Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z podwyższeniem wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn

OCENA SKUTKÓW REGULACJI

1. Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Projektowana ustawa będzie oddziaływać na pracowników i pracodawców, do
których mają zastosowanie nowelizowane przepisy, zwłaszcza w zakresie
rozwiązywania stosunków pracy, na posłów i senatorów oraz beneficjentów pomocy
społecznej.
Jak wynika z informacji pozyskanych w trakcie uzgodnień międzyresortowych:
1) liczba osób, z którymi nie będzie można rozwiązać stosunku pracy w związku
z uchyleniem przepisów art. 23 ust. 1 pkt 4 i ust. 2 pkt 4 ustawy – Karta
Nauczyciela w 2013 r. będzie się kształtowała na poziomie około 1621 (dane na
dzień 31 marca 2012 r. z systemu informacji oświatowej) – projektowany art. 1
ustawy,
2) liczba pracowników zatrudnionych w NIK na stanowisku kontrolera w wieku
65 lat i powyżej na dzień 31 grudnia 2012 r. wyniesie 50 osób. Kolejne 36 osób
osiągnie wiek 65 lat do końca 2013 r., a w latach 2014 – 2017 liczba osób
kończących powszechny wiek emerytalny będzie wzrastać w każdym roku
średnio – o 45 osób. W tej sytuacji po 5 latach, tj. w 2017 r., pracownicy w wieku
emerytalnym będą stanowić ok. 23% kadry kontrolerskiej. Obecnie wskaźnik ten
kształtuje się na poziomie 4%. Biorąc pod uwagę dotychczasowe wskaźniki
dotyczące rozwiązania stosunku pracy z inicjatywy pracownika z powodu
przejścia na emeryturę, które wynoszą ok. 40% wszystkich uprawnionych, można
przyjąć, że oznacza to, że ok. 60% wszystkich uprawnionych zamierza
kontynuować zatrudnienie na stanowisku kontrolera po osiągnięciu
powszechnego wieku emerytalnego. Należy też zwrócić uwagę, że w wielu
przypadkach powodem podjęcia przez pracownika decyzji o rozwiązaniu
stosunku pracy była obawa dokonania wypowiedzenia przez pracodawcę w trybie
art. 93 ust. 2 pkt 1 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli i chęć ustalenia
z pracodawcą korzystniejszego terminu rozwiązania stosunku pracy. W związku
z tym można przyjąć, że liczba pracowników składających wypowiedzenie
stosunku pracy lub wniosek o rozwiązanie stosunku pracy w trybie porozumienia
stron może ulec zmniejszeniu (projektowany art. 4 ustawy),
17

3) obecnie komornicy prowadzą 1033 kancelarie komornicze i zatrudniają
973 asesorów komorniczych. W 2011 r. Minister Sprawiedliwości odwołał,
z uwagi na ukończenie 65. roku życia, 14 komorników, a w 2012 r. odwołano już
16 osób i przewidziane jest odwołanie jeszcze jednej osoby (projektowany art. 6
ustawy),
4) obecnie pracuje ok. 5200 kuratorów sądowych; nie jest możliwe określenie liczby
kuratorów, których dotyczyłaby projektowana zmiana (projektowany art. 9
ustawy),
5) obecnie w stacjach pilotowych zatrudnionych jest 93 pilotów morskich. Biorąc
pod uwagę uchylenie pkt 5 w art. 228 § 2 Kodeksu morskiego, jako liczbę osób,
z którymi nie będzie możliwe rozwiązanie stosunku pracy z powodu osiągnięcia
wieku emerytalnego, wskazać należy całkowitą liczbę pilotów morskich
przedstawioną powyżej (projektowany art. 11 ustawy),
6) aktualnie w Polsce 524 osoby legitymują się ważną licencją kontrolera ruchu
lotniczego (projektowany art. 12 ustawy),
7) na podstawie danych ze sprawozdania „Składki na ubezpieczenie emerytalno-
-rentowe” za okres styczeń – grudzień 2011 r. wynika, iż liczba osób, za które
ośrodek pomocy społecznej opłaca składki emerytalne i rentowe w związku
z rezygnacją z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem
rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem,
z każdym rokiem maleje. Do opracowania prognozy przyjęto, iż w związku ze
zmianą przepisu, liczba osób może zwiększyć się o 1/4, to jest o 13 osób. Średnio
w ciągu roku za osobę wypłacane jest 9,1 składki, co daje w ciągu roku
118 składek. Wysokość składki w 2013 r. wyniesie 125,49 zł (tj. 27,52% z kwoty
kryterium dochodowego dla osoby w rodzinie – 456 zł). W związku
z powyższym, wysokość dodatkowych wydatków na składki ubezpieczeniowe za
osoby rezygnujące z zatrudnienia w związku z opieką nad członkiem rodziny
w związku z wydłużeniem okresu opłacania tych składek wyniesie około
15 tys. zł. (projektowany art. 13 ustawy).
18


Składka opłacana od 1 stycznia 2001 r. na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 9 ustawy
o pomocy społecznej (opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością
sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym
członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub
rodzeństwem):





Liczba
świadczeniobiorców,
Koszt
Liczba
składek
Częstotliwość
Rok
za których jest
składek
opłacana składka
należnych
należnych
składek

w zł
emerytalno-rentowa
0
1
2
3
4
2010
127
1023
91 099
8,1
2011 – I półrocze
83
444
39 314
5,3
2011
84
767
67 680
9,1
2012 – I półrocze
53
288
27 393
5,4
Prognoza na
66
600,6
75 546
9,1
2013 r.
Koszt związany
ze wzrostem
13
118,3
14 808
9,1
liczby osób

Na podstawie danych ze sprawozdania MPiPS-03 z udzielonych świadczeń
z pomocy społecznej za okres styczeń – grudzień 2011 r. oraz danych ze zbioru
centralnego za 4 kwartał 2011 r. wynika, że z każdym rokiem populacja osób
pobierających zasiłki stałe z powodu wieku będzie malała, średnio o 1000 osób.



19

Liczba
Procent
Różnice pomiędzy
Wyszczególnienie
osób
świadczeniobiorców kolejnymi latami
Rzeczywista liczba osób
objęta pomocą społeczną 2 017 690
x
x

liczba osób ogółem 192 643
100,00%

k. 60 lat m. 65 lat
5 703
2,96%
996
Zasiłek
stały k. 59 lat m. 64 lata
6 699
3,48%
1 168
k. 58 lat m. 63 lata
7 867
4,08%


8) na dzień 27 września 2012 r. liczba nauczycieli akademickich zatrudnionych na
podstawie mianowania ogółem wynosi 50 618 osób, w tym kobiet 21 558
(urodzone do dnia 30 września 1973 r. – 16 062; urodzone od dnia 1 października
1973 r. – 5 496) i mężczyzn 28 975 (urodzeni do dnia 30 września 1953 r. –
23 477; urodzeni od dnia 1 października 1953 r. – 5 498). Dla 85 osób,
nieposiadających numeru PESEL (cudzoziemców, nie można ustalić płci, bowiem
dane w centralnym wykazie nauczycieli akademickich i pracowników naukowych
(art. 129a ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym) nie są zbierane w podziale
uwzględniającym dane o płci nauczyciela akademickiego (art. 15 projektowanej
ustawy)),
9) w Państwowej Inspekcji Pracy są zatrudnione 54 osoby mianowane, wykonujące
czynności kontrolne, które na dzień 1 stycznia 2013 r. będą miały ukończone
65 lat, tj. urodzone przed 1 stycznia 1949 r. W przypadku wykreślenia pkt 7
z art. 62 ust. 1 ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy z ww. osobami nie będzie
można rozwiązać stosunku pracy z powodu osiągnięcia wieku emerytalnego.
Dotychczas w Państwowej Inspekcji Pracy nie było ani jednego przypadku
rozwiązania stosunku pracy na podstawie art. 62 ust. 1 pkt 7 ustawy o Państwowej
Inspekcji Pracy. Spośród ww. osób wstępną deklarację rozwiązania stosunku
pracy złożyło w sumie 8 osób, w tym w 2013 r. – 5 osób, w 2014 r. – 2 osoby,
natomiast w 2015 r. – 1 osoba. Pozostałych 46 pracowników zamierza
kontynuować zatrudnienie po przekroczeniu wieku emerytalnego (projektowany
art. 16 ustawy),
20

10) według posiadanych danych na dzień 30 czerwca 2012 r. liczba pełniących służbę
w izbach celnych funkcjonariuszy w wieku 61 – 65 lat wynosiła 309, natomiast
funkcjonariuszy w wieku powyżej 65 lat – 15. Z uwagi na szczególny charakter
służby funkcjonariuszy celnych, od których wymaga się wysokiej sprawności
fizycznej i psychicznej w okresie jej pełnienia, trudno oszacować liczbę
funkcjonariuszy celnych, którzy kontynuować będą służbę po przekroczeniu
wieku emerytalnego, w przypadku gdy projektowana regulacja znosi możliwość
zwolnienia ze służby ze względu na wiek. Mając na uwadze powyższe, można
założyć, że po uzyskaniu wieku emerytalnego służbę kontynuować będzie
ok. 30% uprawnionych do emerytury. Proponowana zmiana w zakresie pkt 11
w art. 105 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej, polegająca na jego
uchyleniu, nie generuje skutków finansowych, bowiem osiągnięcie wieku 65 lat
stanowi tylko jedną z przesłanek, obok przesłanki odnoszącej się do okresu służby
umożliwiającego uzyskanie przez funkcjonariusza prawa do emerytury,
zwolnienia ze służby funkcjonariusza celnego (projektowany art. 18 ustawy),
11) zgodnie z danymi będącymi w posiadaniu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów od
momentu pierwszych mianowań urzędników w służbie cywilnej – tj. od 1997 r. –
do końca 2011 r. mianowano łącznie 8 492 osoby, zaś wg stanu na dzień
31 grudnia 2011 r. zatrudnionych było 7 170 urzędników służby cywilnej –
tj. 84,4% ogółu mianowanych urzędników służby cywilnej. Jednocześnie
z przedmiotowych danych wynika, że w okresie od 1997 r. do 2011 r. mianowano
170 osób, które z dniem planowanego wejścia ustawy w życie (tj. z dniem
1 stycznia 2013 r.) będą miały ukończone 65 lat i więcej. Biorąc pod uwagę fakt,
iż obecnie zatrudnionych jest 84,4 wszystkich osób mianowanych, można
szacować, iż w korpusie służby cywilnej zatrudnionych może być ok. 144 osób
w wieku 65 lat i więcej. Odsetek tych osób wśród osób nowo mianowanych był
zdecydowanie wyższy w pierwszych latach funkcjonowania mianowań, tj.
w latach 1997 – 2004, podczas gdy w latach kolejnych udział tych osób był
znikomy lub wręcz zerowy. W związku z powyższym uzasadnione wydaje się
przypuszczenie, że liczba obecnie zatrudnionych w służbie cywilnej urzędników
służby cywilnej w wieku 65 lat i więcej może być niższa od łącznej liczby osób
w tym wieku, które otrzymały mianowanie w analizowanym okresie. Potwierdzać
21