Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych

Mając powyższe na względzie, niniejszy projekt ma na celu neutralizację negatywnych
skutków zmiany zasad regulujących świadczenie usługi transgranicznego rozliczania transakcji
kartami płatniczymi (tzw. acquiringu) na terytorium Unii Europejskiej, która wejdzie w życie z
dniem 1 stycznia 2015 r. W ocenie projektodawców, wobec ograniczonej zdolności uczestników
rynku do samoregulacji problematyki interchange (pomimo kilkumiesięcznych rozmów na ten
temat), jedynym racjonalnym sposobem zapobieżenia problemowi, który pojawi się w 2015 r., jest
nowelizacja ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych.

Uwagi szczegółowe
Najistotniejsza z punktu widzenia realizacji celu projektowanej ustawy jest modyfikacja art.
38a ust. 1 ustawy o usługach płatniczych (art. 1 pkt 3 lit. a nowelizacji), polegająca na zmianie
maksymalnego poziomu opłaty interchange, wraz ze zróżnicowaniem poziomu stawek
maksymalnych tej opłaty w zależności od rodzaju karty (karty debetowe – 0,2% wartości
jednostkowej krajowej transakcji płatniczej wykonanej przy użyciu tej karty oraz karty kredytowe –
0,3% wartości jednostkowej krajowej transakcji płatniczej wykonanej przy użyciu tej karty). W
związku z tym, iż odniesienie się w art. 38a ust. 1 wyłącznie do kart debetowych i kredytowych,
pozostawi poza zakresem regulacji karty obciążeniowe, konieczne jest określenie w ustawie
maksymalnej stawki opłaty interchange również dla tego rodzaju kart. Wprawdzie wolumen kart
obciążeniowych w obrocie jest niewielki (w ślad za statystykami z Narodowego Banku Polskiego, na
koniec czerwca 2014 r. liczba kart obciążeniowych wynosiła 284 tys.), to projektodawca – kierując
się nakazem zapewniania kompletności regulacji ustawowej – proponuje, aby w dodawanym do art.
38a ust. 8 (art. 1 pkt 3 lit. d) przesądzić, iż przepisy o stawkach interchange stosuje się do wszystkich
rodzajów kart płatniczych, również innych aniżeli karty debetowe i kredytowe. Jednoczenie wobec
faktu, iż w proponowanej zmianie art. 38a ust. 1 mowa jest o dwóch różnych stawkach opłaty
interchange, konieczne jest przesądzenie, która z nich znajdzie zastosowanie do kart
obciążeniowych. W dodawanym przepisie zdecydowano się na stawkę 0,3 % jednostkowej transakcji
płatniczej. Przyjęcie tej stawki wynika z tego, iż karty obciążeniowe mają charakter zbliżony do kart
kredytowych. Pomimo tego, iż dodawany przepis dedykowany jest w zasadzie kartom
obciążeniowym to nie można wykluczyć, iż pojawi się w obrocie jakiś inny rodzaj karty płatniczej,
stąd też zdecydowano się nadać dodawanemu ust. 8 najbardziej generalny charakter (nie odniesiono
się w nim wprost do kart obciążeniowych).
W ocenie projektodawców zaproponowane zmiany chronić będą krajowy rynek usług
przetwarzania transakcji bezgotówkowych (kartowych), dokonywanych przez agentów
rozliczeniowych oraz zapobiegną spadkowi konkurencyjności polskiego rynku agentów
rozliczeniowych. Tego rodzaju działania ochronne lokalnego rynku na początku czerwca bieżącego
roku podjął np. rząd Hiszpanii. Zmniejszenie stawek maksymalnych opłaty interchange
przeciwdziałać będzie również wzrostowi kosztów dla agentów rozliczeniowych związanych z
przeniesieniem ich działalności poza granice Polski, a jednocześnie zapobiegnie obniżeniu
przychodów podatkowych Skarbu Państwa (w związku z transferem działaności, a co za tym idzie
podatków, za granicę). Ujednolicenie maksymalnych stawek opłaty bez względu na to, czy odnoszą
się one do kart w systemie VISY, czy Mastercard, przeciwdziałać będzie zakłóceniu „równych
warunków konkurencji” dla organizacji działających na terytorium Polski, a w efekcie realizować
będzie przyświecająca polskiemu prawodawcy ideę obniżania kosztów transakcyjnych na rynku
płatności kartowych.
Dodanie do słowniczka ustawy o usługach płatniczych definicji „karty debetowej” (art. 1 pkt 1
lit. a nowelizacji, art. 2 pkt 15aa) oraz „karty kredytowej” (art. 1 pkt 1 lit. a nowelizacji, art. 2 pkt
15ab), jest następstwem zróżnicowania wysokości stawek opłaty interchange, w zależności od
rodzaju karty płatniczej, przy użyciu której transakcja płatnicza została zrealizowana. Proponowane
definicje uwzględniają powszechnie akceptowane przez uczestników systemów płatności znaczenia
definiowanych pojęć oraz wpisują się w terminologię i kontekst regulacyjny ustawy o usługach
płatniczych. Formułując te definicje kierowano się koniecznością zapewnienia ich
komunikatywności w aspekcie interpretacyjnym. Należy bowiem pamiętać, iż jednym z uczestników
systemu są akceptanci, których wiedza na temat systemów płatniczych, w tym instrumentów
płatniczych, nie zawsze jest profesjonalna. Należy przy tym pamiętać, iż w związku z tym, iż
aktualnie obowiązujący art. 38a ust. 1 stanowi o jednej stawce opłaty interchange stosowanej do
transakcji przy użyciu jakiejkolwiek karty płatniczej, do tej pory wystarczającą była definicja „karty
płatniczej” jako takiej.
Kolejną istotną zmianą jest modyfikacja obowiązującego art. 28 ust. 1a ustawy o usługach
płatniczych (art. 1 pkt 2 lit. a). Na gruncie dotychczasowego stanu prawnego, agent rozliczeniowy
jest obowiązany przekazać akceptantowi, na jego żądanie, informację o opłatach pobieranych od
akceptanta. Informacja taka zawierać musi dane o wysokości opłat oraz ich strukturze, a także
wyszczególnienie wszystkich składników, w tym przypadających agentowi rozliczeniowemu oraz
innym podmiotom, wraz ze wskazaniem ich wysokości. W ocenie projektodawców rozwiązanie
takie jest niewystarczające dla zabezpieczenia interesów akceptantów, którzy są de facto
„najsłabszym” uczestnikiem systemu płatności. Warto zwrócić uwagę, iż skorzystać z uprawnienia
przewidzianego ust. 1a może wyłącznie taki podmiot, który stał się akceptantem (tzn. zawarł już z
agentem rozliczeniowym umowę). Co więcej, aktualna regulacja zakłada, iż akceptant będzie
aktywnie dochodził (chronił) swoich praw. Niestety praktyka pokazuje niewielką świadomość
akceptantów w tym zakresie. Proponowane rozwiązanie stanowi, iż agent rozliczeniowy będzie
obowiązany poinformować akceptanta o opłatach, które ten będzie zobowiązany uiścić w związku z
akceptacją transakcji płatniczych przy użyciu kart płatniczych, jeszcze przed zawarciem umowy. W
ten sposób akceptant zawierając umowę będzie świadomy kosztów, które będą go obciążały
w przyszłości w związku z akceptacją kart, a dostęp do informacji nie będzie warunkowany
świadomością istnienia prawa do tej informacji i aktywnym działaniem akceptanta. Na mocy
proponowanego przepisu akceptant będzie informowany o wysokości opłaty akceptanta oraz jej
strukturze, wraz z wyszczególnieniem poszczególnych składników tej opłaty. Wspomniany
obowiązek informacyjny będzie również wiązał w przypadku zmiany wysokości opłaty akceptanta
lub jej struktury (art. 1 pkt 2 lit. b, art. 28 ust. 1b). Nałożenie na agentów rozliczeniowych obowiązku
informowania akceptantów o strukturze opłaty akceptanta ma więc na względzie zwiększenie
transparentności oraz zapewnienie równowagi kontraktowej w stosunkach akceptantów z agentami
rozliczeniowymi oraz ma na celu zapewnienie akceptantom narzędzia kontroli wysokości
stosowanych stawek opłaty interchange oraz innych pozycji opłaty akceptanta. Proponowana zmiana
wzmacnia również skuteczność przepisów o maksymalnej ustawowej stawce opłaty interchange
(zapobiega nieuzasadnionemu podnoszeniu innych opłat, które obciążają akceptanta, w związku
z obniżeniem opłaty interchange).
W związku ze zmianą art. 28 ust. 1a, konieczne jest rozszerzenie słowniczka ustawy o definicje
„opłaty akceptanta” (art. 1 pkt 1 lit. c, art. 2 pkt 19b) oraz „opłaty systemowej” (art. 1 pkt 1 lit. c, art.
2 pkt 19c). Formułując te definicje uwzględniono poglądy doktryny w tym zakresie oraz
dotychczasowe rozumienie tych pojęć przez uczestników systemów płatności. Następstwem
wprowadzenia tych definicji jest konieczność modyfikacji definicji pojęcia „opłata interchange” (art.
1 pkt 1 lit. b, art. 2 pkt 19a; zmiana koreluje terminologię istniejącej definicji z terminologią użytą
w definicji pojęcia „opłata akceptanta”) oraz zmiana art. 38 ust. 5 i 6 (art. 1 pkt 3 lit. c; zmiany
sprowadzają się do wyeliminowania ze zmienianych przepisów treści, która powtarza treść
dodawanych definicji).
Nowelizując art. 38a ust. 3 uwzględniono głos partnerów społecznych, w opinii których
trzyletni okres preferencji w zakresie wysokości stawki opłaty interchange jest niewystarczający do
zbudowania krajowego systemu płatności, który byłby w stanie konkurować z systemami VISA
i Mastercard. W trakcie prac nad projektem rozważano dwa sposoby wyjścia naprzeciw
oczekiwaniom podmiotów chcących tworzyć nowy krajowy system płatności. Brano pod uwagę: po
pierwsze, wydłużenie okresu preferencji, po drugie odniesienie możliwości skorzystania z
preferencji do udziału w rynku. W ocenie projektodawców pierwsze z rozwiązań jest bardziej
funkcjonalne i będzie budziło mniej wątpliwości w praktyce. Zmiana art. 38a ust. 3 jest przejawem
dążenia projektodawców do wprowadzenia w Polsce rzeczywistej konkurencji dla funkcjonujących
organizacji kartowych. Każde z rozwiązań, które przybliża do tego stanu należy uznać za słuszne
i zgodne z interesem polskiego rynku.
W związku z tym, iż w dniu wejścia w życie projektowanej ustawy w obrocie funkcjonować
będą umowy niezgodne w zakresie stawek opłaty interchange z nowymi regulacjami oraz biorąc pod
uwagę określone przez Trybunał Konstytucyjny warunki dopuszczalności ingerencji ustawodawcy w
konstytucyjną zasadę ochrony interesów w toku, sformułowano przepis dostosowujący – art. 2.
Przepis ten przewiduje 3–miesięczny okres na dostosowanie umów zawartych przed dniem wejścia
w życie nowelizacji, do nowych przepisów. Zdaniem projektodawcy zaproponowany okres
wystarczająco zabezpiecza interesy takich podmiotów. Skutkiem niedostosowania umów do nowych
regulacji w terminie określonym w art. 2 będzie konieczność stosowania przez strony umowy stawek
wynikających wprost z ustawy, a więc określonych w art. 38a ust. 1 w nowym brzmieniu.
Projektodawca proponuje, aby ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2015 r. Termin ten
skorelowany został z dniem wejścia w życie decyzji Komisji Europejskiej z dnia 26 lutego 2014 r. w
stosunku do VISA.
Asumpt do rozważań o konieczności dokonania zmiany ustawy o usługach płatniczych dały
wystąpienia partnerów społecznych w trakcie posiedzeń senackiej Komisji Budżetu i Finansów
Publicznych, w trakcie których analizowano wpływ nowelizacji ustawy o usługach płatniczych z
dnia 30 sierpnia 2013 r. na zasady funkcjonowania systemu płatności w Polsce (w szczególności
skupiono się na problemach związanych z wdrażaniem „nowych” stawek opłaty interchange oraz

1) Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt K 45/01) ograniczanie lub
znoszenie zasady ochrony praw nabytych i interesów w toku dopuszczalne jest jedynie:
1) w razie kolizji wartości zawartych w podstawach tej zasady z innymi wartościami konstytucyjnymi,;
2) pod warunkiem, że jest to konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają
pierwszeństwo;
3) o ile działania ustawodawcy w tym zakresie są proporcjonalne tzn.: ograniczono do niezbędnego minimum
negatywne skutki dla jednostki oraz wprowadzono rozwiązania, które ułatwiają dostosowanie się do nowej
sytuacji.
2) W 2014 r. senacka Komisja Budżetu i Finansów Publicznych zorganizowała dwa posiedzenia seminaryjne
poświęcone problematyce systemów płatności, praw i obowiązków uczestników rynku oraz opłatom akceptanta, w
tym opłatom interchange. Pierwsze z nich odbyło się 18 marca 2014 r., drugie zaś 22 lipca 2014 r. Tematem
pierwszego była m.in. realizacja przepisów ustawy o usługach płatniczych w zakresie opłat interchange, drugiego zaś
m.in. problematyka stawek opłaty interchange w związku m.in. z decyzją Komisji Europejskiej dotyczącą VISY.
wpływie decyzji Komisji Europejskiej w stosunku do VISA na polski rynek płatności kartami
płatniczymi). Nie bez znaczenia był również głos partnerów społecznych przedstawiony podczas
zorganizowanej w Sejmie w dniu 10 września 2014 r. konferencji na temat opłaty interchange. Przed
przygotowaniem projektu badano gotowość uczestników systemu do wypracowania porozumienia,
którego następstwem byłoby samoregulacja rynku w niezbędnym zakresie. Niestety do dzisiaj
takiego porozumienia nie ma.
W ocenie projektodawców, ze względu na analogiczny przedmiot projektu, aktualne pozostaje
stanowisko Europejskiego Banku Centralnego z dnia 27 listopada 2012 r. wyrażone w odniesieniu do
senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o usługach płatniczych (obniżającego interchange), iż
materia będąca przedmiotem proponowanej ingerencji ustawodawczej nie jest objęta żadną z
kategorii określonych w art. 2 ust. 1 decyzji Rady 98/415/WE i w związku z tym nie ma
konieczności występowania o stosowną opinię do Europejskiego Banku Centralnego.
Projektowana ustawa nie pociąga za sobą obciążenia budżetu państwa lub budżetów jednostek
samorządu terytorialnego.
Projektowana ustawa jest zgodna z prawem Unii Europejskiej.