Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw

powyższym proponuje się wprowadzenie limitu stałego całkowitego kosztu kredytu z
wyłączeniem odsetek, w wysokości 25% całkowitej kwoty kredytu. Limit ten będzie
niezależny od okresu kredytowania, a jego celem jest umożliwienie przedsiębiorcom
pokrycia kosztów stałych związanych z udzieleniem pożyczki. Zaproponowano limit
mieszczący się w dolnej granicy kosztów ponoszonych przez przedsiębiorców, co
dodatkowo powinno motywować przedsiębiorców do racjonalizacji kosztów. Mając na
uwadze, że sektor pożyczek konsumenckich jest zróżnicowany, a zatem obejmuje
również pożyczki udzielane na dłuższe okresy, zaproponowano dodatkowo limit
całkowitego kosztu kredytu z wyłączeniem odsetek, w wysokości 30%, uzależniony od
okresu kredytowania (mający zastosowanie w skali roku). Koszty operacyjne w
segmencie pożyczek udzielanych na dłuższe okresy stanowią 27,5% do 51% kwoty
pożyczki. Do kosztów operacyjnych należy dodać koszt ryzyka, który Konfederacja
Lewiatan szacuje w tym segmencie na ok. 22%–25%. Całkowite koszty pożyczki
udzielonej na okres ok. 1 roku będą oscylować w granicach 49,5%–76% kwoty
pożyczki. Przyjmując zaproponowany przez ustawodawcę limit całkowitego kosztu
kredytu z wyłączeniem odsetek maksymalny koszt kredytu w skali jednego roku nie
będzie mógł przekroczyć 55% kwoty kredytu (25%+30%), w skali 6 miesięcy nie
powinien przekraczać 40% (25%+15%).
Zaproponowany limit mieści się w dolnych granicach kosztów ponoszonych przez
pożyczkodawców. Jednocześnie przy pożyczkach udzielanych na dłuższe okresy
podstawowym elementem zysku przedsiębiorcy powinno być oprocentowanie pożyczki,
które ze względu na ustawowy limit odsetek, nie stanowi źródła zarobku przy
pożyczkach krótkoterminowych (odsetki w przypadku mikropożyczek oscylują w
granicach kilku PLN). Jednocześnie zaproponowano, aby limit całkowitego kosztu
kredytu z wyłączeniem odsetek nie mógł przekroczyć 100% kwoty kredytu, niezależnie
od okresu kredytowania. Powyższa propozycja ma na celu ochronę interesów
konsumentów przed narzucaniem przez pożyczkodawców nieuzasadnionych kosztów.
Zgodnie z propozycją limitowania kosztów kredytu, całkowity koszt kredytu z
wyłączeniem odsetek nie będzie mógł przekroczyć 55% w skali 1 roku, 85% w skali
2 lat i dalej 100% niezależnie od dalszego okresu kredytowania. Szczególnego
podkreślenia wymaga, że relatywnie niewielką część portfela firm pożyczkowych
stanowią pożyczki udzielane na okres powyżej 2 lat, a jednocześnie są to pożyczki o
stosunkowo niewysokich kwotach (od 500 do 2000 zł). Jednocześnie przedsiębiorca

21
udzielający pożyczki na dłuższy okres powinien czerpać swoje wynagrodzenie z
oprocentowania pożyczki, natomiast pozostałe koszty narzucone na kredytobiorcę
powinny odzwierciedlać realne koszty ponoszone przez przedsiębiorcę. Zgodnie z
reprezentatywnym przykładem pożyczki jednej z firm pożyczkowych klient
pożyczający kwotę 4 tys. zł na okres 36 miesięcy jest zobowiązany do zwrotu kwoty
10 800 zł, z czego kwotę 3650 zł stanowi składka ubezpieczeniowa, co stawia pod
znakiem zapytania realną funkcję ubezpieczenia. W celu ochrony interesów
konsumentów konieczne jest ograniczenie podobnych praktyk oraz motywowanie
przedsiębiorców do racjonalizacji kosztów, zatem górny limit całkowitego kosztu
kredytu z wyłączeniem odsetek w wysokości 100% kwoty kredytu wydaje się
niezbędny.
Jednocześnie, w dodawanych art. 36b i 36c ustawy wprowadzono regulacje
przeciwdziałające próbom obchodzenia ustawowo określonych limitów kosztów
pozaodsetkowych (np. udzielanie 4 pożyczek z okresem spłaty 1 miesiąca i limitem
kosztów 4x27,5% zamiast jednej pożyczki w tej samej kwocie na 4 miesiące z limitem
kosztów 35%). Praktyki stosowane aktualnie przez niektórych przedsiębiorców polegają
na udzielaniu konsumentom pożyczek na krótkie okresy (tzw. chwilówki), z wymaganą
w krótkim okresie całkowitą jednorazową spłatą pożyczki wraz z jej kosztami. W
konsekwencji konsument staje przed koniecznością przedłużenia, po upływie kilkunastu
lub kilkudziesięciu dni, spłaty pożyczki na kolejny okres, aby podołać obsłudze
obciążenia. Za możliwość przedłużenia spłaty pożyczki na kolejny okres konsument jest
zobowiązany ponieść dodatkowy koszt.
Proponuje się, aby w przypadku prolongaty spłaty kredytu na kolejne okresy spłaty w
okresie 120 dni od dnia wypłaty kredytu całkowitą kwotę kredytu stanowiła kwota
pierwszej wypłaty, natomiast do całkowitego kosztu kredytu z wyłączeniem odsetek
wliczane będą wszystkie koszty, w tym również opłaty związane z wydłużeniem okresu
kredytowania, które kredytobiorca jest zobowiązany ponieść w związku z obsługą
umowy kredytu, naliczone w stosunku do całkowitej kwoty kredytu i pobrane w okresie
120 dni od dnia wypłaty kredytu.
Dodatkowo przewiduje się, aby w przypadku udzielenia przez kredytodawcę danemu
konsumentowi kolejnych kredytów w okresie 120 dni od dnia wypłaty pierwszego
kredytu, jednakże wyłącznie w sytuacji, w której konsument nie dokonał pełnej spłaty
pierwszego kredytu, całkowitą kwotę kredytu stanowiła całkowita kwota pierwszego

22
kredytu, natomiast całkowity koszt kredytu z wyłączeniem odsetek będzie stanowił
sumę całkowitych kosztów wszystkich kredytów udzielonych w tym okresie.
Mechanizm obliczania limitu pozaodsetkowych kosztów kredytu będzie miał
zastosowanie również do umów przewidujących odroczenie płatności lub zmianę
sposobu płatności, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 5 ustawy o kredycie
konsumenckim (zmiana w art. 7 pkt 1 projektu).
W projekcie określono również przypadki, w których nie stosuje się limitu całkowitego
kosztu kredytu konsumenckiego, tj. kredyty w rachunku oszczędnościowo-
-rozliczeniowym oraz umowy o kartę kredytową. Proponowane wyłączenia, od strony
rozwiązań legislacyjnych, wynikają z treści dodawanego art. 36d, zgodnie z którym
przepisów art. 36a–36c nie stosuje się do umów o kartę kredytową w rozumieniu
ustawy o usługach płatniczych, a także z braku stosownej nowelizacji dotychczasowego
brzmienia art. 4 ust. 2 – w zakresie dotyczącym umów o kredyt w rachunku
oszczędnościowo-rozliczeniowym.
Wyłączenie wymienionych produktów kredytowych spod reżimu prawnego
określającego koszty pozaodsetkowe uzasadnione jest specyfiką tych produktów oraz
proponowanymi
w
projekcie
zasadami
ustalania maksymalnych kosztów
pozaodsetkowych. Należy bowiem mieć na uwadze, że kredytodawca na podstawie
oferowanych produktów zobowiązuje się do wielokrotnego udzielania kredytobiorcy, w
okresie trwania umowy, kredytów w nieoznaczonej liczbie i wysokości, do wysokości
przyznanego limitu w rachunku kredytowym. Opisana specyfika tych umów powoduje,
że kredytodawca nie jest w stanie z góry przewidzieć, jaka będzie łączna wysokość
wypłat dokonanych na rzecz konsumenta w danym okresie, a w związku z tym nie jest
również w stanie przewidzieć, jaka będzie łączna wysokość kosztów, jakie konsument
będzie obowiązany ponieść w związku z wykonaniem umowy w tym okresie.
Jednocześnie należy mieć na uwadze, że do prowadzenia rachunków oszczędnościowo-
-rozliczeniowych uprawnione są, zgodnie z art. 49 w związku z art. 5 ustawy z dnia
29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, wyłącznie banki oraz spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe na podstawie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych. Z kolei do oferowania kart
kredytowych uprawnione są banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe oraz
instytucje płatnicze, które, zgodnie z ustawą z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach
płatniczych, podlegają nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego. Wyłączenie tego

23
rodzaju umów z zakresu limitowania pozaodsetkowych kosztów kredytu nie pozostaje
zatem w sprzeczności z podstawowym celem projektowanej regulacji, jakim jest
ochrona konsumenta przed ponoszeniem nadmiernych kosztów pożyczek w związku z
obserwowanymi praktykami i doświadczeniami sygnalizowanymi przez Prezesa
UOKiK w następstwie kontroli przeprowadzanych na rynku pozabankowych firm
pożyczkowych.
W art. 7 pkt 6 projektu dodaje się do ustawy o kredycie konsumenckim nowy rozdział
5a zawierający przepisy dotyczące działalności instytucji pożyczkowych, określające
m.in. wymogi w odniesieniu do podejmowania i wykonywania działalności polegającej
na udzielaniu kredytów konsumenckich przez instytucje pożyczkowe.
Wprowadzenie ustawowych wymogów, których spełnienie będzie warunkować
podjęcie i wykonywanie działalności pożyczkowej jest istotne w związku z rozwojem
działalności pozabankowych podmiotów pożyczkowych, mając na względzie potrzebę
zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony klientom tego rodzaju instytucji.
Należy wskazać, że do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wpływają sygnały
informujące o braku przestrzegania przepisów ustawy o kredycie konsumenckim,
trudnościach z obsługą, wysokich kosztach pożyczek zawierających niejednokrotnie
liczne ukryte opłaty. W swoich działaniach UOKiK spotkał się z praktyką zakładania
kolejnych podmiotów (spółek) przez osoby, które były wspólnikami lub członkami
zarządu wcześniej karanych przedsiębiorców, przy czym nowe spółki implementują i
stosują wcześniej zakwestionowane, niezgodne z prawem praktyki biznesowe. Z
powyższego względu, w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu ochrony interesów
klientów instytucji udzielających pożyczek konsumentom niezbędne jest określenie
ustawowych wymogów (przesłanek), które będą musiały być spełnione przez podmioty
podejmujące i wykonujące działalność pożyczkową. Obecnie brak jest jakichkolwiek
ograniczeń, jeśli chodzi o formę organizacyjno-prawną czy wysokość kapitału
zakładowego, w podejmowaniu działalności gospodarczej polegającej na udzieleniu
pożyczek za środków własnych. Oznacza to, że działalność ta może być prowadzona
zarówno przez osoby fizyczne, jak i spółki osobowe czy spółki kapitałowe. W
przypadku tych ostatnich, wymagania w zakresie wysokości kapitału zakładowego
wynikają obecnie z przepisów ogólnych, tj. ustawy z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks
spółek handlowych, i wynoszą dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością – 5 tys. zł

24
(art. 154 § 1 Kodeksu spółek handlowych), natomiast dla spółek akcyjnych 100 tys. zł
(art. 308 § 1 Kodeksu spółek handlowych).
Określenie ustawowych wymogów dla wykonywania działalności pożyczkowej
powinno przyczynić się do zwiększenia transparentności i profesjonalizmu na tym
rynku, a w konsekwencji do ograniczenia skali negatywnych zjawisk na rynku
kredytów konsumenckich oraz nielegalnych praktyk godzących w interesy
konsumentów i obniżających zaufanie klientów do instytucji finansowych.
Należy zauważyć, iż regulacje projektu określające wymogi dla instytucji
pożyczkowych nie dotyczą udzielających kredytów konsumenckich banków krajowych,
oddziałów banków zagranicznych, oddziałów instytucji kredytowych oraz
spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych, które objęte są systemem zezwoleń
i nadzorem na podstawie odrębnych przepisów.
Przedsiębiorca, zgodnie z projektowanym art. 59a ustawy, zamierzający prowadzić
działalność pożyczkową będzie musiał spełniać wymogi dotyczące kapitału oraz formy
organizacyjno-prawnej. W myśl przepisu ust. 1 ww. artykułu, wymaganą formą dla
podjęcia działalności pożyczkowej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością albo
spółka akcyjna. Jak przyjął projektodawca, forma spółki kapitałowej wydaje się
najbardziej adekwatna, uwzględniając przede wszystkim kryterium transparentności
działania – istniejący w spółkach kapitałowych system organów cechujący się
rozdzieleniem funkcji zarządzających, stanowiących i kontrolnych oraz funkcjonowanie
mechanizmów odpowiedzialności korporacyjnej. Istotne są również nałożone na spółki
kapitałowe obowiązki informacyjne, w szczególności dotyczące obligatoryjnej
publikacji sprawozdań finansowych.
Jednocześnie minimalny kapitał zakładowy spółki kapitałowej powinien wynosić co
najmniej 200 000 zł, który może być pokryty wyłącznie wkładem pieniężnym. Środki
na jego pokrycie nie mogą pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł
nieudokumentowanych (art. 59 ust. 2 i 3). Powyższe zasady wprowadzone zostały w
celu zapewnienia przejrzystości procedur związanych z gromadzeniem kapitału
zakładowego
instytucji
pożyczkowej.
Sformułowanie
dotyczące
„nieudokumentowanych źródeł”, zgodnie z intencją projektu, eliminować ma
niebezpieczeństwo oparcia działalności pożyczkowej na kapitałach pochodzących z
nieznanych lub nawet nielegalnych źródeł.

25