https://www.rpo.gov.pl/pl/content/Po-zatrzymaniu-mez
czyzny-podejrzanego-o-zabojstwo-w-mrowinach-oswiadcz
enie-KMPT


Data:
2019-06-19
słowa kluczowe:
Oświadczenia Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur

Nie były potrzebne kajdanki zespolone ani chwyt obezwładniający.
Zatrzymany nie stawiał oporu
Użyte przez policję środki wydają się w tym przypadku
nieproporcjonalne i mają charakter pokazowy, stanowiący przykład
manifestacji siły państwa wobec jednostki, do którego nie powinno dojść
w demokratycznym państwie prawa
Za niedopuszczalne należy uznać wyprowadzenie zatrzymanego z
budynku boso i niekompletnie ubranego, a następnie pozostawienie
zatrzymanego w takim stanie, w czasie wykonywania czynności procesowych.
Takie zachowanie narusza godność zatrzymanego i stanowi pogwałcenie praw
człowieka
Z posiadanych informacji nie wynika, by podejrzany miał obrońcę (z
urzędu lub wyboru), co może budzić wątpliwości co do właściwej
realizacji jego prawa do obrony. Charakter popełnionego czynu (liczba
ciosów nożem które miały być zadane ofierze) i zapowiedzi prokuratury o
skierowaniu podejrzanego na badania psychiatryczne mogą sugerować, że
człowiek ten może nie mieć właściwego rozeznania co do swojej sytuacji
prawnej i znaczenia składanychoświadczeń.
Mamy nadzieję, że opisane wyżej uwagi staną się przedmiotem
refleksji ze strony odpowiednich władz i systemowych działań

Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur (KMPT) wyraża głębokie zaniepokojenie
sposobem zatrzymania i traktowania przez Policję mężczyzny podejrzanego
o zabójstwo 10-latki z miejscowości Mrowiny (woj. dolnośląskie).

Zadania Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur wykonujje w Polsce
Rzecznik Praw Obywatelskich. Podstawą prawną sprawowania mandatu KMPT
jest Protokół fakultatywnego do ratyfikowanej przez Polskę Konwencji ONZ
w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego
lub poniżającego traktowania albo karania.
Stan faktyczny

Z opublikowanego przez dolnośląską Policję nagrania oraz doniesień
prasowych wynika, że 16 czerwca 2019 r., w godzinach popołudniowych,
funkcjonariusze grupy realizacyjnej policji zatrzymali 22-letniego
mężczyznę podejrzanego o zabójstwo.

Mężczyzna w czasie zatrzymania nie stawiał oporu.

Mimo to został położony na brzuchu, na podłodze, po czym założono mu
kajdanki zespolone na trzymane z tyłu ręce i na nogi. Z budynku został
wyprowadzony boso, w samej bieliźnie i koszulce, ze skutymi rękami i
nogami. Funkcjonariusze stosowali chwyt obezwładniający, powodujący, że
zatrzymany szedł mocno pochylony do dołu. Przez cały czas doprowadzenia
zatrzymanemu towarzyszyli zamaskowani funkcjonariusze policji.

Zatrzymany został przesłuchany przez policję. W czasie przesłuchania
siedział na krześle i był skuty kajdankami zespolonymi, założonymi na
ręce trzymane z tyłu i nogi. Był boso, ubrany jedynie w bieliznę i
koszulkę. Zdjęcie z tego przesłuchania zostało zamieszczone na jednym z
portali społecznościowych. Mężczyzna nie miał na nim zasłoniętej twarzy.
Zdjęcie podpisano "Niech każdy go zobaczy...". W komentarzach do zdjęcia
podano pełne dane zatrzymanego i link do jego konta na portalu
społecznościowym. Zdjęcie zostało wielokrotnie udostępnione przez
użytkowników. Pojawiły się też wpisy, w których życzono mężczyźnie
śmierci i nawoływano do linczu. Policja wszczęła w tej sprawie
postępowanie wyjaśniające.

Po kilku godzinach od zatrzymania mężczyzna został doprowadzony do
Prokuratury Okręgowej w Świdnicy, gdzie zostały mu przedstawione zarzuty
i został przesłuchany w charakterze podejrzanego. Przesłuchanie trwało
pięć godzin i odbywało się późno w nocy (20:00-1:00). Mężczyzna przyznał
się do zarzucanego mu czynu.

18 czerwca 2019 r. Sąd Rejonowy w Świdnicy zastosował wobec mężczyzny
środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztu na okres trzech
miesięcy.

Zatrzymanemu nie udzielono pomocy prawnej.

Przez cały okres pozostawania w dyspozycji organów ściągania,
przesłuchań i innych czynności procesowych oraz posiedzenia sądu w
przedmiocie tymczasowego aresztowania, podejrzany nie miał obrońcy -
zarówno z wyboru, jak i z urzędu.
Ocena Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur

W ocenie Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur sposób traktowania
zatrzymanego przez organy ścigania stanowi poniżające traktowanie, które
jest bezwzględnie zabronione zarówno przez Konstytucję (art. 40), jak i
umowy międzynarodowe (art. 16 Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania
tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania
albo karania, art. 3 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności z 1950 r., art. 7 Międzynarodowego Paktu Praw
Obywatelskich i Politycznych).

Sposób zatrzymania i doprowadzenia zatrzymanego na czynności procesowe
był nieproporcjonalny do sytuacji i nie znajduje uzasadnienia z punktu
widzenia celu samej czynności. Wątpliwości budzi samo użycie grupy
realizacyjnej w stosunku do 22 latka - osoby, która nie działała w
ramach zorganizowanego związku lub grupy przestępczej lub związku o
charakterze zbrojnym. Użyte przez policję środki wydają się w tym
przypadku nieproporcjonalne i mają charakter pokazowy, stanowiący
przykład manifestacji siły państwa wobec jednostki, do którego nie
powinno dojść w demokratycznym państwie prawa.

Uzasadnienia nie znajduje też stosowanie po zatrzymaniu kajdanek
zespolonych oraz chwytu obezwładniającego. Stosowanie takich środków
stanowi dodatkową, nieuzasadnioną dolegliwość. Zatrzymany nie stawiał
bowiem oporu, nie był agresywny, zaś doprowadzenia odbywały się w
asyście licznej grupy funkcjonariuszy, zdolnych do odpowiedniej reakcji
w przypadku agresji lub próby ucieczki. W ocenie KMPT zatrzymany mógł
zostać doprowadzony na czynności procesowe bez kajdanek. W przypadku
uzasadnionej konieczności zapobieżenia ucieczce, agresji lub
autoagresji, wystarczającym środkiem wydaje się stosowanie kajdanek
zakładanych na ręce.

Zgodnie z ustawą o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej
środki te używa się lub wykorzystuje w sposób niezbędny do osiągnięcia
celów tego użycia lub wykorzystania, proporcjonalnie do stopnia
zagrożenia, wybierając środek o możliwie jak najmniejszej dolegliwości
(art. 6 ust. 1).

W tym kontekście niepokój budzi też stosowanie kajdanek zespolonych
podczas przesłuchania przez policję. Zatrzymany znajdował się bowiem w
budynku Policji, zaś w czynności procesowej uczestniczyło kilku
policjantów. Funkcjonariusze mieli więc możliwość zapewnienia
bezpieczeństwa i właściwej realizacji czynności służbowej, bez uciekania
się do tak restrykcyjnego środka jakim są kajdanki zespolone.

Za niedopuszczalne należy uznać wyprowadzenie zatrzymanego z budynku
boso i niekompletnie ubranego, a następnie pozostawienie zatrzymanego w
takim stanie, w czasie wykonywania czynności procesowych. Takie
zachowanie narusza godność zatrzymanego i stanowi pogwałcenie praw
człowieka.

KMPT jest również zaniepokojony niezapewnieniem podejrzanemu
odpowiedniej pomocy prawnej. Z posiadanych informacji nie wynika, by
podejrzany miał obrońcę (z urzędu lub wyboru), co może budzić
wątpliwości co do właściwej realizacji jego prawa do obrony. Charakter
popełnionego czynu (liczba ciosów nożem które miały być zadane ofierze)
i zapowiedzi Prokuratury o skierowaniu podejrzanego na badania
psychiatryczne mogą sugerować, że człowiek ten może nie mieć właściwego
rozeznania co do swojej sytuacji prawnej i znaczenia składanych przez
siebie oświadczeń i powinien mieć przyznanego obrońcę z urzędu.

Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z
dnia 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla
podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których
dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu
aresztowania (Dz.U.UE.L.2016.297.1) podejrzani, którzy nie posiadają
wystarczających środków na pokrycie kosztów pomocy adwokata, mają prawo
do korzystania z pomocy prawnej z urzędu, gdy wymaga tego dobro wymiaru
sprawiedliwości. Pomoc prawna z urzędu powinna być przyznana bez zbędnej
zwłoki i najpóźniej przed przesłuchaniem danej osoby przez Policję, inny
organ ścigania lub przez organ sądowy, lub przed przeprowadzeniem
konkretnych czynności dochodzeniowo-śledczych lub dowodowych.

Kontakt zatrzymanego z obrońcą od momentu zatrzymania, stanowi też
podstawową i minimalną gwarancję prewencji tortur i innych form złego
traktowania. Ryzyko tortur jest bowiem największe bezpośrednio po
zatrzymaniu, a wyroki polskich sądów pokazują, że tortury w Polsce są
nadal poważnym problemem.

Niepokój KMPT budzi też nocne przesłuchanie podejrzanego w Prokuraturze.
Nie jest to odpowiednia pora do realizacji czynności procesowej i o ile
nie uzasadniają jej szczególne okoliczności danej sprawy, należy jej
unikać. Nie ma bowiem żadnych przeszkód procesowych, by zatrzymany
został przesłuchany następnego dnia, w obecności i po konsultacji ze
swoim obrońcą. Dokonywanie przesłuchania w godzinach nocnych, gdy
zatrzymany jest wyczerpany fizycznie i emocjonalnie samym faktem
zatrzymania i poprzednim przesłuchaniem policyjnym, nie może być uznane
za humanitarne traktowanie.

KMPT jest również zaniepokojony zamieszczeniem zdjęcia podejrzanego na
jednym z portali społecznościowych, z podaniem jego danych osobowych i
nawoływaniem do linczu. KMPT wyraża przekonanie, że powyższe zachowania
staną się przedmiotem rzetelnych i wnikliwych postepowań karnych i
dyscyplinarnych, które doprowadzą do ujawnienia sprawcy i wymierzenia
kary adekwatnej do czynu.

KMPT ma również nadzieję, że opisane wyżej uwagi staną się przedmiotem
refleksji ze strony odpowiednich władz i systemowych działań, które nie
tylko wyeliminują wskazane nieprawidłowości, ale przede wszystkim
doprowadzą do zmiany postaw w Policji, w pełni szanujących prawa
człowieka. Przeciwdziałanie torturom jest bowiem procesem złożonym,
wymagającym holistycznego, systemowego podejścia do tego zagadnienia
oraz edukacji i odpowiednich ram prawnych.

Protokół fakultatywny do Konwencji ONZ w sprawie zakazu stosowania
tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania
albo karania z 18 grudnia 2002 r. wskazuje w preambule, że ,,skuteczne
zapobieganie torturom oraz innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub
poniżającemu traktowaniu albo karaniu wymaga edukacji i połączenia
szeregu środków legislacyjnych, administracyjnych, sądowych i innych".

Europejski Komitet ds. Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiemu lub
Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (CPT) podkreśla, że skuteczne
zapobieganie torturom i innym formom niewłaściwego traktowania przez
funkcjonariuszy Policji wymaga zmiany kultury policyjnej, ukierunkowanej
na poszanowanie praw człowieka i reagowania funkcjonariuszy na wszelkie
przypadki złego traktowania przez ich współpracowników. Przemoc wobec
osób pozostających pod nadzorem Policji powinna być postrzegana jako
naruszenie praw człowieka oraz niedopuszczalny brak profesjonalizmu,
który ma wpływ na wizerunek całej Policji. Zmiana sposobu myślenia oraz
działania w Policji powinna rozpocząć się od konkurencyjnego i
rygorystycznego systemu selekcji do służby oraz odpowiedniego
wynagrodzenia, które stanowi ważne narzędzie do przyciągnięcia
najlepszych kandydatów i utrzymania wysoce kompetentnego personelu [zob.
Dwudziesty Ósmy Raport Generalny CPT, CPT/Inf (2019) 9, § 69-71; Raport
CPT z wizyty w Polsce, CPT/Inf (2014) 21, § 24].

KMPT wyraża nadzieję na konstruktywny dialog władz w zakresie prewencji
tortur i skuteczne zmiany systemowe.



--
I love love