Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o transporcie kolejowym

Art. 6. Dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 17 ust. 7 ustawy
o której mowa w art. 1, zachowują moc obowiązującą do dnia wejścia w życie przepisów
wykonawczych, wydanych odpowiednio na podstawie art. 17 ust. 7 i art. 17 ust. 8 ustawy
zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, jednak nie dłużej niż 6 miesięcy.

Art. 7. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art.
22ca, który wchodzi w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia.



































Uzasadnienie


1. Wyjaśnienie celu ustawy i wyjaśnienie stanu obecnego
Zakres przedmiotowy projektu ustawy odnosi się do czterech podstawowych zagadnień
związanych z wprowadzaniem nowego systemu przyznawania uprawnień na stanowisku maszynisty
na terytorium Unii Europejskiej.
Projekt w zakresie swojej regulacji zawiera przepisy umożliwiające wykonanie prawa Unii
Europejskiej zawartego w decyzji Komisji nr 2011/765/UE z dnia 22 listopada 2011 r. w sprawie
kryteriów uznawania o rodków szkoleniowych prowadzących szkolenia zawodowe dla maszynistów,
kryteriów uznawania egzaminatorów maszynistów, jak również kryteriów organizowania egzaminów
zgodnie z dyrektywą 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz. Urz. UE L 314 z
29.11.2011, str. 36), zwanej dalej „decyzją Komisji nr 2011/765/UE”.
W projekcie uregulowane zostały zasady przeprowadzania badań lekarskich i psychologicznych
maszynistów i kandydatów na maszynistów, oraz obowiązki pracodawców maszynistów w tym
zakresie, przy uwzględnieniu obowiązującego prawodawstwa, w szczególności przepisów
dotyczących medycyny pracy i badań profilaktycznych pracowników. Wprowadzono ponadto
rozwiązania, mające na celu wyeliminowanie praktyk związanych z pracą maszynistów, które mają
negatywny wpływ na poziomu bezpieczeństwa w transporcie kolejowym.
Projekt ustawy zawiera również przepisy uzupełniające upoważnienia do wydania
rozporządzeń do ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 16,
poz. 94, z późn. zm.) zwanej dalej „ustawą o transporcie kolejowym”, obejmujące szczegółowe
zagadnienia związane z procesem szkolenia i egzaminowania maszynistów oraz przeprowadzaniem
badań lekarskich i psychologicznych. W tym zakresie projekt umożliwi określenie w aktach
wykonawczych wymagań dla kandydatów na maszynistów w odniesieniu do zakresu tematycznego i
liczby godzin szkolenia niezbędnych do nabycia uprawnień do wykonywania czynności na tym
stanowisku.
W projekcie zawarto ponadto przepisy przejściowe uwzględniające wynikający z dyrektywy
2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie
przyznawania uprawnień maszynistom prowadzącym lokomotywy i pociągi w obrębie systemu
kolejowego Wspólnoty (Dz. Urz. L 315 z 3.12.2007, s. 51), zwaną dalej: „dyrektywą 2007/59/WE”,
harmonogram wprowadzania nowych zasad nabywania uprawnień maszynistów na terenie Unii
Europejskiej, który został ostatecznie ustalony w wyniku wejścia w życia decyzji Komisji nr
2010/17/WE z dnia 29 października 2009 r. w sprawie przyjęcia podstawowych parametrów rejestrów
licencji maszynisty i wiadectw uzupełniających okre lonych w dyrektywie 2007/59WE (Dz. Urz. UE
L 8 z 13.01.2010, str. 17), zwanej dalej „decyzją Komisji nr 2010/17/WE”.
Wejście w życie dyrektywy 2007/59/WE zapoczątkowało proces harmonizacji zasad
przyznawania uprawnień maszynistom na poziomie Unii Europejskiej. Transpozycja do polskiego
porządku prawnego większości postanowień przedmiotowej dyrektywy nastąpiła w ustawie z dnia 25
czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o transporcie kolejowym (Dz. U. Nr 214, poz. 1658). Szczegółowe
przepisy regulujące kwestie związane z nowym systemem przyznawania uprawnień dla maszynistów
zawarto w czterech rozporządzeniach do ustawy o transporcie kolejowym. Stosownie do przepisów
przedmiotowej nowelizacji, która w omawianym zakresie weszła w życie 4 grudnia 2010 r„
dokumentem uprawniającym maszynistę do prowadzenia pociągu lub pojazdu kolejowego są: licencja
maszynisty (wydawana przez Prezesa Urzędu Transportu Kolejowego) oraz świadectwo maszynisty
(wydawane przez przewoźnika kolejowego lub zarządcę infrastruktury kolejowej, na rzecz którego
maszynista świadczy pracę lub usługi). Warunkiem uzyskania licencji, stosownie do postanowień art.
22 ust, 2 ustawy o transporcie kolejowym jest spełnianie przez osobę, która ubiega się o jej wydanie
kryteriów dotyczących: wieku, wykształcenia, stanu zdrowia, niekaralności oraz wiedzy i umiejętności
zawodowych. Jednocześnie - na podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 2009 r. o zmianie
ustawy o transporcie kolejowym - do 1 grudnia 2017 roku istnieje możliwość uzyskiwania
kwalifikacji zawodowych dla wszystkich grup kandydatów na maszynistów ubiegających się o
uprawnienia do prowadzenia pojazdów kolejowych, w oparciu o świadectwo złożenia egzaminu
kwalifikacyjnego oraz prawo kierowania pojazdem kolejowym, na podstawie utrzymanego w mocy
rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 16 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu stanowisk
bezpo rednio związanych z prowadzeniem i bezpieczeństwem ruchu kolejowego i warunków, jakie
powinny spełniać osoby zatrudnione na tych stanowiskach oraz prowadzący pojazdy kolejowe (Dz. U.
Nr 212, poz. 2152, z późn. zm.) zwanego dalej „rozporządzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 16
sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu stanowisk”, według zasad określonych w tym akcie prawnym.
Zakres przedmiotowy projektu ustawy nowelizującej obejmuję ustanowienie delegacji dla
ministra właściwego do spraw transportu celem uregulowania w drodze rozporządzenia przepisów,
dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa ruchu kolejowego. Obecny stan prawny w tej kwestii
umożliwia wydanie ministrowi właściwemu do spraw transportu rozporządzenia w sprawie ogólnych
warunków prowadzenia ruchu kolejowego i sygnalizacji, pozostawiając obowiązek szczegółowej
regulacji tej materii zarządcom, przewoźnikom kolejowym i użytkownikom bocznic kolejowych. W
efekcie poza wskazanym wyżej rozporządzeniem funkcjonują rozmaite instrukcje i przepisy
wewnętrzne, wydawane przez kilkadziesiąt spółek, działających w obszarze transportu kolejowego.
Tego rodzaju akty wewnętrzne normują tak istotne kwestie jak np.: technikę wykonywania manewrów
czy zakres obowiązków maszynisty. Zgodnie z wykazem instrukcji wewnętrznych, zamieszczonym na
stronie internetowej PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Zarząd tego przedsiębiorstwa wydał 44
rozmaite instrukcje, regulujące kwestię fundamentalne dla bezpiecznego prowadzenia ruchu
kolejowego jak instrukcja Ir-1 „o prowadzeniu ruchu pociągów”, jak i zapewniające płynność ruchu w
trudnych warunkach atmosferycznych jak instrukcja Ir-17 „o zapewnieniu sprawności kolei w zimie”.
Taka sytuacja z punktu widzenia zapewnienia najwyższych standardów bezpieczeństwa uczestników
ruchu przewozowego jest nie do zaakceptowania i wymaga pilnego uporządkowania. Właściwe
funkcjonowanie transportu kolejowego, zdaniem wnioskodawcy, wymaga takiego sformułowania
przepisów i nadania im odpowiedniej rangi, by w sposób całościowy oraz jednolity regulowały sprawy
bezpieczeństwa ruchu kolejowego dla wszystkich podmiotów, funkcjonujących w obszarze transportu
kolejowego.
Projektowana nowelizacja umożliwia ujednolicenie instrukcji regulujących bezpieczne
prowadzenie ruchu kolejowego w aktach prawnych o charakterze powszechnie obowiązującym w
randze rozporządzenia, a tym samym poprawi bezpieczeństwo na szlakach kolejowych i zapewni
jednolitość przepisów oraz spójność przepisów.

2. Różnice między dotychczasowym a przewidywanym stanem prawnym
Osoby ubiegające się o pracę na stanowisku maszynisty, którzy będą nabywać uprawnienia
według nowych zasad, zobowiązani są do poddania się badaniom lekarskim i psychologicznym przed
uzyskaniem licencji maszynisty. Licencja maszynisty jest dokumentem obowiązującym na terytorium
całej Unii Europejskiej według jednolitego wzoru, stwierdzającym, że jej właściciel spełnia minimalne
wymagania pod względem warunków zdrowotnych, wykształcenia oraz ogólnych umiejętności
zawodowych, nie uprawnia jednakże do prowadzenia pojazdów kolejowych lub pociągów.
Biorąc pod uwagę fakt, że dyrektywa 2007/59/WE nałożyła na licencjonowanych maszynistów
obowiązek przechodzenia badań okresowych w celu zachowania ważności licencji, taki obowiązek
został również przewidziany w projektowanych przepisach ustaw (art 22 ust. 2b ustawy o transporcie
kolejowym). Ponadto, w związku z obowiązkami pracodawców w zakresie profilaktycznej opieki
zdrowotnej, które wynikają z art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998
r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.), pracodawcy maszynistów są obowiązani do kierowania ich na badania
wstępne, okresowe i kontrolne oraz pokrywania kosztów takich badań. W nowym systemie obowiązek
ten będzie realizowany poprzez określone w projekcie ustawy badania w celu uzyskania lub
zachowania ważności świadectwa maszynisty (art. 22 b ust. 7a-7g ustawy o transporcie kolejowym).
Według szacunków Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej, spośród
około 17,5 tys. osób posiadających uprawnienia do prowadzenia pojazdów trakcyjnych w Polsce,
ponad połowa znajduje się w przedziale wiekowym 46-60 lat. Mając na względzie aktualną sytuację
związaną z niedoborem maszynistów na rynku pracy oraz specyfiką dwustopniowego systemu
szkolenia realizowanego dotychczas w Polsce, w którym stanowisko pomocnika maszynisty pojazdów
trakcyjnych zasadniczo przygotowuje do wykonywania pracy na stanowisku maszynisty pojazdów
trakcyjnych (w systemie licencji i świadectw szkolenie realizowane jest bezpośrednio na stanowisko
maszynisty, bez konieczności uprzedniego uzyskiwania uprawnień pomocnika), należy precyzyjnie
określić termin, do którego można rozpoczynać szkolenia na dotychczasowych zasadach. Dla osób
zatrudnionych na stanowisku pomocnika maszynisty pojazdów trakcyjnych, projektowana ustawa
wyznaczy ramy czasowe, przeznaczone na dokończenie realizowanego cyklu szkolenia (obecnie pracę
na stanowisku pomocnika maszynisty pojazdów trakcyjnych wykonuje w Polsce około 1000 osób, a
około 100 kolejnych jest w trakcie szkolenia na to stanowisko). Należy wziąć pod uwagę także
długość procesu szkolenia na stanowiska związane z prowadzeniem pojazdów kolejowych. W
zależności od wykształcenia i doświadczenia zawodowego posiadanego przez kandydata szkolenie na
stanowisko maszynisty wraz z okresem przeznaczonym na nabycie uprawnień pomocnika może trwać
średnio od 13 do 22 miesięcy.
Wprowadzenie w Polsce nowego systemu przyznawania uprawnień dla maszynistów wiążę się
ze spełnieniem kilku podstawowych warunków ze strony podmiotów zaangażowanych w proces
szkolenia. Przewoźnicy kolejowi i zarządcy infrastruktury są obowiązani do opracowania nowych
przepisów wewnętrznych związanych w szczególności z procedurami dotyczącymi świadectwa
maszynisty. Podmioty zainteresowane prowadzeniem ośrodka szkolenia i egzaminowania
maszynistów muszą m.in. zapewnić odpowiednich instruktorów i egzaminatorów oraz uzyskać wpis
do rejestru prowadzonego przez Prezesa UTK. W związku z modyfikacją zakresu badań lekarskich dla
licencjonowanych maszynistów w stosunku do aktualnie realizowanych odpowiednie działania
dostosowujące muszą przeprowadzić także podmioty uprawnione do przeprowadzania badań
maszynistów. Podmioty te obowiązane są również do uzyskania wpisu na listę prowadzoną przez
Prezesa UTK.

3. Oczekiwane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne

a) Podmioty, na które oddziałuje projektowana regulacja
Ustawa będzie oddziaływać na kandydatów na maszynistów ubiegających się o uzyskanie uprawnień
do wykonywania czynności na tym stanowisku, przewoźników kolejowych i zarządców infrastruktury,
w zakresie ich obowiązków jako pracodawców osób zatrudnionych na stanowiskach związanych z
prowadzeniem pojazdów kolejowych. Ustawa oddziaływać będzie ponadto na podmioty prowadzące
szkolenia i egzaminy dla maszynistów i innych stanowisk związanych z prowadzeniem pojazdów
kolejowych.

b) Konsultacje społeczne
W ramach konsultacji społecznych projektowana ustawa została przesłana do następujących
podmiotów:

1) Sekcja Krajowa Kolejarzy NSZZ „Solidarność”;
2) Federacja Związków Zawodowych Pracowników PKP;
3) Konfederacja Kolejowych Związków Zawodowych;

W toku konsultacji społecznych opinie do projektu ustawy zgłosiły następujące podmioty:
- Związek Zawodowy Maszynistów Kolejowych.

Uwzględniono uwagi dotyczące ujednolicenia terminologii rozporządzenia określonego w art. 28n
ustawy, dotyczącego zdarzeń kolejowych oraz załącznika w formie instrukcji, regulującego w sposób
szczegółowy zasady postępowania podczas zdarzeń kolejowych.