie wniesienia przez pozwanych zarzutów przeciwko
nakazowi, rozpatruje już sąd powszechny, czyniąc tym samym zadość
przepisowi art. 123 k.p. Wydawanie nakazu zapłaty traktowane jest
zresztą przez przepisy kodeksu postępowania cywilnego jako jeden z
etapów rozpoznawania spraw przez sądy powszechne (art. 2 § 1
k.p.c.). Gdyby ustawodawca chciał wyłączyć ten tryb dochodzenia
roszczeń z weksla i w ten sposób dać wyraz wyłączeniu możliwości
stosowania weksla gwarancyjnego dla zabezpieczenia roszczeń o
wynagrodzenie ewentualnych przyszłych szkód wyrządzonych zakładom
pracy przez pracowników, to dałby temu wyraz w przepisach wprow.
k.p., jak to uczynił w art. IX pkt 2, 5 i 6 tych przepisów, uchylając
obowiązujące do dnia 1 stycznia 1975 r. przepisy normujące w sposób
odrębny odpowiedzialność materialną i tryb dochodzenia roszczeń z
nią związanych w stosunku do niektórych grup pracowników
zatrudnionych w wojsku, kolejarzy i pracowników łączności.
Toteż w świetle powyższych rozważań uznać należy, że przepisy
kodeksu pracy nie wyłączają możliwości zabezpieczenia wekslowego
roszczeń zakładu pracy przeciwko pracownikowi o wynagrodzenie
szkody w mieniu powierzonym mu z obowiązkiem zwrotu albo do
wyliczenia się i realizacji tych roszczeń w drodze postępowania
nakazowego.
Ten też kierunek przyjęło orzecznictwo Sądu Najwyższego jako
oczywisty i nie wymagający uzasadnienia, czego wyrazem jest
powołane w rewizji nadzwyczajnej orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
5.II.1980 r., IV PR 376/79 (OSNCP 1980, z. 9, poz. 173), w którym
położono akcent na inne aspekty zagadnienia. Przemawia za nim
poza przedstawionymi już argumentami wzgląd na konstytucyjną
zasadę ochrony mienia społecznego, którego zabezpieczenia dotyczy
większość wystawionych weksli gwarancyjnych.
Skoro zaś roszczeniem wekslowym rządzą przepisy prawa wekslowego,
to również przedawnienie ocenia się według przepisów tego prawa. W
konsekwencji roszczenie zakładu pracy z weksla gwarancyjnego o
zapłatę oznaczonej w nim sumy pieniężnej, stanowiącej równowartość
szkody powstałej w mieniu powierzonym pracownikowi do wyliczenia się
lub do zwrotu, nie ulega przedawnieniu w okresie przewidzianym w art.
291 § 2 k.p., lecz w okresie zakreślonym w art. 70 prawa wekslowego.
Według zaś tego przepisu roszczenia wekslowe przeciwko akceptantowi
weksla ulegają przedawnieniu z upływem lat 3 od dnia płatności weksla
(ust. 1), roszczenia posiadacza weksla przeciwko indosantowi i
wystawcy z upływem roku licząc od dnia protestu, dokonanego w
należytym czasie, w przypadku zaś zastrzeżenia "bez kosztów" - licząc
od dnia płatności (us. 2), a roszczenia indosantów między sobą i
przeciw wystawcy z upływem 6 miesięcy, licząc od dnia, w którym
indosant wykupił weksel albo w którym sam został pociągnięty z
weksla do odpowiedzialności sądowej (ust. 3).
Należy jednak zwrócić uwagę, że trzyletnie przedawnienie z art. 70 ust.
1 prawa wekslowego odnosi się również do roszczeń skierowanych
przeciwko wystawcy weksla własnego - a taki właśnie weksel wystawiony
został w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z art. 104 ust. 1 prawa
wekslowego odpowiedzialność wystawcy weksla własnego jest taka
sama, jak akceptanta weksla trasowanego, a w myśl art. 103 prawa
wekslowego do weksla własnego stosuje się przepisy o wekslu
trasowanym m.in. o przedawnieniu.
Taki sam okres przedawnienia odnosi się do roszczeń posiadacza
weksla przeciwko poręczycielom wekslowym. Według bowiem art. 32
ust. 1 prawa wekslowego poręczyciel odpowiada tak samo jak ten, za
kogo poręczył, art. 70 prawa wekslowego nie określa zaś innego
terminu przedawnienia roszczeń wekslowych przeciwko poręczycielom
wekslowym. Nie wchodzi tu też w rachubę ogólny (10-letni) termin
przedawnienia z art. 118 k.c., gdyż prawo wekslowe normuje terminy
przedawnienia samodzielnie, a do prawa cywilnego odsyła jedynie w
zakresie przyczyn przerwania i zawieszenia biegu przedawnienia (art.
71 ust. 1 prawa wekslowego). Trudno byłoby przyjąć, aby roszczenie
wekslowe do poręczyciela wekslowego przedawniało się w terminie
dłuższym niż do wystawcy weksla.
Trzyletnie przedawnienie z art. 70 prawa wekslowego dotyczy zatem
roszczeń wekslowych nie tylko przeciwko akceptantowi, lecz także
przeciwko wystawcy weksla własnego oraz jego poręczycielom.
W świetle powyższych rozważań oraz okoliczności, że pozew w
postępowaniu nakazowym złożony został w Państwowym Biurze
Notarialnym w Ostrowi Mazowieckiej przed upływem 3 lat od dnia
płatności weksla trafny jest zarzut, że orzeczenia sądów obu instancji
zapadły z rażącym naruszeniem przepisów art. 291 § 2 k.p. i art. 70
prawa wekslowego, co uzasadnia uwzględnienie rewizji nadzwyczajnej.
W stosunku do pozwanych poręczycieli wekslowych Henryki Z. i Aliny
K., Sąd Rejonowy w Ostrowi Mazowieckiej nie mógł zresztą orzekać,
gdyż nie składali oni zarzutów od nakazu zapłaty. Złożenie bowiem
zarzutów przez pozwanego Wacława Z. nie uzasadniało rozpoznania
sprawy w odniesieniu do poręczycieli wekslowych. Jako współdłużnicy
solidarni z wystawcą weksla występują oni w procesie w charakterze
współuczestników materialnych (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.). Zgodnie zaś
z art. 73 § 1 k.p.c. każdy współuczestnik działa w imieniu własnym.
Jedynie w przypadku współuczestnictwa jednolitego, które w
odniesieniu do współdłużników wekslowych nie zachodzi, czynności
procesowe współuczestników działających są skuteczne wobec nie
działających. Dlatego też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20.V.1966 r.,
III CZP 24/66 (OSNCP 1966, z. 11, poz. 186) uznał, że wniesienie
przez jednego lub niektórych tylko pozwanych zarzutów przeciwko
nakazowi zapłaty, zasądzającemu w postępowaniu nakazowym
należność od kilku pozwanych dłużników solidarnych, nie uzasadnia
rozpoznania sprawy na rzecz pozwanych, którzy w przepisanym
terminie zarzutów nie wnieśli. Mogą oni w razie uwzględnienia zarzutów
i oddalenia powództwa wierzyciela w stosunku do współdłużnika
solidarnego na skutek uwzględnienia zarzutu wspólnego dłużnikom
solidarnym wystąpić przeciwko wierzycielowi, który usiłowałby
egzekwować od nich objętą nakazem należność, z procesem
opozycyjnym o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art.
840 § 1 pkt 1 k.p.c.).
Natomiast nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przez sądy obu
instancji art. 291 § 3 k.p. przewidującemu dłuższe przedawnienie
według przepisów kodeksu cywilnego roszczeń zakładu pracy o
naprawienie szkody wyrządzonej przez pracownika przez zagarnięcie
mienia społecznego lub w inny sposób umyślnie. Jak już bowiem wyżej
wyjaśniono, roszczenia z weksla podlegają przedawnieniu określonemu
w tym prawie. Powołanie się na przedawnienie z art. 291 § 3 k.p.
byłoby w świetle przytoczonej na wstępie uchwały połączonych Izb Sądu
Najwyższego z dnia 24.IV.1972 r., III PZP 17/70 możliwe tylko w tej
sytuacji, gdyby w procesie wywołanym wniesieniem zarzutów od nakazu
zapłaty okazało się, że weksel jest nieważny. Wówczas bowiem
wyjątkowo strony mogą - w granicach nakazu - powoływać się na
podstawy faktyczne i prawne, wynikające z łączącego je stosunku
prawnego.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 422 § 2 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Rejonowego w
Ostrowi Mazowieckiej i przekazał sprawę temu Sądowi do rozpoznania,
oczywiście tylko w stosunku do pozwanego Wacława Z., gdyż w
stosunku do pozostałych pozwanych nakaz zapłaty się uprawomocnił.
Uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej nie stoi na przeszkodzie
okoliczność, iż rewizja nadzwyczajna wniesiona została po upływie 6
miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, gdyż oddalenie
powództwa w niniejszej sprawie narusza nie tylko wskazane wyżej
przepisy prawne, lecz także, ze względu na niezabezpieczenie
należytej ochrony mieniu społecznemu, godzi w interes Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej (art. 421 § 2 k.p.c.).

--
Wysłano z serwisu Usenet na stronach PomocPrawna.INFO
-> http://usenet.pomocprawna.info