Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego

Druk nr 2826


Warszawa, 25 września 2014 r.
SEJM

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
VII kadencja
Marszałek Senatu





Pan

Radosław Sikorski

Marszałek Sejmu

Rzeczypospolitej Polskiej



Szanowny Panie Marszałku

Zgodnie z art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia
2 kwietnia 1997 r. mam zaszczyt przekazać Panu Marszałkowi podjętą przez Senat
na 61. posiedzeniu w dniu 25 września 2014 r. uchwałę w sprawie wniesienia do
Sejmu projektu ustawy

-
o zmianie ustawy
-
Kodeks
postępowania karnego wraz z projektem tej ustawy.

Projekt ustawy stanowi wykonanie obowiązku dostosowania systemu
prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
Jednocześnie pragnę poinformować, że Senat upoważnił senatora Piotra
Zientarskiego do reprezentowania Senatu w dalszych pracach nad tym projektem.

Z poważaniem

(-) Bogdan Borusewicz

U C H W A Ł A
S E N A T U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J
z dnia 25 września 2014 r.
w sprawie wniesienia do Sejmu projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks
postępowania karnego
Na podstawie art. 118 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r., Senat wnosi do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej projekt ustawy o zmianie ustawy –
Kodeks postępowania karnego.
Jednocześnie upoważnia senatora Piotra Zientarskiego do reprezentowania Senatu
w pracach nad projektem.






MARSZAŁEK SENATU



Bogdan BORUSEWICZ
projekt
U S T A W A
z dnia
o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
Art. 1. W ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.) w art. 426 § 2 otrzymuje brzmienie:
㤠2. Od postanowienia o zastosowaniu tymczasowego aresztowania wydanego na
skutek zażalenia, a także od wydanego w toku postępowania odwoławczego
postanowienia o przeprowadzeniu obserwacji, zastosowaniu środka zapobiegawczego,
nałożeniu kary porządkowej oraz w przedmiocie kosztów procesu lub nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, o których po raz pierwszy orzekał sąd
odwoławczy, przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu sądu
odwoławczego.”.
Art. 2. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

1) Zmiany wymienionej="http://lex.senat.pl/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.21469&full=1"zostały ogłoszone w Dz. U. z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 50,
poz. 580, Nr 62, poz. 717, Nr 73, poz. 852 i Nr 93, poz. 1027, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 106, poz. 1149,
z 2002 r. Nr 74, poz. 676, z 2003 r. Nr 17, poz. 155, Nr 111, poz. 1061 i Nr 130, poz. 1188, z 2004 r. Nr 51,
poz. 514, Nr 69, poz. 626, Nr 93, poz. 889, Nr 240, poz. 2405 i Nr 264, poz. 2641, z 2005 r. Nr 10, poz. 70,
Nr 48, poz. 461, Nr 77, poz. 680, Nr 96, poz. 821, Nr 141, poz. 1181, Nr 143, poz. 1203, Nr 163, poz. 1363,
Nr 169, poz. 1416 i Nr 178, poz. 1479, z 2006 r. Nr 15, poz. 118, Nr 66, poz. 467, Nr 95, poz. 659, Nr 104,
poz. 708 i 711, Nr 141, poz. 1009 i 1013, Nr 167, poz. 1192 i Nr 226, poz. 1647 i 1648, z 2007 r. Nr 20,
poz. 116, Nr 64, poz. 432, Nr 80, poz. 539, Nr 89, poz. 589, Nr 99, poz. 664, Nr 112, poz. 766, Nr 123,
poz. 849 i Nr 128, poz. 903, z 2008 r. Nr 27, poz. 162, Nr 100, poz. 648, Nr 107, poz. 686, Nr 123, poz. 802,
Nr 182, poz. 1133, Nr 208, poz. 1308, Nr 214, poz. 1344, Nr 225, poz. 1485, Nr 234, poz. 1571 i Nr 237,
poz. 1651, z 2009 r. Nr 8, poz. 39, Nr 20, poz. 104, Nr 28, poz. 171, Nr 68, poz. 585, Nr 85, poz. 716,
Nr 127, poz. 1051, Nr 144, poz. 1178, Nr 168, poz. 1323, Nr 178, poz. 1375, Nr 190, poz. 1474 i Nr 206,
poz. 1589, z 2010 r. Nr 7, poz. 46, Nr 98, poz. 626, Nr 106, poz. 669, Nr 122, poz. 826, Nr 125, poz. 842,
Nr 182, poz. 1228 i Nr 197, poz. 1307, z 2011 r. Nr 48, poz. 245 i 246, Nr 53, poz. 273, Nr 112, poz. 654,
Nr 117, poz. 678, Nr 142, poz. 829, Nr 191, poz. 1135, Nr 217, poz. 1280, Nr 240, poz. 1430, 1431 i 1438
i Nr 279, poz. 1645, z 2012 r. poz. 886, 1091, 1101, 1327, 1426, 1447 i 1529, z 2013 r. poz. 480, 765, 849,
1262, 1247, 1282 i 1436 oraz z 2014 r. poz. 85, 384 i 694.
U Z A S A D N I E N I E

1. Cel projektowanej ustawy
Projektowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego, ma na celu
dostosowanie systemu prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada
2013 r. (sygn. akt SK 33/12), stwierdzającego niezgodność art. 426 § 2 ustawy z dnia
6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, z późn. zm.; dalej
jako: k.p.k.) z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej.
Sentencja rozstrzygnięcia została opublikowana w Dz. U. poz. 1436 (data publikacji:
4 grudnia 2013 r.). Wyrok wraz z uzasadnieniem ukazał się w OTK ZU Nr 8A, poz. 124.

2. Przedmiot i istota wypowiedzi Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał orzekł, że art. 426 § 2 k.p.k., w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia
w życie ustawy z dnia 20 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego
(Dz. U. Nr 48, poz. 246; dalej jako ustawa zmieniająca), w zakresie, w jakim nie przewiduje
możliwości zaskarżenia postanowienia w przedmiocie kosztów nieopłaconej przez strony
pomocy prawnej udzielonej z urzędu, zasądzonych po raz pierwszy przez sąd odwoławczy,
jest niezgodny z art. 78 w związku z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Do dnia wejścia w życie ustawy zmieniającej, tj. do 22 marca 2011 r., art. 426 § 1 k.p.k.
stanowił, co następuje: „Od orzeczeń wydanych przez sąd odwoławczy na skutek odwołania
nie przysługuje środek odwoławczy.” Z kolei poddany kontroli Trybunału Konstytucyjnego
art. 426 § 2 k.p.k. przewidywał, że od innych orzeczeń sądu odwoławczego oraz od orzeczeń
wydanych przez Sąd Najwyższy nie przysługuje środek odwoławczy, chyba że ustawa
stanowi inaczej.
Ten ostatni przepis znalazł zastosowanie w sprawie skarżącej, która w postępowaniu
zainicjowanym zażaleniem na postanowienie prokuratora o odmowie wszczęcia postępowania
przygotowawczego, została ustanowiona pełnomocnikiem pokrzywdzonej. Mianowicie: sąd
rozpatrujący przedmiotowe zażalenie, działając jako sąd odwoławczy, orzekł także o należnym
skarżącej wynagrodzeniu z tytułu nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej
z urzędu przez adwokata (art. 618 § 1 pkt 11 k.p.k.). Na to postanowienie skarżąca wniosła
zażalenie, w którym zakwestionowała wysokość przyznanej jej kwoty, niemniej sąd wyższej
– 2 –
instancji pozostawił zażalenie bez rozpoznania, uznając je za niedopuszczalne w świetle
art. 426 § 2 k.p.k. Ponieważ skarżąca wywiodła środek odwoławczy również od tego ostatniego
postanowienia, właściwy sąd ponownie orzekł, że ,,zażalenie wniesione na rozstrzygnięcie
o wynagrodzeniu za pomoc prawną udzieloną z urzędu w postępowaniu odwoławczym,
zawarte w orzeczeniu sądu odwoławczego, stanowi środek odwoławczy «niedopuszczalny
z mocy ustawy» w rozumieniu art. 429 § 1 k.p.k. i jako taki nie podlega rozpoznaniu przez
żaden sąd”.
Dokonując oceny zaskarżonego przepisu z punktu widzenia wzorców powołanych
w skardze konstytucyjnej, Trybunał podtrzymał wcześniejsze stanowisko, przedstawione
między innymi w wyroku z dnia 30 października 2012 r. (sygn. akt SK 20/11), że orzekanie
w przedmiocie zwrotu kosztów nieopłaconej przez strony pomocy prawnej udzielonej z urzędu
jest ,,sprawą”, a tym samym objęte jest gwarancjami płynącymi z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Wydając postanowienie w tym zakresie, sąd rozstrzyga niewątpliwie o konstytucyjnych
prawach jednostki, a ściślej rzecz biorąc – o prawach majątkowych pełnomocnika z urzędu
(art. 64 Konstytucji). Prawa te stanowią ekonomiczny ekwiwalent za wykonaną pracę, a ich
kształt musi być określony na podstawie norm prawnych wynikających z przepisów prawa,
w szczególności ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2009 r. Nr 146,
poz. 1188, z późn. zm.) oraz rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461).
Powyższej konkluzji nie zmienia okoliczność, że rozstrzyganie o kosztach pomocy prawnej
świadczonej z urzędu ma charakter akcesoryjny w stosunku do głównego nurtu postępowania
(w tym wypadku karnego). Konstytucyjne pojęcie „sprawy” jest kategorią autonomiczną, tzn.
obejmuje zarówno zasadniczy przedmiot procesu, jak i kwestie incydentalne, jeżeli związane
są z możliwą ingerencją w sferę podstawowych praw i wolności chronionych na poziomie
Konstytucji.
Odnosząc się natomiast do drugiego ze wskazanych wzorców, Trybunał Konstytucyjny
przypomniał, że zasada zaskarżalności orzeczeń oraz decyzji wydanych w pierwszej instancji
nie jest absolutna. Ustrojodawca dopuścił wprost wprowadzenie od niej wyjątków, pod
warunkiem że będzie miało to miejsce w ustawie (art. 78 zdanie drugie Konstytucji). Jednak
wyjątki od zasady zaskarżalności nie mogą doprowadzić do naruszenia innych norm o randze
konstytucyjnej. Nie mogą także powodować przekreślenia samej zasady ogólnej. Odstępstwo