Rządowy projekt ustawy o ratyfikacji Umowy między Europejską Organizacją Badań Astronomicznych na Półkuli Południowej a Rządem Rzeczypospolitej Polskiej dotyczącej warunków przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Europejskiej Organizacji Badań Astronomicznych na Półkuli Południowej, podpisanej w Warszawie w dniu 28 października 2014r.

wykorzystujących najnowocześniejsze zdobycze nauki i techniki. Cała obecna
i przyszła wiedza techniczna z tym związana stanie się dostępna dla polskiej strony.
Przystąpienie do Organizacji spowoduje, że polska astronomia dołączy szerokim
frontem do czołówki światowych badań astrofizycznych. Popularyzacja uzyskanych
osiągnięć naukowych i technicznych spowoduje wzrost zainteresowania młodzieży
naukami ścisłymi i inżynieryjnymi, a dostęp do najnowocześniejszej techniki przyczyni
się do szybszego postępu technologicznego kraju.
W Polsce w ponad dziesięciu astronomicznych ośrodkach akademickich i badawczych
pracuje ok. 100 samodzielnych pracowników naukowych (prof. i dr hab.). Ze statystyki
Międzynarodowej Unii Astronomicznej (International Astronomical Union) wynika, że
w Polsce na milion mieszkańców przypada 4 astronomów członków MUA. Dla
porównania: Rosja: 3; Hiszpania, Niemcy: 7; Anglia, USA: 8; Czechy, Włochy: 10;
Izrael, Francja: 11; Holandia, Szwecja: 13. Przystąpienie do Organizacji powinno
przyczynić się do istotnego zmniejszenia tych dysproporcji.
Powyższe statystyki nie odzwierciedlają faktu, że np. indeks Hirsch'a dla polskich
astronomów jest większy niż 20, a cytowalność ich prac na tle świata jest o 30%
większa niż średnia, i że polscy uczeni są lepsi niż Hiszpanie, Czesi czy Szwedzi.
Polska astronomia oprócz udziału w wielu europejskich programach (INTEGRAL,
HERSCHEL, H.E.S.S.) posiada własne instrumentarium (OGLE, Solaris, SALT).
Potencjalnie bardzo duże znaczenie ma budowa polskiej dziedzinowej sieci
komputerowej, tzw. „gridu dziedzinowego”, realizowana w ramach projektu
strukturalnego PolGrid2. Ten projekt umożliwi prowadzenie masowych obliczeń
numerycznych niezbędnych do korzystania z wyników uzyskiwanych w Organizacji,
a w przyszłości pozwoli na włączenie się w komputerowe sieci europejskie.
II. Różnica między dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym
Rzeczpospolita Polska nie ma zawartej umowy międzynarodowej dotyczącej
współpracy z tą Organizacją ani też umowy międzynarodowej dotyczącej badań
astronomicznych na półkuli południowej.



5
III. Przewidywane skutki związane z wejściem w życie Umowy
Umowa określa zobowiązania Rzeczypospolitej Polskiej o charakterze finansowym.
Natomiast Konwencja określa zasady wykorzystania wkładów finansowych państw
Stron Konwencji zarówno na opłacenie dostępu do istniejącej już infrastruktury
badawczej (specjalny wkład), rozbudowę istniejących lub budowę nowych
instrumentów badawczych, jak i na ich wykorzystywanie w realizacji programów
naukowych (wkład roczny).
1. Zgodnie z przyjętymi w Umowie ustaleniami wkład Strony polskiej związany
z przystąpieniem do Organizacji wyniesie 29,50 mln EUR.
Specjalny wkład będzie rozłożony na 10 równych rocznych rat, poczynając od roku
przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Organizacji. W latach kolejnych raty
będą podlegały rocznej indeksacji względem roku 2014, zgodnie ze standardową
procedurą Organizacji, według zatwierdzanego przez Radę wskaźnika indeksacji.
Należy zwrócić uwagę, że Rzeczpospolita Polska będzie członkiem Organizacji
w momencie ustalania tego wskaźnika.
Uzgodniona z ESO wysokość rocznego wkładu finansowego za 2014 r. jest zerowa,
natomiast za 2015 r. roczny wkład finansowy wyniesie 3,35 mln EUR. Wysokość
kolejnych rocznych wkładów finansowych będzie ustalana zgodnie ze standardową
procedurą Organizacji. Należy zwrócić uwagę, że Rzeczpospolita Polska będzie
członkiem Organizacji w momencie ustalania wysokości tych rocznych wkładów.
Finansowanie obu wkładów będzie realizowane ze środków budżetu nauka, dział 28.
Finansowanie to nie będzie uwarunkowane dodatkowymi środkami z budżetu
państwa.
Jeżeli wskutek braku ratyfikacji przystąpienie w 2015 r. nie będzie możliwe,
zarówno Polska, jak i Organizacja będą mogły wystąpić o ponowne ustalenie
wysokości specjalnego wkładu oraz rocznego wkładu finansowego.
2. Oczekiwane zwroty finansowe dla Strony polskiej, po początkowym okresie
dostosowawczym, można oszacować na nie mniej niż 3 mln EUR rocznie. Z danych
Organizacji wynika, że w nadchodzących latach około 100 mln EUR rocznie będzie
przeznaczane na kontrakty z przedsiębiorstwami wykonującymi zadania dla
Organizacji. Z tego około 30 mln EUR będzie przeznaczone na bieżące utrzymanie
6
stacji obserwacyjnych w Chile, a 70 mln EUR na kontrakty z przedsiębiorstwami
z państw członkowskich Organizacji. Na Polskę może przypaść około 2,6% tej
sumy, czyli ok 1,82 mln EUR. Dodatkowo można oczekiwać około 1–2 mln EUR
rocznie zwrotu w postaci stypendiów płaconych młodym naukowcom, pokrycia
kosztów podróży i pobytu polskich astronomów w stacjach obserwacyjnych
i siedzibie Organizacji oraz pensji dla pracowników etatowych z Polski.
Wieloletnia praktyka Organizacji wskazuje, że około 80% wkładów rocznych
wnoszonych przez państwa członkowskie jest następnie odzyskiwane poprzez
wymienione wyżej korzyści, przy czym często mniej rozwinięte kraje wnoszące
niższą składkę odzyskują ponad 100% wpłacanych środków. Można zatem
oczekiwać, że znaczna część wkładu rocznego będzie wracała do Strony polskiej.
3. Przystąpienie do Organizacji jest równoznaczne z pełnymi prawami członkowskimi,
co przyniesie szerokie i konkretne korzyści:
–
prawo do reprezentacji we wszystkich organach decyzyjnych Organizacji,
–
prawo do obsadzenia określonej liczby etatów dla pracowników różnych
szczebli,
–
dostęp do stypendiów i staży naukowych w Organizacji,
–
dostęp do wszystkich urządzeń badawczych posiadanych przez Organizację,
–
pokrycie przez Organizację wszystkich kosztów związanych z prowadzeniem
obserwacji (włącznie z kosztami podróży i noclegów),
–
dostęp do etatów inżynieryjno-technicznych i kontraktów biznesowych,
–
wpływ na selekcję programów badawczych realizowanych na teleskopach
Organizacji,
–
dostęp do wszystkich opracowań technicznych, patentów i oprogramowania
uzyskanych w ramach działań Organizacji,
–
prawo udziału dla polskich przedsiębiorstw i instytucji we wszystkich
przetargach ogłaszanych przez Organizację i do podpisywania wynikających z nich
kontraktów.
4. Sprawa przystąpienia do Organizacji jest pilna, bowiem w drugiej połowie roku 2014
planowane jest ogłoszenie przez Organizację przetargów na kontrakty na budowę
i oprzyrządowanie wielkiego 40 m teleskopu E-ELT. Kontrakty te będą opiewały na
7
całkowitą sumę 1 mld EUR (dla przedsiębiorstw ze wszystkich państw
członkowskich Organizacji).
5. Polskie przedsiębiorstwa są istotnie zainteresowane udziałem w przetargach
i pozyskiwaniem
kontraktów z Organizacji, co pokazały zorganizowane
w Warszawie 19 stycznia 2013 r. „Warsztaty ESO dla przemysłu”. Proponowane
kierunki zaangażowania to m.in.: kriotechnologie, robotyka, systemy zasilające,
budownictwo, techniki obrazowania i kontroli.
6. Polskie firmy dysponują zarówno dynamicznym potencjałem ludzkim, jak
i znaczącym kapitałem własnym. Proponowane tematy współpracy są zgodne
z polityką MNiSW wspierania studiów politechnicznych.
7. Finansowanie realizacji zadań wynikających z Umowy dotyczącej przystąpienia do
Organizacji nastąpi ze środków zawartych w części 28, rozdz. 73007 § 4540 budżetu
państwa pozostającej w dyspozycji Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
IV. Tryb związania Rzeczypospolitej Polskiej Umową międzynarodową
Umowa została podpisana w Warszawie w dniu 28 października 2014 r. przez
prof. Lenę Kolarską-Bobińską Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, pełnomocnego
przedstawiciela Rządu Polski oraz prof. Tima de Zeeuw Dyrektora Generalnego
Organizacji.
Umowa dotyczy Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Postanowienia Umowy wypełniają przesłanki określone w art. 89 ust. 1 pkt 3 i 4
Konstytucji RP oraz w ustawie z dnia 14 kwietnia 2000 r. o umowach
międzynarodowych (Dz. U. Nr 39, poz. 443, z późn. zm.). Związanie Rzeczypospolitej
Polskiej Umową, wraz z załączoną do niej Konwencją i stanowiącym jej załącznik
Protokołem Finansowym oraz Protokołem Przywilejów i Immunitetów, nastąpi
w drodze ratyfikacji za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie.

8