Senacki projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego

– 7 –
z dnia 2 czerwca 2010 r., sygn. akt SK 38/09) model taki został ogólnie zaaprobowany, co
pozwala uznać, iż nie narusza on standardów konstytucyjnych.
Zachodzi przy tym potrzeba zapewnienia wprowadzanemu rozwiązaniu retroaktywności
w stosunku do tych rozstrzygnięć sądów drugiej instancji, które – z racji braku stosownych
przepisów proceduralnych – nie mogły zostać poddane kontroli. I choć niekwestionowaną
zasadą jest prospektywne działanie nowych przepisów, to za dopuszczalnością odstępstwa
w tym zakresie w kontekście prawa do zaskarżania postanowień w przedmiocie zwrotu
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu przemawia niewątpliwie treść
art. 64 ust. 2 Konstytucji. Zasadne jest przy tym określenie początku biegu terminu na
wniesienie zażalenia, albowiem punkt czasowy wskazany w art. 394 § 2 (w zw. z art. 3942
§ 2) k.p.c. z przyczyn oczywistych nie może w tym wypadku znajdować zastosowania.
Dlatego w art. 2 ust. 2 projektu zaproponowano, by termin pozostawiony zainteresowanemu
na zaskarżenie orzeczenia sądu drugiej instancji rozpoczynał bieg w dniu wejścia w życie
projektowanych zmian. W ten sposób wypełniona zostanie luka prawna wyraźnie potwierdzona
rozstrzygnięciem Trybunału Konstytucyjnego. Data publikacji wyroku z dnia 30 października
2012 r. wyznacza skądinąd granicę dla prawa do skorzystania z instytucji instancji poziomej.
Podsumowując – w wyniku uchwalenia projektu jednoznacznie przesądzone zostanie,
że postanowienia w przedmiocie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu, i to zarówno zapadłe w pierwszej, jak i w drugiej instancji, mogą zostać zaskarżone
w drodze zażalenia. Jednocześnie w przypadku orzeczeń sądu drugiej instancji, co do których
jak dotąd nie dopuszczano możliwości kontroli, określony zostanie tryb oraz sąd właściwy
do rozpoznania zażalenia.

4. Skutki projektowanej ustawy
Przedkładany projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego
uwzględnia stanowisko Trybunału Konstytucyjnego przedstawione w sprawie SK 20/11.
Podstawowym jego skutkiem będzie wobec tego zastąpienie regulacji, które nie spełniają
wymogów konstytucyjnych, takimi, które w pełni odzwierciedlą standard płynący z art. 45
ust. 1 Konstytucji.
Projektowana ustawa może mieć też wpływ na sferę stosunków społecznych. Mimo iż
trudno jest wykazać istnienie związku między mechanizmami chroniącymi prawa majątkowe
profesjonalnych pełnomocników w zakresie przysługujących im kosztów pomocy prawnej
– 8 –
udzielonej z urzędu a jakością ich usług, można przyjąć, iż wyższy poziom gwarancji w tej
dziedzinie powinien sprzyjać również odpowiednio rzetelnemu wypełnianiu obowiązków
nakładanych na tychże pełnomocników na podstawie art. 117 k.p.c. To z kolei służyć będzie
niewątpliwie wymiarowi sprawiedliwości.
Proponowana nowelizacja przyczyni się prawdopodobnie do zwiększenia wydatków
budżetu państwa. Niemniej wobec braku danych co do liczby wniosków o zwrot kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej, które dotychczas zostały w całości lub częściowo załatwiane
odmownie przez sądy drugiej instancji, a przy tym odnośnie do liczby błędnych orzeczeń
w tym przedmiocie, precyzyjne określenie skutków finansowych projektowanej ustawy nie
jest możliwe. Dodatkowo uchwalenie ustawy spowoduje konieczność rozpoznawania zażaleń
przez sądy drugiej instancji w innych składach, a więc może przełożyć się na wzrost kosztów
funkcjonowania sądów okręgowych oraz sądów apelacyjnych jako tych, które ustrojowo
pełnią rolę sądów drugiej instancji. Można jednakże sądzić, iż w tym ostatnim zakresie
ewentualne wydatki znajdą pokrycie w puli środków zaplanowanych w budżecie w części
piętnastej – „Sądy powszechne”.
Projekt nie oddziałuje na inne jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych,
w tym nie pociąga za sobą skutków dla jednostek samorządu terytorialnego.

5. Konsultacje
Projekt został przesłany do zaopiniowania: Ministrowi Sprawiedliwości, Prokuratorowi
Generalnemu, Sądowi Najwyższemu, Krajowej Radzie Sądownictwa, Krajowej Radzie
Prokuratury, Stowarzyszeniu Sędziów Polskich IUSTITIA, Stowarzyszeniu Sędziów THEMIS,
Stowarzyszeniu Prokuratorów RP, Naczelnej Radzie Adwokackiej, Krajowej Radzie Radców
Prawnych, Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, Rzecznikowi Praw Obywatelskich,
Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka oraz Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego.
Sąd Najwyższy, Krajowa Rada Sądownictwa, Krajowa Rada Prokuratury oraz Komisja
Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego poinformowali, iż nie zgłaszają uwag do przedstawionego
przedłożenia.
Minister Sprawiedliwości, Prokurator Generalny, Krajowa Rada Radców Prawnych,
Helsińska Fundacja Praw Człowieka oraz Prokuratoria Generalna Skarbu Państwa aprobująco
wypowiedzieli się o proponowanych rozwiązaniach, przy czym ostatni z wymienionych
podmiotów zasygnalizował konieczność wprowadzenia przepisu intertemporalnego.
– 9 –
Pozostałe podmioty nie zajęły stanowiska odnośnie do projektowanych zmian.
W toku pierwszego czytania – uwzględniając postulat nadania regulacji z art. 3942 § 1
k.p.c. mocy wstecznej (od daty opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) –
Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Praw Człowieka, Praworządności i Petycji podjęły
decyzję o uzupełnieniu projektu o postanowienie co do możliwości wywiedzenia zażalenia
na postanowienia w przedmiocie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu zapadłe po dniu 14 listopada 2012 r., a przed dniem wejścia w życie projektowanej
ustawy.

6. Oświadczenie o zgodności z prawem Unii Europejskiej
Projektowana ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego nie jest
objęta prawem Unii Europejskiej.


Warszawa, 7 maja 2013 r.
BAS-WAPEiM-992/13

Pani
Ewa Kopacz
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej


Opinia prawna
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej senackiego projektu
ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (przedstawiciel
wnioskodawcy: senator Andrzej Antoni Matusiewicz)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca
1992 roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Monitor Polski z 2012 r., poz. 32
ze zm.) sporządza się następującą opinię:


1. Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy zakłada zmianę art. 394 § 1 pkt 9 oraz art. 3942 § 1
w ustawie z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U.
Nr 43, poz. 296, ze zmianami; dalej: k.p.c.).
Przedmiotem projektowanej nowelizacji jest zwrot kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej stronie (uczestnikowi) postępowania z urzędu.
Projekt wprowadza możliwość wniesienia zażalenia do sądu drugiej instancji na
postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zwrotu wskazanych
wyżej kosztów (projektowany art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.). Przewiduje on również,
iż na postanowienie sądu drugiej instancji dotyczące zwrotu wskazanych
kosztów, będzie przysługiwało zażalenie do innego składu tego sądu,
z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na
postanowienie sądu pierwszej instancji (projektowany art. 3942 § 1 k.p.c.).
Zgodnie z art. 2 projektu, wprowadzana regulacja dotycząca zmiany
art. 3942 § 1 k.p.c., znajdzie zastosowanie również do wydanych po dniu 14
listopada 2012 r., a przed wejściem w życie postanowień analizowanej ustawy,
postanowień sądu drugiej instancji, dotyczących zwrotu kosztów nieopłaconej
pomocy prawnej udzielonej z urzędu.
Proponowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia
ogłoszenia.
2. Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem ustawy
Kwestie stanowiące przedmiot projektu ustawy nie są regulowane
prawem Unii Europejskiej.

3. Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa
Unii Europejskiej
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje kwestii zawartych w przepisach
opiniowanego projektu.

4. Konkluzja
Przedmiot projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego nie jest objęty prawem Unii Europejskiej.


Autor:











Konrad Kuszel




ekspert ds. legislacji
w Biurze Analiz Sejmowych


Akceptował:
Dyrektor
Biura Analiz Sejmowych



Zbigniew Wrona





Deskryptory bazy Rex: Unia Europejska, pomoc prawna, postępowanie cywilne, projekt ustawy.

2