Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw

(art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4,
art. 177, art. 180 § 61–7, art. 1801 § 2, art. 1821 § 2–6 i art. 1831 § 1). Zmiana tego
katalogu w zakresie art. 1821, polegająca na powołaniu § 2–6 tego artykułu, a nie,
jak dotychczas, § 2–5, ma jedynie charakter porządkowy i jest spowodowana
nadaniem w projektowanej ustawie nowego brzmienia art. 1821 Kodeksu pracy
(będzie się on składać z 7, a nie z 6 paragrafów).
Ponadto proponuje się przyznać prawo do urlopu rodzicielskiego pracownikowi,
który wykorzystał pełny wymiar dodatkowego urlopu na warunkach urlopu
macierzyńskiego. Taki pracownik mógłby korzystać z urlopu rodzicielskiego
bezpośrednio po dodatkowym urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego,
podobnie jak bezpośrednio po dodatkowym urlopie macierzyńskim będzie
możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego. Zasadne jest zatem, aby do takiego
pracownika stosować odpowiednio przepisy o urlopie rodzicielskim.
(art. 183 § 4 i 5 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 7 projektowanej ustawy)
Ponadto, proponuje się uzupełnienie art. 1891 Kodeksu pracy, o powołanie w tym
przepisie art. 183 § 3 Kodeksu pracy, co oznaczałoby, że jeżeli obie osoby, które
przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem
o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub obie osoby, które
przyjęły dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny
zastępczej zawodowej – pozostają w zatrudnieniu, z dodatkowego urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego może w tym samym czasie korzystać tylko
jedna z nich. Taka zasada obecnie obowiązuje w przypadku dodatkowego urlopu
macierzyńskiego, zatem powinna odnosić się także do dodatkowego urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego.
(art. 1891 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 9 projektowanej ustawy)
Urlop rodzicielski
Projektowana ustawa przewiduje wprowadzenie nowego uprawnienia związanego
z pełnieniem funkcji rodzicielskich, tj. urlopu rodzicielskiego. Proponuje się określić
jeden wymiar takiego urlopu – do 26 tygodni. Projekt nie przewiduje zróżnicowania
wymiaru urlopu rodzicielskiego w zależności od liczby dzieci urodzonych przy jednym
porodzie. Nie jest to konieczne, bowiem zachowane zostanie dotychczasowe znaczne
zróżnicowanie wymiaru zarówno podstawowego, jak i dodatkowego urlopu
10

macierzyńskiego, w zależności od tego, czy w czasie jednego porodu urodziło się jedno,
czy też więcej dzieci.
Proponuje się przyjęcie zasady, zgodnie z którą korzystanie z urlopu rodzicielskiego
byłoby możliwe wyłącznie bezpośrednio po wykorzystaniu pełnego wymiaru
dodatkowego urlopu macierzyńskiego (pełnego wymiaru dodatkowego urlopu na
warunkach urlopu macierzyńskiego). Z urlopu rodzicielskiego mogliby korzystać
pracownica-matka dziecka, a także pracownik-ojciec dziecka (albo pracownicy, którzy
przyjęli dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem
o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub którzy przyjęli
dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej
zawodowej).
Ze względu na proponowany, stosunkowo długi wymiar tego urlopu, projekt zakłada
możliwość korzystania z urlopu rodzicielskiego jednorazowo albo w częściach, nie
więcej niż trzech, z których każda nie mogłaby być krótsza niż 8 tygodni,
przypadających bezpośrednio jedna po drugiej – w wymiarze wielokrotności tygodnia.
Takie zasady wykorzystania urlopu rodzicielskiego uczynią to uprawnienie elastycznym
dla rodziców dziecka. Proponuje się bowiem, aby możliwe było wykorzystanie urlopu
rodzicielskiego jednorazowo w pełnym lub w niepełnym wymiarze, a także w częściach
przez jednego z rodziców dziecka, jak i podzielenie się tym uprawnieniem, także
w pełnym lub w niepełnym wymiarze między rodzicami dziecka i wykorzystywanie go
maksymalnie w trzech częściach, z których każda nie mogłaby być krótsza niż
8 tygodni. Ograniczenie liczby części, w których urlop rodzicielski mógłby być
wykorzystywany, a także określenie minimalnego wymiaru każdej z tych części – ma
na celu zapewnienie pracodawcom zatrudniającym pracowników, którzy korzystaliby
z urlopu rodzicielskiego, odpowiednich warunków do organizacji procesu pracy.
W celu uelastycznienia zasad korzystania z tego uprawnienia proponuje się także, aby
z urlopu rodzicielskiego mogli jednocześnie korzystać oboje rodzice dziecka –
w łącznym wymiarze nieprzekraczającym 26 tygodni.
Proponuje się, aby urlop rodzicielski był udzielany na pisemny wniosek pracownika
składany pracodawcy z co najmniej 14 dniowym wyprzedzeniem. Pracodawca byłby
obowiązany do uwzględnienia wniosku pracownika. Konieczność zachowania przez
pracownika odpowiednio długiego okresu wyprzedzenia na złożenie wniosku
o udzielenie urlopu rodzicielskiego, a także obowiązek pracodawcy uwzględnienia
11

takiego wniosku pracownika – powinny zapewnić obu stronom stosunku pracy
odpowiednie warunki do realizacji swoich zadań. Ponadto proponuje się, w celu
zapewnienia realizacji zasady udzielania urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po
dodatkowym urlopie macierzyńskim (po dodatkowym urlopie na warunkach urlopu
macierzyńskiego), aby we wniosku dotyczącym udzielenia urlopu rodzicielskiego
pracownik był obowiązany wskazać termin zakończenia dodatkowego urlopu
macierzyńskiego (dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego).
Podobnie, w przypadku zamiaru wykorzystywania urlopu rodzicielskiego w częściach,
pracownik wnioskujący o kolejną część takiego urlopu byłby obowiązany wskazać we
wniosku termin zakończenia poprzedniej części urlopu oraz okres dotychczas
wykorzystanego urlopu. Pracownik wnioskujący o urlop byłby obowiązany dołączyć do
wniosku swoje oświadczenie o braku zamiaru korzystania z tego urlopu przez drugiego
z rodziców dziecka albo o okresie, w którym drugi rodzic dziecka będzie korzystał
z tego urlopu w czasie objętym wnioskiem. Taka propozycja powinna zapobiec
wykorzystaniu urlopu rodzicielskiego w wymiarze wyższym niż 26 tygodni.
Projekt przewiduje stosowanie do urlopu rodzicielskiego w sposób odpowiedni
przepisów art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166
pkt 4, art. 177, art. 180 § 61–7, art. 1801 § 2 zdanie pierwsze, art. 182 zdanie pierwsze,
art. 1821 § 5 i 6, art. 1831 § 1 i art. 1832. Zapewni to objęcie pracowników
korzystających z urlopu rodzicielskiego porównywalnymi gwarancjami, jakimi są
obecnie objęci pracownicy korzystający z pozostałych uprawnień rodzicielskich.
(art. 1821a Kodeksu pracy – art. 1 pkt 4 projektowanej ustawy)
Korzystanie z urlopów związanych z urodzeniem się dziecka – na jednorazowy wniosek
pracownicy.
Proponuje się przyznać pracownicy prawo zadeklarowania, nie później niż 14 dni po
porodzie, że zamierza ona korzystać, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim
z dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze, a bezpośrednio po
wykorzystaniu takiego urlopu, z urlopu rodzicielskiego, także w pełnym wymiarze.
W takim przypadku pracownica byłaby uprawniona do złożenia jednego wniosku
o udzielenie tych urlopów. Proponuje się, aby uprawniona pracownica mogła wystąpić
z takim wnioskiem w terminie nie później niż 14 dni po porodzie. Oznacza to, że
decyzja o terminie złożenia wniosku należałaby do pracownicy; taki wniosek mógłby
być złożony w dowolnym terminie przed porodem, a jeżeli byłby składany już po
12

porodzie, konieczne byłoby zachowanie określonego terminiu, tj. wniosek mógłby być
złożony nie później niż 14 dni po porodzie.
Projekt zakłada możliwość rezygnacji przez pracownicę z wykorzystania dodatkowego
urlopu macierzyńskiego w całości lub w części. W takim przypadku cały dodatkowy
urlop macierzyński lub jego pozostała część mogłaby być udzielona pracownikowi-ojcu
wychowującemu dziecko. Zarówno rezygnacja z urlopu lub jego części przez
pracownicę, jak i przejęcie tego uprawnienia przez pracownika-ojca wychowującego
dziecko – wymagałoby złożenia pisemnego wniosku, z zachowaniem 14-dniowego
wyprzedzenia. Taki wniosek byłby wiążący dla pracodawcy.
Proponuje się także, aby pracownica mogła zrezygnować z wykorzystania urlopu
rodzicielskiego w całości lub w części. Także w takim przypadku z urlopu
rodzicielskiego w całości lub w części mógłby korzystać pracownik-ojciec
wychowujący dziecko. Projekt zakłada, że taka modyfikacja korzystania z urlopu
rodzicielskiego wymagałaby pisemnych wniosków rodziców dziecka, składanych z co
najmniej 14-dniowym wyprzedzeniem. Wnioski byłyby wiążące dla pracodawcy.
Powyższe propozycje wychodzą naprzeciw oczekiwaniom uelastycznienia zasad
korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem i potrzebie większego
zaangażowania ojca dziecka w opiekę nad nim.
Ze względu na to, że projektowana ustawa przewiduje regulacje dotyczące
wykorzystywania dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego
w częściach, określając ich liczbę i wymiar – proponuje się, aby zasady te stosowano
odpowiednio w przypadku rezygnacji przez pracownicę z korzystania z dodatkowego
urlopu macierzyńskiego albo z urlopu rodzicielskiego lub z części takich urlopów.
Projektowana ustawa przyznaje analogiczne uprawnienia pracownikom, którzy przyjęli
dziecko na wychowanie i wystąpili do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie
postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub którzy przyjęli dziecko na
wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej.
(art. 1791–1795 i art. 1824 Kodeksu pracy – art. 1 pkt 1 i pkt 6 projektowanej ustawy)
Zmiany w przepisach o zasiłkach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa
Zgodnie z nowelizacją zasiłek macierzyński będzie przysługiwał również przez okres
określony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego. Miesięczny
13

zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu
rodzicielskiego będzie wynosił:
a) 60% podstawy wymiaru zasiłku, przy zasiłku macierzyńskim w okresie
odpowiadającym okresowi urlopu macierzyńskiego i urlopu dodatkowego na
poziomie 100% podstawy wymiaru, albo
b) 80% podstawy wymiaru zasiłku w przypadku ubezpieczonej, która wniosek
o wypłatę zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego
urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze oraz za okres odpowiadający
okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, złoży w terminie
wynikającym z art. 1791 Kodeksu pracy. Zasiłek macierzyński za okres
odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu
macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego w wyżej opisanym przypadku –
będzie wynosił 80% podstawy wymiaru (analogiczne zasady obowiązywać będą
w przypadku urlopów przysługujących w związku z przyjęciem dziecka na
wychowanie – art. 1824 Kodeksu pracy),
c) w przypadku ubezpieczonej lub ubezpieczonego, którzy z uwagi na wniosek,
złożony w trybie art. 1791 albo art. 1824 Kodeksu pracy, pobierali zasiłek
w wysokości 80% podstawy wymiaru zasiłku i którzy zrezygnowali z zasiłku
macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi dodatkowego urlopu
macierzyńskiego w pełnym wymiarze lub jego części lub zrezygnowali z zasiłku za
okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
proponuje się wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego do 100% podstawy
wymiaru zasiłku, pod warunkiem niepobrania zasiłków macierzyńskich za okres
odpowiadający okresom tych urlopów, a więc nieskorzystania z tych urlopów przez
drugiego z rodziców.
Przyjęte rozwiązania chroniłyby poziom wypłacanych zasiłków macierzyńskich
w przypadku zmiany sytuacji życiowej rodziców dziecka, którzy zdecydowali się na
skorzystanie z prawa do przysługujących zasiłków z tytułu urodzenia (przysposobienia)
dziecka, a więc za okres urlopu macierzyńskiego i dodatkowego. Propozycja ta ma więc
na celu ochronę ubezpieczonych, którzy z różnych względów zmienili swoją decyzję
o okresie opieki nad dzieckiem i nie różnicuje ich sytuacji w odniesieniu do
matek/ojców, którzy sukcesywnie podejmować będą decyzje o korzystaniu z zasiłków
macierzyńskich (za okresy odpowiadające okresowi urlopu macierzyńskiego
14