Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw

odpowiedniej wiedzy umożliwiającej wskazanie właściwej placówki naukowej oraz
należytego sformułowania wniosku o przeprowadzenie badań.
Uzależnienie przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa od wyniku
badania genetycznego, gdy zaistniały wątpliwości co do pochodzenia dziecka, jest zgodne z
wiodącym założeniem nowelizacji, że uznanie ojcostwa powinno być dokonane tylko przez
ojca genetycznego. Badanie genetyczne powinna przeprowadzić wiarygodna, atestowana na
badania DNA, placówka naukowa, zaś organ, który je zlecił, powinien dysponować pewnym
niezbędnym minimum wiedzy specjalistycznej umożliwiającej ocenę wyniku badania. Taką
wiedzą dysponują sędziowie rodzinni orzekający w sprawach dotyczących pochodzenia
dziecka od rodziców.
Możliwość zarządzenia przez sąd opiekuńczy badania genetycznego i uzależnienia
od jego wyniku uznania ojcostwa jest racjonalne także z tej przyczyny, że pozwala uniknąć
rozpoznania sprawy o ustalenie ojcostwa w trybie procesowym (zob. art. 84 K.r.o.), bez
zmniejszenia prawdopodobieństwa ustalenia stanu cywilnego dziecka zgodnie z „prawdą
genetyczną”.
Ustalenie właściwości sądu ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego, którego
kierownik odmówił przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania, z reguły jest korzystne
dla zainteresowanych, bowiem najczęściej zgłaszają oni pragnienie ustalenia ojcostwa przez
jego uznanie w USC najbliższym od ich miejsca zamieszkania, wobec czego także
wskazany w projekcie sąd opiekuńczy będzie dla nich sądem najbliżej położonym.
Art. 5821. Kontakty z dzieckiem mają taki walor jak istotne sprawy dziecka.
Rozstrzygnięcie o nich w razie braku porozumienia rodziców i innych osób uprawnionych
do kontaktów (zob. projektowany art. 1136 K.r.o.) powinno więc być poprzedzone
złożeniem oświadczeń przez osoby zainteresowane, chyba że ich wysłuchanie byłoby
połączone z nadmiernymi trudnościami.
Przepis § 2 projektowanego art. 5821 K.r.o. uwzględnia postulowany w standardach
międzynarodowych wymóg zapewnienia w prawie krajowym kilku (przynajmniej trzech)
zabezpieczeń wykonywania kontaktów z dzieckiem (zob. art. 10 Konwencji w sprawie
kontaktów z dziećmi, przyjętej przez państwa członkowskie Rady Europy w Wilnie w maju
2002 r.).

51

Art. 59814. Proponowany przepis powinien ułatwić zapobieganie utrwalaniu sytuacji
zagrażających dobru dziecka lub pupila przez osoby zobowiązane do ich oddania i znacznie
przyspieszyć ponowne odebranie dziecka lub pupila od tej samej osoby zobowiązanej.
Przepis dotyczy ponownego naruszenia postanowienia dotyczącego władzy rodzicielskiej,
miejsca zamieszkania dziecka, opieki lub kontaktów z dzieckiem w okresie 3 miesięcy od
jego wydania, naturalnie tego postanowienia, które zostało uwzględnione w postępowaniu o
odebranie osoby zakończone postanowieniem, które miałoby być ponownie wykorzystane
do odebrania osoby. Jeżeli zaś po wykonaniu postanowienia o odebraniu osoby zapadło
nowe postanowienie dotyczące władzy rodzicielskiej, miejsca zamieszkania dziecka, opieki
lub kontaktów z dzieckiem, konieczne będzie – ze względu na zmianę okoliczności –
uzyskanie nowego postanowienia o odebraniu osoby.
Art. 755 § 1 pkt 4. Uzupełnienie przepisu pkt 4 § 1 art. 755 K.p.c. polega na wskazaniu
możliwości zastosowania także w postępowaniu zabezpieczającym porozumienia rodziców
o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem,
które według projektu zmian K.r.o. powinno być uwzględniane w kształtowaniu przez sąd
władzy rodzicielskiej, zwłaszcza w razie powierzania pełnej władzy rodzicielskiej obojgu
rodzicom pozostającym w rozłączeniu.
Art. 4 projektowanej ustawy
Prawo o aktach stanu cywilnego
Art. 40 ust. 3a. Ze względu na proponowany w obecnym projekcie nowelizacji przepis § 3
art. 88 K.r.o. należy w art. 40 p.a.s.c. dodać ust. 3a nakładający obowiązek sporządzenia
protokołu z przyjęcia oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka. Zdanie drugie dotyczy
zawiadomienia USC, który sporządził akt małżeństwa. Zawiadomienie to jest niezbędne,
bowiem w akcie tym należy wpisać wzmiankę o zmianie nazwiska dzieci. Wiąże się z tym
również konieczność dodania nowego ust. 6 w art. 62 p.a.s.c.
Art. 42 ust. 3. Ponieważ urzędnicy stanu cywilnego podnoszą wątpliwość, jakie dane
dotyczą ojca dziecka, celowe jest wyraźne wskazanie, jakie dane należy wpisać do aktu
urodzenia dziecka, które urodziło się martwe, lecz zostało uznane po poczęciu.
Art. 43 ust. 2a. Celem przepisu art. 43 ust. 2a jest: umożliwienie zainteresowanym
dokładnego przemyślenia decyzji dotyczącej uznania ojcostwa, rozważne podejmowanie
decyzji o odmowie przyjęcia oświadczeń przez kierownika USC, przyspieszenie

52

ewentualnych dalszych czynności, które podejmie sąd, jeżeli zainteresowani, kwestionujący
zasadność odmowy stawią się w sądzie opiekuńczym, aby ponowić zamiar złożenia
oświadczeń koniecznych do uznania, ograniczenie prawdopodobieństwa uznania
niezgodnego z „prawdą genetyczną”, dokonywanego w złej wierze (w szczególności – w
innym USC niż ten, w którym sporządzono akt urodzenia dziecka).
Art. 62 ust. 6. Zmiana nazwiska dzieci pochodzących z małżeństwa powinna być
odzwierciedlona w akcie małżeństwa i wydawanych odpisach. Przy rejestracji drugiego
dziecka, podstawą wpisania do aktu urodzenia nazwiska dziecka będzie odpis aktu
małżeństwa ze wzmianką o nowym nazwisku dziecka.
Art. 5 projektowanej ustawy
Uchylenie art. 73 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej
Podstawowe kryteria doboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zostaną –
zgodnie z projektem – sformułowane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Tylko
szczegółowe określenie wymagań stawianych kandydatom może zaś znajdować się w
przepisach z dziedziny pomocy społecznej. Projekt (art. 4a) przewiduje więc uchylenie ust.
3 art. 73 u.p.s. (zob. też szczegółowe uwagi do proponowanego art. 1125).
Art. 6 projektowanej ustawy
Ponieważ projektowane uznanie ojcostwa i ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa będą
powodować takie skutki prawne jak obecne uznanie dziecka i unieważnienie uznania
dziecka, można zrezygnować z niepewnej metody zmiany brzmienia wielu przepisów
usytuowanych w rozmaitych aktach prawnych, a używających zmienianych oznaczeń takich
samych instytucji prawnych.

Art. 7 projektowanej ustawy
Nie można wykluczyć, że pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuńczych orzeczone na
podstawie przepisów K.k. z 1969 r. w stosunku do pewnych osób nadal obowiązuje. Osoby
takie powinny być wyłączone z kręgu kandydatów na opiekunów.
Zakres przedmiotowy art. 7 nie jest tożsamy z zakresem projektowanej treści art. 148 § 1a
K.r.o. Należy zwrócić uwagę, że w art. 7 mowa jest o osobie pozbawionej praw

53

rodzicielskich, zaś w art. 148 § 1a K.r.o. o osobie pozbawionej władzy rodzicielskiej.
Kategoria pozbawienia praw rodzicielskich jest szersza od pozbawienia władzy
rodzicielskiej. Ponadto przepis art. 7 ma charakter międzyczasowy, albowiem odnosi się do
tej kategorii osób, które pozbawiono praw rodzicielskich lub praw opiekuńczych na
podstawie nieobowiązujących już przepisów Kodeksu karnego. W chwili obecnej nie
istnieje taki środek prawny, zaś przepis odnosi się do osób, wobec których środek taki został
orzeczony na gruncie obowiązujących przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 6 czerwca
1997 r. – Kodeks karny. A zatem przepis ten nie może znaleźć się w samej ustawie
– Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Musi pozostać w ustawie o zmianie ustawy – Kodeks
rodzinny i opiekuńczy bądź ewentualnie mógłby zostać zamieszczony w ustawie z dnia 25
lutego 1964 r. – Przepisy wprowadzające Kodeks rodzinny i opiekuńczy. To ostatnie
rozwiązanie wydaje się jednak być niecelowe.
W projektowanym brzmieniu art. 148 § 1a K.r.o. nie ma mowy o osobie, która została
pozbawiona praw opiekuńczych, albowiem taka instytucja na gruncie aktualnego prawa
polskiego nie istnieje. Dlatego też kategorię tę projektowanym przepisie celowo pominięto.
Projekt ustawy jest zgodny z prawem Unii Europejskiej.
Wejście w życie ustawy nie spowoduje bezpośrednich skutków finansowych dla budżetu
państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.



54
Warszawa, 14 stycznia 2008 r.

BAS – WAEM – 458/07
Pan
Bronisław Komorowski
Marszałek Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej

Opinia
w sprawie zgodności z prawem Unii Europejskiej poselskiego projektu
ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (przedstawiciel
wnioskodawców: poseł Arkadiusz Mularczyk)

Na podstawie art. 34 ust. 9 uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992
roku – Regulamin Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity: Monitor Polski z 2002 r.,
Nr 23, poz. 398 ze zmianami) sporządza się następującą opinię:

1.
Przedmiot projektu ustawy
Projekt ustawy zakłada zmianę ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks
rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59, ze zmianami), ustawy z dnia 23
kwietnia 1964 – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zmianami), ustawy z
dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz.
296, ze zmianami), ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o aktach stanu
cywilnego (Dz. U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688), ustawy z dnia 12 marca 2004 r.
o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593, ze zmianami).

2.
Stan prawa Unii Europejskiej w materii objętej projektem
Prawo Unii Europejskiej nie reguluje materii objętej projektem ustawy.

3.
Analiza przepisów projektu pod kątem ustalonego stanu prawa Unii
Europejskiej
Projekt ustawy nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

4. Konkluzje
Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie
jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej.

Opracował: Zespół Prawa Europejskiego

Akceptował: Dyrektor Biura Analiz Sejmowych


Michał Królikowski