Rządowy projekt ustawy o wykonywaniu Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA

informacjach otrzymanych w związku z otwarciem rachunku, włącznie z każdą
dokumentacją zgromadzoną zgodnie z procedurami zapobiegającymi praniu pieniędzy
lub podobnymi wymogami, którym podlega raportująca polska instytucja finansowa.
Konieczność potwierdzania związana jest z tym, że na płaszczyźnie określonych w
załączniku I do Umowy FATCA procedur należytej staranności obowiązuje zasada, w
myśl której raportująca polska instytucja finansowa nie może opierać się na
oświadczeniu posiadacza rachunku oraz dokumentach, jeżeli ma ona wiedzę lub
powody, aby sądzić, że oświadczenie posiadacza rachunku oraz dokumenty są błędne
lub nierzetelne (ust. A części VI załącznika I do Umowy FATCA).
Natomiast w odniesieniu do rachunków finansowych otwartych w okresie
przejściowym posiadanych przez osoby prawne lub jednostki organizacyjne
nieposiadające osobowości prawnej raportujące polskie instytucje finansowe
obowiązane będą przeprowadzić procedurę należytej staranności określoną w części V
załącznika I do Umowy FATCA. Procedura ta przewiduje w szczególności obowiązek
zebrania oświadczeń co do statusu posiadacza rachunku finansowego, co znalazło swoje
odzwierciedlenie w treści art. 21 ust. 1 pkt 2 projektu ustawy.
W celu zminimalizowania dolegliwości związanych z obowiązkiem przeprowadzenia
przedmiotowej procedury zarówno dla instytucji finansowych, jak i ich klientów
posiadających rachunki, projekt ustawy przewiduje zawężenie zakresu przedmiotowego
stosowania procedury określonej w art. 21. Dotycząca tej kwestii podstawa prawna
została uregulowana w art. 21 ust. 2. Zgodnie z tym przepisem, przeprowadzając
opisaną w ust. 1 procedurę, raportujące polskie instytucje finansowe będą stosowały
wyłączenia od weryfikacji, identyfikacji oraz raportowania rachunków finansowych
określone w ust. A części III załącznika I do Umowy FATCA – w odniesieniu do
rachunków finansowych posiadanych przez osoby fizyczne, oraz w ust. A części V
załącznika I do Umowy FATCA – w odniesieniu do rachunków finansowych
posiadanych przez osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające
osobowości prawnej. W następstwie zastosowania tego rozwiązania, z identyfikacji, a
więc i blokowania, wyłączone będą indywidualne rachunki depozytowe o saldzie do
50 tys. USD oraz pieniężne umowy ubezpieczenia, których wartość nie przekracza
50 tys. USD. Przedmiotowa procedura nie obejmie także posiadanych przez osoby
prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej rachunki kart
kredytowych oraz rachunki kredytu odnawialnego, jeżeli raportująca polska instytucja
27

finansowa prowadząca te rachunki posiadała zasady i procedury, zapobiegające
przekroczeniu wartości kredytu dostępnego dla posiadacza rachunku ponad kwotę 50
tys. USD. Określone w ust. A części III załącznika I do Umowy FATCA oraz ust. A
części V załącznika I do Umowy FATCA wartości sald ustalane będą na dzień wejścia
w życie projektowanej ustawy. Ograniczenia stosowania blokowania rachunku
przewiduje również art. 22, w którym określono procedury identyfikacji dla rachunków
finansowych, które zostały otwarte w okresie przejściowym, lecz jednocześnie zostały
zamknięte przed upływem terminu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.
Procedura identyfikacji rachunków finansowych otwartych w okresie przejściowym
powinna zostać przeprowadzona w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy, z tym że żądanie przedstawienia wymaganych w tej procedurze
oświadczeń powinno zostać skierowane do posiadacza rachunku nie później niż w
terminie 120 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy – art. 21 ust. 3. Przyjęty w
tym zakresie termin uwzględnia zarówno czasochłonność związaną z uzyskaniem przez
instytucje finansowe wymaganych oświadczeń i wyjaśnień, jak też konieczność jak
najszybszego zakończenia postępowania z rachunkami otwartymi w okresie
przejściowym, pozostawiając przy tym posiadaczom rachunków szeroki margines czasu
na złożenie wymaganej dokumentacji.
Zgodnie z art. 21 ust. 6 w przypadku braku otrzymania oświadczenia dotyczącego
rezydencji podatkowej posiadacza rachunku albo jego statusu w terminie 12 miesięcy
od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy raportująca polska instytucja finansowa
obowiązana będzie do blokady rachunku finansowego. Blokada następowała będzie w
terminie 3 dni roboczych liczonych od dnia, w którym upłynął 12-miesięczny termin na
przeprowadzenie procedury identyfikacji rachunków finansowych (art. 21 ust. 8). Po
zablokowaniu rachunku raportująca polska instytucja finansowa obowiązana będzie
niezwłocznie poinformować posiadacza rachunku o blokadzie rachunku i warunkach
jego odblokowania (art. 21 ust. 9 projektu ustawy).
Blokada rachunku polegała będzie na czasowym uniemożliwieniu dysponowania i
korzystania ze wszystkich wartości majątkowych zgromadzonych na rachunku, w tym
również przez instytucję finansową (art. 21 ust. 7). W przypadku rachunku zbiorczego
blokada może dotyczyć części wartości majątkowych znajdujących się na takim
rachunku. Użyte w przedmiotowym przepisie określenie „wartości majątkowe” zostało
zdefiniowane jako: środki płatnicze, instrumenty finansowe w rozumieniu art. 2 ust. 1
28

ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2014 r.
poz. 94 i 586 oraz z 2015 r. poz. 73, 978 i 1045), a także inne papiery wartościowe lub
wartości dewizowe, prawa majątkowe, rzeczy ruchome oraz nieruchomości – art. 21
ust. 11 projektu ustawy.
Blokada rachunku ma być instrumentem wymuszającym złożenie przez posiadacza
rachunku odpowiedniego dokumentu (wymaganego na podstawie przepisów Umowy
FATCA), a nie sankcyjnym, który powodowałby definitywne zamknięcie rachunku.
Dlatego też w przypadku wypełnienia przez posiadacza rachunku odpowiednich
obowiązków, raportująca polska instytucja finansowa dokona odblokowania rachunku –
nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania od posiadacza rachunku
odpowiednich oświadczeń i informacji (art. 21 ust. 10).
6. W celu złagodzenia ewentualnych dolegliwości związanych z procedurą
identyfikacji rachunków finansowych otwartych w okresie przejściowym w art. 22
przewidziano rozwiązanie, w efekcie którego posiadacz rachunku finansowego, który
otrzymał od instytucji finansowej wezwanie do złożenia stosownego oświadczenia
dotyczącego jego rezydencji, będzie miał możliwość, w celu uniknięcia blokady
rachunku, złożenia oświadczenia albo zamknięcia rachunku. W art. 22 ust. 1 wskazano
bowiem, że w przypadku, gdy rachunek finansowy objęty procedurą określoną w art. 21
zostanie zamknięty przed upływem terminu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy, a raportująca polska instytucja finansowa nie otrzymała oświadczeń
dotyczących rezydencji podatkowej posiadacza rachunku albo jego statusu, o których
mowa w art. 21 ust. 1 pkt 1 albo pkt 2, instytucja ta nie będzie przeprowadzała
procedury przewidzianej dla nowych rachunków, w której wymaga się uzyskania
przedmiotowych oświadczeń, lecz procedurę właściwą dla istniejących rachunków
finansowych opierającą się na elektronicznym wyszukiwaniu danych. Regulacja ta
obejmie przede wszystkim otwarte w okresie przejściowym rachunki finansowe, które
zamknięte zostały przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy. Przedmiotowe
unormowanie będzie również dotyczyło przypadków, kiedy posiadacz rachunku po
otrzymaniu od instytucji finansowej wezwania do złożenia oświadczenia zdecyduje się
zamknąć rachunek finansowy. Przyjęcie takiego rozwiązania uzasadnione jest
osiągnięciem w tego rodzaju sytuacjach kluczowych celów szczególnej procedury dla
rachunków z okresu przejściowego. Zgodnie bowiem z zawartymi przez Stany
Zjednoczone umowami z Brytyjskimi Wyspami Dziewiczymi oraz ze Szwecją,
29

szczególny tryb postępowania z rachunkami otwartymi w okresie przejściowym
ukierunkowany jest na wyeliminowanie rachunków finansowych, w zakresie których
nie uzyskano brakującej dokumentacji o samocertyfikacji.
Zgodnie z art. 22 ust. 2 raportujące polskie instytucje finansowe będą obowiązane do
zakończenia opisanej w ust. 1 procedury identyfikacji rachunków finansowych jako
amerykańskich rachunków raportowanych w terminie 15 miesięcy od dnia wejścia w
życie niniejszej ustawy.
IV. Termin wejścia w życie proponowanych zmian
Zgodnie z art. 23 ustawy zmieniającej ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od
dnia ogłoszenia.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Projekt ustawy nie podlega notyfikacji na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu
Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania
krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz. U. Nr 239, poz. 2039, z
późn. zm.).
Projekt ustawy nie wymaga przedstawienia właściwym instytucjom i organom Unii
Europejskiej lub Europejskiemu Bankowi Centralnemu w celu uzyskania opinii,
dokonania konsultacji albo uzgodnienia, w przypadkach określonych w obowiązujących
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przepisach Unii Europejskiej.




30

Data sporządzenia
Nazwa projektu
14 sierpnia 2015 r.
Projekt ustawy o wykonywaniu Umowy między Rządem
Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych Ameryki w Źródło
sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków
podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa FATCA
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej

Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące
Ameryki w sprawie poprawy wypełniania
Ministerstwo Finansów
międzynarodowych obowiązków

podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa
Osoba odpowiedzialna za projekt w randze Ministra, Sekretarza Stanu
FATCA
lub Podsekretarza Stanu

Janusz Cichoń – Sekretarz Stanu
Nr w wykazie prac
Kontakt do opiekuna merytorycznego projektu
UD192
Mariusz Każuch – z-ca dyrektora Departamentu Polityki Podatkowej
tel. 694-3876, e-mail: Mariusz.Kazuch @mf.gov.pl
OCENA SKUTKÓW REGULACJI
1. Jaki problem jest rozwiązywany?
W 2010 r. w Stanach Zjednoczonych została przyjęta ustawa o ujawnianiu informacji o rachunkach zagranicznych dla
celów podatkowych (FATCA). Nakłada ona na zagraniczne instytucje finansowe obowiązek zawierania z amerykańską
administracją podatkową (IRS) umów o przekazywaniu informacji o rachunkach finansowych amerykańskich
rezydentów. W przypadku odmowy zawarcia porozumienia z IRS przewidziano dla instytucji finansowych sankcję w
postaci opodatkowania dochodów uzyskiwanych ze źródeł w USA podatkiem w wysokości 30%.
Mając na uwadze, iż podpisanie takich porozumień przez polskie instytucje finansowe bezpośrednio z IRS byłoby
niezgodne z prawem w zakresie m.in. ochrony danych osobowych, tajemnicy bankowej, a także pełnienia w określonych
sytuacjach funkcji płatnika amerykańskiego podatku, przekazywanie informacji wymaganych FATCA uregulowano na
poziomie umowy międzynarodowej w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz
wdrożenia ustawodawstwa FATCA, zawartej pomiędzy Polską a USA (umowa FATCA).
2. Rekomendowane rozwiązanie, w tym planowane narzędzia interwencji, i oczekiwany efekt
Rekomendowanym rozwiązaniem jest podjęcie inicjatywy legislacyjnej dotyczącej wprowadzenia nowych regulacji,
umożliwiających wykonywanie umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Stanów Zjednoczonych
Ameryki w sprawie poprawy wypełniania międzynarodowych obowiązków podatkowych oraz wdrożenia ustawodawstwa
FATCA (dalej: Umowa FATCA).
Projektowane przepisy mają na celu wprowadzenie w przepisach krajowych podstawy prawnej do nałożenia obowiązków
na instytucje finansowe, dotyczących zbierania, przetwarzania i przekazywania w odpowiednich terminach przez nie
informacji do krajowej administracji podatkowej, które wymagane są na podstawie Umowy FATCA). Zakres zmian
obejmuje również odpowiednie dostosowanie przepisów ustawy – Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2013 r. poz. 186,
z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. z 2013 r. poz. 672 z
późn. zm.).
W efekcie instytucje finansowe uzyskają upoważnienie do dokonywania identyfikacji rachunków amerykańskich
rezydentów podatkowych oraz przekazania do krajowej administracji podatkowej informacji o ich właścicielach oraz
dochodach i saldach związanych z tymi rachunkami. Polska administracja podatkowa, dzięki pozyskaniu danych
z instytucji finansowych, będzie mogła wypełnić zobowiązanie do przekazania pozyskanych danych do USA, zgodnie
z Umową FATCA. Tym samym wymagane przez FATCA informacje o amerykańskich rezydentach podatkowych będą
zbierane przez polskie instytucje finansowe, przekazywane do krajowej administracji podatkowej, a następnie
wymieniane w sposób automatyczny z USA na podstawie obowiązującej umowy o unikaniu podwójnego
opodatkowania. Wdrożenie tej procedury wymaga zmian na poziomie prawa krajowego, w celu nałożenia określonych
obowiązków na podmioty prywatne (instytucje finansowe).
3. Jak problem został rozwiązany w innych krajach, w szczególności krajach członkowskich OECD/UE?
Na bazie uzgodnień prowadzonych pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a grupą państw UE (Francją, Wielką Brytanią,
Włochami, Hiszpanią i Niemcami) z udziałem Komisji Europejskiej wprowadzono rozwiązanie umożliwiające instytucjom
finansowym przekazywanie informacji do państw trzecich, bez naruszenia przepisów Unii Europejskiej dotyczących
ochrony danych osobowych.
Efektem tych porozumień były dwa Modele porozumień międzyrządowych (IGA): Model I IGA z zasadą wzajemności
31