Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy pomiędzy Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Europejską Agencją Kosmiczną w sprawie przystąpienia Polski do Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji Kosmicznej i związanych z tym warunków, podpisanej w Warszawie dnia 31 lipca 2012 r., oraz Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji Kosmicznej, sporządzonej w Paryżu dnia 30 maja 1975 r.

określonych bliżej w Załączniku 1, z wyłączeniem podstawowego
technologicznego programu badawczego Agencji),
– pełny dostęp dla polskich podmiotów do Elektronicznego Systemu Zaproszeń do
Składania Ofert – EMITS (aktualnie polskie podmioty mogą korzystać z tego
podstawowego narzędzia administracyjno-technicznego ESA tylko do celów
PECS i jedynie dla informacji w odniesieniu do programów Agencji, a nie do
składania przez siebie ofert kontraktów czy zabiegania o uczestnictwo we
wspólnych konsorcjach).
Po przystąpieniu do ESA Polska przestanie uczestniczyć w pracach Komitetu Planu
dla Europejskich Państw Współpracujących, właściwego w sprawach wdrażania
i koordynacji współpracy między Rzecząpospolitą Polską jako Europejskim
Państwem Współpracującym, Europejską Agencją Kosmiczną i innymi państwami,
które uzyskały status Europejskiego Państwa Współpracującego.
Przystąpienie i ratyfikacja Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji
Kosmicznej oznacza dla Polski konieczność przestrzegania zasad w niej określonych
i dążenie do realizacji celów ESA, tzn. zapewniania i promowania wyłącznie dla
celów pokojowych współpracy pomiędzy państwami europejskimi w zakresie badań
i technologii kosmicznych i ich zastosowań w kosmosie z zamiarem ich
wykorzystania dla celów naukowych oraz dla operacyjnych systemów użytkowych,
w szczególności poprzez:
– opracowywanie i wdrażanie długoterminowej europejskiej polityki kosmicznej,
wypracowywanie zaleceń dotyczących celów działalności kosmicznej oraz
koordynowanie polityk kosmicznych państw, w tym w odniesieniu do innych
państwowych i międzynarodowych organizacji i instytucji,
– prowadzenie działalności w przestrzeni kosmicznej,
– koordynowanie europejskiego programu kosmicznego z programami narodowymi
i włączanie programów narodowych w program europejski, zwłaszcza w kwestii
rozwoju satelitów użytkowych,
– wypracowywanie i wprowadzanie w życie polityki przemysłowej w sektorze
kosmicznym w zakresie własnych programów oraz wypracowywanie zaleceń
dotyczących spójnej polityki państw członkowskich w tej dziedzinie.

9




Agencja i jej państwa członkowskie – a więc w przyszłości i Polska – powinny
ułatwiać „wymianę naukowych i technicznych informacji dotyczących obszarów
badań i technologii kosmicznych oraz ich zastosowań w kosmosie”, jeżeli nie
narusza to ich bezpieczeństwa lub obowiązujących umów ze stronami trzecimi.
Natomiast ESA nieodpłatnie udostępnia swoim członkom do ich własnych celów
„wynalazki i dane techniczne”, które są jej własnością. Państwa członkowskie mogą
również korzystać z infrastruktury, instalacji i urządzeń ESA na potrzeby swoich
programów, pokrywając koszty takiego użytkowania. Na zasadach określonych
w Załączniku nr III Polska będzie mogła uczestniczyć w wybranych programach
opcjonalnych Agencji. Natomiast Załącznik nr IV przewiduje możliwość
„internacjonalizacji programów narodowych”, czyli udostępnienia „w celu
uczestnictwa innym Państwom Członkowskim, w ramach Agencji” wszelkich
nowych cywilnych projektów kosmicznych, jakie dany kraj zamierza rozpocząć
samodzielnie lub we współpracy z innymi.
Przystępując do Konwencji ESA Polska zobowiązuje się do wnoszenia corocznej
składki członkowskiej na programy obowiązkowe, opcjonalne i wspólne koszty
Agencji oraz przestrzegania zasad polityki przemysłowej ESA (art. VII i XII
Konwencji oraz Załączniki nr II i V), opisanych szerzej w punkcie 6.
W razie niewypełniania obowiązków wynikających z Konwencji państwo może
zostać pozbawione statusu członka Agencji decyzją Rady (2/3 wszystkich krajów
członkowskich). Kraj może również sam wypowiedzieć Konwencję i tym samym
wystąpić z ESA po zrealizowaniu wszystkich ciążących na nim w chwili
wypowiedzenia zobowiązań prawnych i finansowych wobec Agencji i innych państw
członkowskich.
Do tekstu Umowy pomiędzy Europejską Agencją Kosmiczną a Rządem
Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie przystąpienia Polski do Konwencji
o utworzeniu Europejskiej Agencji Kosmicznej i związanych z tym warunków został
dołączony projekt listu towarzyszącego Dyrektora Generalnego ESA jako deklaracja
umawiającej się strony, zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Rady Ministrów
w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o umowach międzynarodowych
z dnia 28 sierpnia 2000 r. Przedmiotowy dokument określa niektóre najważniejsze
zasady współpracy Polski z Agencją w okresie pomiędzy podpisaniem umowy
10



akcesyjnej a jej wejściem w życie. Na mocy posiadanych uprawnień Dyrektor
Generalny ESA zobowiązuje się m.in. do zapraszania przedstawicieli Polski jako
obserwatorów z prawem przedstawiania uwag na wszystkie spotkania organów
i komitetów programowych ESA (w tym utajnionych) i przekazywania im
dokumentów dostępnych dla państw członkowskich. Polska będzie informowana
o wszelkich wnioskach, które potencjalnie mogą prowadzić do wydania decyzji
przez Radę ESA, a także będzie miała prawo do przedstawiania uwag. Agencja
niezwłocznie powiadomi Polskę o ewentualnych planowanych przez Radę zmianach
w Konwencji ESA, tak aby Polska mogła podjąć w związku z tym stosowne kroki.
ESA deklaruje również gotowość do natychmiastowego (po podpisaniu umowy)
rozpoczęcia prac przygotowawczych przez specjalny Zespół Zadaniowy, który
będzie funkcjonował w okresie przejściowym opisanym w art. 6 umowy akcesyjnej,
tak aby jak najszybciej po przystąpieniu Polski zainicjować odpowiednie działania
na rzecz dostosowania polskiego sektora kosmicznego do wymogów i procedur
Agencji.
3. Przewidywane skutki polityczne i prawne związane z wejściem w życie umowy
W wyniku przystąpienia do Konwencji o utworzeniu Europejskiej Agencji
Kosmicznej Polska uzyska status pełnoprawnego członka ESA, zamiast
dotychczasowego Europejskiego Państwa Współpracującego. Najważniejsze różnice
pomiędzy obecną sytuacją prawną a sytuacją po akcesji do Agencji opisano powyżej.
Członkostwo Polski w ESA należy jednakże rozpatrywać w szerszym kontekście
– europejskiej polityki kosmicznej, opracowywanej i wdrażanej wspólnie przez UE
i ESA. W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej w tytule XIX do słów
„Badania i rozwój technologiczny” dodano „i przestrzeń kosmiczna”, stawiając
kompleks spraw związanych z wykorzystaniem przestrzeni kosmicznej na równi
z całym obszarem B+R. W tym samym rozdziale znajduje się nowy artykuł 189,
podkreślający wagę europejskiej polityki kosmicznej i programu kosmicznego oraz
stwierdzający, że „Unia ustanawia odpowiednie stosunki z Europejską Agencją
Kosmiczną”. W praktyce europejska polityka kosmiczna jest kształtowana
w swoistym trójkącie decyzyjnym – UE, ESA i kraje członkowskie. Polska, nie

15 Na zasadzie wzajemności Polska powinna informować ESA o swoich decyzjach i zobowiązaniach
prawnomiędzynarodowych, które mogą mieć wpływ na jej status jako przyszłego członka ESA.
16 Zespół Zadaniowy szerzej opisano na stronie 17.
11



uczestnicząc w jednym z „ramion” tego trójkąta, ma zdecydowanie mniejsze realne
możliwości wpływania na kierunki podejmowanych działań i ograniczony dostęp do
informacji, środków i wiedzy technicznej, które zapewnia swoim członkom ESA.
W ostatnim okresie celem wielu działań podejmowanych w ramach polskiej polityki
zagranicznej jest niedopuszczenie do powstania „Europy dwóch prędkości”. Dzięki
przystąpieniu do ESA Polska przestanie być wśród grupy państw „drugiej kategorii”
pod względem rozwoju i wykorzystywania nowoczesnych technologii w porównaniu
do innych państw Unii Europejskiej.
W ocenie bilansu kosztów i korzyści związanych z uczestnictwem państwa
w organizacjach międzynarodowych należy również brać pod uwagę aspekty
polityczne i wizerunkowe. Również z tego względu Polska powinna zwiększać swoje
zaangażowanie we współpracę z Europejską Agencją Kosmiczną i jak najszybciej
wstąpić do tej organizacji. Działalność kosmiczna to innowacje na światowym
poziomie – stymuluje ona rozwój nowych technologii, sprzyja ich transferowi do
innych dziedzin gospodarki, a także wymusza nowe formy organizacji pracy
i kontroli jakości. Ta rola sektora kosmicznego jako „lokomotywy” innowacyjności
ma szczególne znaczenie dla Polski, która w europejskich wskaźnikach
innowacyjności i wysokich technologii zajmuje odległe miejsca i ma na tym polu
bardzo dużo do nadrobienia. Rozwijający się dynamicznie nowy przemysł
– nowoczesnych usług satelitarnych – staje się obecnie siłą napędową
innowacyjnych rozwiązań w wielu sektorach gospodarki (komunikacja, transport,
środowisko, rolnictwo, bezpieczeństwo) i administracji. Polska nie powinna być
tylko klientem rozwiązań opracowanych za granicą, ale aktywnie uczestniczyć
w tworzeniu nowych technologii.
4. Przewidywane skutki gospodarcze
4. 1. Światowy sektor kosmiczny
Stworzona w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w najbliższym otoczeniu
Ziemi infrastruktura satelitarna na potrzeby telekomunikacji, nawigacji oraz
obserwacji Ziemi umożliwiła obok rozwoju przemysłu produkującego satelity
i hardware technologii kosmicznych (segment upstream) powstanie nowego
sektora przemysłu kosmicznego – usług „z orbity” (segment downstream).
Ilustruje to poniższy diagram przedstawiający obrazowo strukturę sektora
kosmicznego
12




SPACE BIZNES
UPSTREAM
DOWNSTREAM
• Satelitarne serwisy
Integrator systemu
Telekomunikacyjne
satelity
• Satelitarne
Poddostawca
Poddostawca
programy RTV
podsystemów
elementów
• Satelitarne
pozycjonowanie i czas
Integrator stacji
naziemnej
• Satelitarne obserwacje
Ziemi
Poddostawca
Poddostawca
Operator Satelity
podsystemów
elementów
Wytwarzanie
urządzeń,finanse
Operator Stacji
Badania i Doradztwo
Naziemnej



Ten wschodzący nowy przemysł – nowoczesnych usług satelitarnych – staje
się obecnie siłą napędową innowacyjnych rozwiązań w wielu sektorach
gospodarki (komunikacja, transport, środowisko, rolnictwo, bezpieczeństwo)
i administracji. Jednocześnie sektory te tworzą rynek potrzeb na tak
wyspecjalizowane usługi. Innowacyjne aplikacje satelitarne stają się silnym
motorem transformacji sektorów przemysłowych i całej naszej ekonomii,
a także największym kreatorem nowych miejsc pracy w przemyśle
kosmicznym poprzez tworzenie średnich i małych przedsiębiorstw,
jednocześnie dając również wartość dodaną w wielu sektorach wytwórczych
poprzez wzrost ich produktywności i budowę nowych, silnych powiązań
z klientami.
Dla przemysłu kosmicznego „z orbity” dziś stawką jest kreowanie całkowicie
nowych rynków i sektorów, które są stymulowane przez nowoczesne aplikacje
satelitarne. One same przez się mają wpływ na produktywność
i innowacyjność firm i administracji publicznej. Jest to proces ciągły, powstają
i będą powstawać zupełnie nowe innowacyjne usługi, firmy i kształtowane
przez nie rynki.

13